Bezoek KR Audio - Praag

Na zo’n anderhalf uur vliegen en de eerste kennismaking met zowel de Tsjechische taal als de Bohemia Sekt arriveren we op Praag Ruzyne airport. Met alleen handbagage gaat het soepeltjes richting aankomsthal.

Eunice Kron van KR had ons gewaarschuwd niet zomaar een taxi te nemen. Het is beter ofwel naar de speciale taxibalie te gaan of vervoer via het hotel te regelen. Zo gezegd zo gedaan en al snel vinden we onze hotel chauffeur. Enkele meters verderop staat een glimmende Skoda Octavia op ons te wachten met de sticker “It happens at the Hilton”  Een kamikaze rit door de buitenwijken en langs de Vitava/Moldau rivier en het hotel doemt op.

Als je niet al te budget gebonden bent of het reizen met een rugzak wel gezien hebt, is het Hilton hotel zeker een aanrader. Volledig gerenoveerd na de ernstige overstroming van 2002 doet het niet onder voor de betere hotels in de VS. Vanuit onze kamer kijken we gedeeltelijk uit over de rivier en de heuvels waar de Praagse televisietoren domineert. Het is tijd voor een late avondmaaltijd en nog wat Bohemia sekt bubbels. Opvallend is de vriendelijkheid van het  ruim aanwezige personeel; service schrijven ze hier nog met een hoofdletter.

De volgende morgen staan de welbekende Skodas, het Hilton heeft  een een vloot van deze puntgave en superschone auto’s, klaar voor instappen.
We verlaten het centrum en al snel bevinden we ons in de buitenwijken van Praag; een verzameling van in communistisch grauw uitgevoerde prefeb woonprojecten. Na 20 minuten staan we voor Nademlejnska 600. In ons beste Tsjechisch maken we de concierge duidelijk dat we hier zijn voor een bezoek aan KR Audio. Hij wijst ons de richting en via een binnenhof staan we voor de trappen naar de tweede verdieping van het gebouw waar KR is gevestigd. De ingang doet denken aan die van een oud schoolgebouw met veel trappen en er hangt een geur van chloor en industrieel gas.

Een hartelijk welkom door Eunice Kron volgt. Het is een warme dag en in de werkruimten aan beide zijden van de gang is het nog een flink aantal graadjes warmer. De gang daarentegen is heerlijk koel. Met trots laat Eunice ons de nieuwe aanwinst zien: de geintegreerde KR VT 340. Het is een combinatie van de P150 voorversterker en de Antares VT320. De versterker is in zijn laatste testfase en bijna klaar voor vervoer naar Nederland. Jazeker distributeur Eurogram krijgt hem als eerste in de wereld. (We wisten toen nog niet dat de VT 340 daarna bij ons in Rotterdam z’n kunsten mocht gaan vertonen en ons danig  van ons stuk zou brengen).

Enice Kron, weduwe van Ricardo Kron, is een geboren New Yorker en woonde geruime tijd in Italie voor ze met Ricardo naar Tsjechie kwam. Vreemd is dat ze geen Tsjechisch spreekt en via haar manusje van alles, de Italiaanse Buba, de zaken regelt in het bedrijf. Buba vertaalt waar nodig van Italiaans naar Tsjechisch en vice versa voor personeel en Eunice. Opvallend is de hiërarchie in het bedrijf waar men elkaar niet tutoyeert maar elkaar consequent aanspreekt met meneer en mevrouw. Alsof je wordt teruggeworpen in de tijd en misschien zijn we dat ook wel.

De fabriek

Een toer door de fabriek toont ons de fabricage van begin tot eind van in dit geval de KR 842 triode. De fabriek is hiervoor letterlijk opgesplitst in twee gedeelten. Een sectie voor alles waar met gas en vuur wordt gewerkt en de andere sectie voor de elektronica. In het middengedeelte van de fabriek wordt alles verzameld.

De fabriek stamt nog uit de communistische tijd en is duidelijk gemaakt om veel personeel aan het werk te kunnen hebben, maar vandaag is het de laatste dag voor de augustus zomersluiting en is het uitermate rustig. Oorspronkelijk werd de fabriek door Philips gebruikt voor het vervaardigen van hun buizen, maar onder het communistisch regime van 1948 veranderde de naam in Tesla, gedwongen door de Russische bezetter. Er was zeer veel vraag naar Tesla producten in die dagen. Na de val van het communisme kwam de fabriek weer in privé-handen, met name die van Alessa Vaic. Sommige kunst in de gangen herinnert nog sterk aan de communistische periode.

Maar hoe veroudert ook, er wordt nog steeds gewerkt in de oude fabriek. We beginnen met de glasblazer. Samen met z’n collega maakt hij van SIMAX pijpen, een zeer hard Pyrexachtig glas, de behuizing van de buizen.

Voor een 842 wordt eerst de gewenste lengte op de pijp afgetekend en daarna met een roodgloeiende draad afgesneden.

De zo ontstane lengte is genoeg voor twee 842’s. Op een andere afgetekende plek verhit de glasmeester het glas totdat het zacht genoeg is om uitgetrokken te worden in een conus vorm. Gelijk scheidt deze handeling de pijp in twee helften. Daarna wordt een vilten stop in de behuizing gebracht. Door zachtjes in de aan de stop bevestigde blaaspijp te blazen is het nog zachte glas te vormen.

