Workshop Harmonix
Om stil te staan bij het 5-jarig dealerschap van Harmonix organiseerde Rob Goossens Beeld en Geluid uit Echt in samenwerking met importeur Daluso op donderdag 6 en vrijdag 7 oktober j.l. een workshop waarin diverse producten van dat merk centraal stonden. Men wilde van deze gelegenheid gebruik maken de luisteraar kennis laten maken met de bijzondere eigenschappen van Harmonix.
Dit merk is voor veel veel audio-liefhebbers een nog onbekend merk. Toch heeft het relatief onbekende Harmonix een naam hoog te houden daar waar het het tunen van audio componenten en luisterruimtes betreft. In de vele recensies is al duidelijk beschreven hoe de Harmonix producten de kwaliteit van de muziekweergave van een audioset aanzienlijk weten te verbeteren. Tijd voor een nadere kennismaking, met Harmonix als tuningconcept.
It’s all about resonance …
Ed Doggen, de importeur van Daluso, legt uit: trillingen die de muziekinstallatie voortbrengen bij het weergeven van muziek veroorzaken in de componenten ongewenste resonanties. Deze hebben een negatieve invloed op de weergave van muziek. Elk component heeft door zijn eigen resonanties een "eigen klank". Deze eigen klank werkt, indien deze niet is gecorrigeerd, negatief uit op het geluidsbeeld. Het gevolg daarvan is dat men, in plaats de muziek te horen zoals deze "live" kan klinken, de eigenklank van de componenten hoort, of, zoals Ed het omschrijft, je hoort de techniek in een wirwar van component eigenklanken die het geluidsbeeld totaal verstoren.
Ed Doggen van Daluso legt uit.
In de visie van de Harmonix bestaat het oplossen van het probleem er niet in resonanties te elimineren. Het is juist zaak de ongewenste resonanties die een component voortbrengt te beheersen, "resonance control, zoals Ed Doggen dit fenomeen omschrijft`` zodanig dat deze een essentieel element van de muziekweergave gaan vormen. Hierdoor worden ongewenste resonanties getransformeerd naar gewenste resonanties die toevoegen aan de beleving van muziek.
Onderzoek die ingenieurs van Harmonix deden aan Stradivarius, Guareri- en Amativiolen toonde aan dat resonanties in het muziekinstrument zich vermengen met harmonischen die het instrument zelf voortbrengt, hetgeen de resonanties en de harmonischen met elkaar in harmonie brengt. Voor de weergave in een audioset betekent het dat hierdoor een tonale balans is bereikt in de weergave. Er is nu sprake van een natuurgetrouwe reproductie van het originele muzieksignaal waardoor er bij het beluisteren een "live" ervaring optreedt.
Om dit te bereiken biedt Harmonix een scala aan producten aan die als doelstelling hebben de resonanties van de diverse audiocomponenten zodanig te behandelen dat ze essentieel deel gaan uitmaken van het originele geluidssignaal.
Deze doelstelling kan stap voor stap worden bereikt, vandaar ook dat Harmonix hun productrange presenteert als totaalconcept. Hierin is het, volgens Ed, van belang om te starten aan het "eindpunt" van de audio-keten, de luidsprekers, stroomopwaarts naar het "beginpunt" de CD-speler/draaitafel/tuner.
In de praktijk.
De weg naar een goede reproductie van muziek is bezaaid met vele hindernissen zoals ik in mijn eigen praktijk heb kunnen ervaren. De kunst van het samenstellen van een goede geluidsinstallatie bestaat er niet alleen in om de componenten met de grootste zorg te kiezen. Het eindpunt is hiermee nog lang niet bereikt. Het echte werk begint nu pas: Er is hooguit een goed gedefinieerd beginpunt gevonden van waaruit hard gewerkt moet worden om een hele berg ongewenste omgevingsfactoren met veel beleid positief te gaan beïnvloeden. En daarbij geldt: hoe hoger de kwaliteit van de componenten, hoe duidelijker hoorbaar de ongewenste omgevingsfactoren afbreuk doen aan een realistische muziekweergave. Een slechte akoestiek, netspanning met veel stoorsignalen, slechte contacten en apparaten die lijken mee te dansen op de trillingen die de set zelf voortbrengen tasten het fragiele muzieksignaal in ernstige mate aan.
Met deze eigen ervaringen in het achterhoofd was ik zeer benieuwd wat het toepassen van diverse Harmonix producten van invloed zou zijn op de reproductie van muziek.
Om het effect zo goed hoorbaar te maken had onze gastheer Luc de set waarop is gedemonstreerd met de grootste zorg samengesteld.
De set bestond uit de volgende componenten:
De componenten waren verbonden met kabels van de Chord Company, de stroomvoorziening werd verzorgd door de Mainstream netkabels van Van den Hul die op hun beurt van stroom werden voorzien door een Kemp Powerstrip.