Een combinatie van draaien, polsbewegingen en blazen zijn allemaal onderdeel van het proces om de gladde buis te maken zoals we die kennen. We herinneren ons nog het jaarlijkse bezoek van een glasblazer op school om ons tieners over het glasblazen te leren en nadien kleine glascreaties te slijten. Vergeleken bij wat we zagen in Praag was dat kinderspel.

Praag is een echte glasstad met bekende kunstenaars die hier vandaan komen. Overal waar je kijkt zie je glas op artistieke wijze verwerkt. Zelfs het Hilton heeft een indrukwekkend kunstwerk van roestvrij staal en glas voor de deur.

het maken van een buis

Het volgende ingrediënt voor de buis na de behuizing is de basis. Dit is de verbinding tussen de buitenkant en de drie basis – metalen - elementen die het hart van de triode vormen. Met een kleine en een grote vlam construeert de volgende ambachtsman van KR de basis van de buis en worden de vier draden ingebracht die voor elektrische verbinding gaan zorgen. Dit vereist echt vakmanschap en precisie en het is verbazingwekkend wat er tot stand kan komen met de juiste combinatie van zand, kaliumcarbonaat en borium oxyde en enkele geheime ingrediënten.

De ‘female touch’ en nauwkeurigheid zijn daarna nodig om de metalen ingewanden samen te stellen. Hiervoor gebruikt KR ondermeer een geheim op nikkel gebaseerd metaal om de kathode te maken. De kathode zelf bestaat uit 32 afzonderlijke onderdelen, en dat maakt de constructie uniek.

Al dit werk wordt gedaan met klein gereedschap, vergrootglazen en zelfs een microscoop. De metalen delen worden vastgemaakt aan de glazen basis en de vier draden. Daarna wordt de basis vastgesmolten aan de behuizing. Een opening voor bevestiging aan de Tesla vacuümpomp blijft bestaan. Voor het vacumeren gaan we naar de andere kant van de fabriek langs de diverse waarschuwingen op de deuren voor hoog voltage en gas.

Onderweg maken we kennis met de vakman die voorheen met Ricardo en nu met ontwerper Marek alle nieuwe ideeën tot een buis omvormt. Hij weet niet alleen alles wat wel en niet mogelijk is bij het produceren van vacuümbuizen, maar ook hoe iedere machine van begin tot eind van het proces van vervaardiging werkt. Niet zo verwonderlijk als je al je hele werkzame leven in de fabriek werkt.

De vacuümkamer staat vol met Tesla apparatuur. Testbanken en vacuüm gereedschap. Aan de grote vacuümpompen hangt een serie KR 842’s klaar om te worden losgemaakt en geactiveerd. Met de pomp letterlijk versmolten met de buis, is het de taak van de glasmeester om met grote zorg en een kleine scherpe vlam de buis los te halen zonder het enorme vacuüm te verbreken.

Deze taak kan alleen maar op de juiste manier gedaan worden door iemand met jarenlange ervaring. Andere fabrieken gebruiken hiervoor machines die het vakmanschap dat hiervoor ontbreekt moeten vervangen.
Hier is alles ouderwets handwerk onder begeleiding van een Tesla radio.

Daarna moet de zogenaamde “getter” worden geactiveerd. Dit proces haalt alle valse gassen die nog aanwezig zijn in de buis eruit en is tevens de enige keer dat je in een KR buis werkelijk iets ziet gloeien. Als de getter zijn werk heeft gedaan, ontstaat de karakteristieke zilverkleurige vlek in de buis.

Als laatste volgt de bevestiging van de keramische basis met de pennen. Er is dan 128 uur handwerk gespendeerd aan een enkele buis. Dit maakt ons duidelijk waarom de prijs voor een KR buis is zoals die is.

Afscheid

En net als bij het maken van een lekker gerecht is het daarna tijd om te proeven, beter gezegd te luisteren. In de door Ricardo Kron ingerichte luisterruimte, een warme en zonnige kamer vol antieke radio’s, schilderijen en posters. Aan het eind van de kamer een rek met voorbeelden van KR apparatuur, een simpele Sony CD speler en natuurlijk een Kronzilla versterker.

De luidsprekers zijn onder andere het grote Silverline Audio Grandeur 4-weg systeem. En dan luisteren we naar de muziek die Ricardo erg waardeerde en praten we met Eunice over verleden, heden en toekomst.

Het recente verleden mag door het onverwachte verlies van Ricardo pijnlijk en triest zijn geweest, de toekomst met Marek als opvolger ziet er hoopvol uit. Veel nieuwe ideeën in een verbeterende markt. Vol trots vertelt Eunice ons dat Nagra KR Audio 845’s gaat gebruiken voor hun beroemde versterkers. Reden hiervoor is, volgens het Zwitserse persbericht, de constante productie kwaliteit van de buizen en de superieure prestaties. Meer onderhandelingen voor soortgelijke projecten zijn gaande.

We verlaten de Nademlejnska vol impressies en een extra rit door de stad. De “Cowparade”, een wereldwijd kunstproject is in Praag beland, overal staan kleurrijke koeien op de meest onverwachte plekken.

Jammer dat we weer snel terug moeten. Praag is een intrigerende stad met kleurrijke tegenstellingen die het zeker waard zijn nog eens terug te komen.

Maar zoals gezegd nu speelt er een stukje Praag in ons hart en huis en  ......

“we like it”

 Dit artikel is eerder verschenen op www.6moons.com