Om de set in staat te stellen om op een zo hoog mogelijk niveau te presteren werd hij eerder in de week al opgebouwd en heeft geruime tijd kunnen inspelen.
De situaties
Situatie 0.
Eerst werd geluisterd naar het nummer "Beautiful love"zonder Harmonix tuning devices in de set.
Het stuk begint met een fraaie intro op mondharmonica, de stem van Shirley staat mooi geplaatst in de ruimte. De gitaar die haar begeleidt staat mooi op de voorgrond, iets links van haar. Zacht hoorbaar op de achtergrond is het fraaie basspel te horen dat het geheel ondersteunt.
Situatie 1.
Als eerste stap worden twee sets RF-900 tuning feet geplaatst onder de luidsprekers. Beluisterd werd het nummer "Beautiful love"
Direct wordt hoorbaar dat het geluid een stuk vloeiender wordt. Het scherpe randje dat eerst leek te kleven aan de mondharmonica verdwijnt. Het instrument krijgt meer body terwijl ook de stem aan natuurlijkheid wint. Daarbij is duidelijk waar te nemen dat zowel de instrumenten als ook de stem van Shirley een duidelijke plaats innemen in de ruimte vergeleken met de uitgangssituatie.
Situatie 2.
Onder het Kemp Powerstrip worden 2 stuks TU 66 ZX geplaatst. Vervolgens werd er weer geluisterd naar het nummer "Beautiful love". De effecten hiervan zijn direct hoorbaar en kennen een heel ander karakter dan de vorige situatie. Goed waarneembaar is een toename van de grootte van het beeld, zowel de stem alsook de instrumenten worden nu meer op "ware grootte" afgebeeld. De ruimte wordt nog beter geprojecteerd , die zowel in de diepte alsook in breedte duidelijk beter waarneembaar werd. Ook vielen hierbij nog twee andere dingen op:
Waren in de vorige situatie meer de snaren te horen van de gitaar, nu is ook het hout ervan duidelijk hoorbaar waardoor dit instrument in natuurlijkheid wint.
Door het mondharmonicaspel heen is het bewegen van het instrument over de lippen te horen, iets wat in de vorige situaties onhoorbaar was.
Situatie 3.
Nu wordt ook onder de Unison Research versterker een set TU 66 ZX geplaatst. Weer wordt naar hetzelfde nummer geluisterd als gedurende de twee voorgaande luistersessies. De effecten van deze ingreep zijn weer goed waarneembaar. Deze stap kent hetzelfde karakter als de vorige, de verbeteringen die al hoorbaar werden door stap 2 worden door deze ingreep nog eens versterkt. Vergeleken met de vorige situatie namen ook pace & rythm duidelijk toe. Daarbij ook de articulatie van Shirley`s de stem, nuances zoals het in- en uitademen, de stromen van de lucht langs haar lippen worden duidelijk goed hoorbaar.
Situatie 4.
Onder de REGA Cd-speler wordt ook een set TU 66 ZX geplaatst. Ook nu weer zijn de effecten van deze upgrade zeer goed hoorbaar. De verbeteringen die al waarneembaar waren in de vorige situaties worden nu nog eens versterkt weergegeven.
Situatie 5
Daarna wordt in een wandcontactdoos in de buurt van het stekkerblok een Enacom AC tuning device geplaatst. Om deze stap goed te kunnen beoordelen wordt er eerst zonder AC tuning device geluisterd naar het nummer "Come back to me" op de gelijknamige CD van Shirley Horne. Een lekker swingend up-tempo nummer waarin de band er veel plezier in lijkt te hebben als deze de stem van Shirley begeleidt. De opname swingt heerlijk, Shirley staat heel mooi op de voorgrond, terwijl de band heel goed gedefinieerd in de breedte en de diepte staat swingen.
Na het plaatsen van het AC tuning device nemen pace & rythm weer duidelijk toe, het is alsof zangeres en orkest er nog meer zin in hebben. De ruimte, zowel in de breedte alsook in de diepte wordt nog mooier uitgetekend. Maar bovenal wordt de indruk "erbij" te zijn nog sterker ervaren vergeleken met de vorige uitgangspositie.
Meer situaties en conclusie
Situatie 6
De luistersessie wordt vervolgd met het prachtige titelnummer "You won’t forget me"
Wat de opname bijzonder maakt is dat hier de laatste opname te horen is van de helaas te vroeg overleden Miles Davis. Het nummer kent veel gevoel en sentiment.
Na beluistering worden de speakers voorzien van Enacom speaker devices. Deze devices, het beste te omschrijven als "ruis"filters, worden parallel aan de hoogaansluiting van de speakers bevestigd. Direct is een opmerkelijk verschil waar te nemen. De trompet van Miles wordt nog realistischer weergegeven. Ieder instrument krijgt een nog betere plaats in het geluidsbeeld waarbij het gevoel bij de uitvoering aanwezig te zijn nog meer wordt versterkt.
Situatie 7
Nu worden Enacom line devices in de set opgenomen. Dit zijn wederom filters, die tussen de interlinks van de versterker geplaatst worden. Wederom wordt naar het titelnummer "You won’t forget me" geluisterd.
Na plaatsing van de Enacoms wordt het geluidsbeeld nog preciezer. Vergeleken met de vorige luistersituatie wordt de ambiance waarin de muzikale happening zich afspeelt realistischer, bijna voelbaar, weergeven. Daarbij lijkt de muziek nog meer te swingen, pace & rhytm nemen weer toe.
Situatie 8
Vervolgens worden aan de hand van Shirley Horne’s "If you go" het effect van 8 kleine `pilletjes` Harmonix RF57mkIII gedemonstreerd. Allereerst wordt een aantal minuten van deze track gespeeld. Vervolgens worden een 3tal RF57mkII tuning devices in de basreflexpijp geplaatst en voorop de luidsprekers geplakt.
Wat dan gebeurt is niet zo eenvoudig te omschrijven. Zeker omdat ik me bewust ben van de afmetingen en vorm van deze tuning devices. Deze zeer kleine "pilletjes" hebben een grote invloed op de weergave. Het meest opmerkelijke is dat de weergave van de fijnste details, de zogenaamde "inner detail" aanmerkelijk toeneemt. Het geluidsbeeld vervalt desondanks niet in een overdreven analytische weergave waarin we de kleinste details hoorbaar worden gemaakt maar dit ten koste gaat van de muzikaliteit. Juist door het toepassen van deze tuning devices wordt de ambiance van de zaal nog beter weergeven hetgeen de illusie deel te nemen aan de muzikale happening sterk vergroot. Het is bijna absurd hoe deze bijna minuscule pilletjes de set met gemak naar een nog hoger plan tillen. Ik kan mij volledig aansluiten bij Luc die dit een van de meest bizarre en van de meest effectieve tuning devices van Harmonix vindt.
Situatie 9 Finale
Als laatste wordt een nummer van de eveneens veel te te vroeg overleden Eva Cassidy gedraaid. Het betreft hier een nummer van de cd "Live at the Blues Alley".
Ik sluit mijn ogen, plots bevind ik me in veel te volle en broeierige jazz club waar de sigarettenrook van de omstanders me bijna van mijn adem berooft. Het te kleine podium baadt in gedempt lichtroze licht en ik zie Eva haar mond dansen om de microfoon terwijl ze met haar ogen dicht het nummer "Stormy Monday" ten gehore brengt.
Het is dan ook zeer ontnuchterend als Ed en Luc besluiten alle tuning devices weg te halen en vervolgens dezelfde opname nog een keer te laten horen.
Wat een contrast! Ruw word ik weggehaald uit de jazzclub waar in zojuist vertoefde en ergens, vanuit de anonieme verte, hoor ik weliswaar het nummer maar besef ik dat ik nu slechts naar een opname van Eva Cassidy aan het luisteren ben. Het geluid komt zonder emoties, teneergeslagen zelfs, uit de luidsprekers in plaats vanuit de virtuele ruimte waarin ik me daarnet nog waande. Alle voelbare emotie en betrokkenheid van voorheen is verdwenen: muziek wordt gedegradeerd naar geluid.
Conclusie
Tja, wat moet je hier nog verder op zeggen? Vergeleken met de uitgangssituatie, situatie 0 is de totale weergave enorm verbeterd in iets dat vele malen korter bij de `werkelijkheid` komt. Natuurlijk is het mogelijk om een opsomming te geven van alle parameters die sterk zijn verbeterd, zoals een veel betere weergave van de ruimte, een groter dynamisch bereik en toename van pace & rhytm. Hoe duidelijk ook ik mijn beleving heb proberen te omschrijven, hoe duidelijker ik ervaar wat de beperktheid is van het schrift om een muzikaal gevoel te omschrijven. En hoe meer dit gevoel zich in de loop van de luistersessie zich ontwikkelt, hoe meer zich deze beperking manifesteert.
Het geheel is hier beduidend meer dan de som der delen en nauwelijks in concrete parameters te omschrijven. Feit is echter dat gedurende de luistersessie mijn eigen gevoel om bij deze muzikale happening aanwezig te zijn, sterker nog, er deel van uit te maken, zich meer en meer meester maakte. Ed zei onlangs tegen mij: Harmonix is `Horen is Geloven`, en inderdaad moet ik concluderen dat deze devices zeker een plek verdienen in elke audio- of multichannelset van goede kwaliteit.