Luisterbezoek Jean Paul van Deenen
Het was alweer zo`n typische regenachtige herfstavond in november. Net als vorig jaar, toen ik Jean Paul ook al bezocht voor een luisterbezoek. Vorig jaar was ik zo druk met van alles dat het schrijven van het artikel er een beetje bij in schoot. Toen ik een paar maanden later eindelijk het stuk wilde gaan schrijven was de set van Jean Paul volledig veranderd. We besloten om een nieuwe afspraak te maken.
Vorig jaar had Jean Paul een vriend uitgenodigd om erbij te zijn tijdens de luistersessie. Ook dit jaar was vriend Paul weer van de partij. Paul heeft dezelfde passies als Jean Paul en ondergetekende: muziek en audio. Het blijkt dat we het afgelopen jaar alle drie flink bezit geweest met aanpassen, upgraden en luisteren. Kortom, het audiovirus is nog steeds erg actief. Houden zo!
Jean Paul woont in een fraai appartement op de 1e verdieping in een dorp in het noorden van het land. Appartementen en audiofielen vormen soms combinaties die wel eens zorgen voor geluidsoverlast, maar daarvan blijkt gelukkig geen enkele sprake te zijn. Het appartement is modern ingericht en voorzien van zowel een set voor film met surround als een set voor muziek in stereo. Tijdens de koffie staat de LCD TV aan en het fraaie beeld valt mij meteen op. Jean Paul heeft het scherm laten kalibreren en dat is mede de oorzaak ervan dat het beeld zo natuurlijk oogt.
Maar ik ben niet gekomen om mooie plaatjes te bekijken, de stereoset is hetgeen waarvoor ik gekomen ben. Deze is opgesteld in de ruimte tussen de (open) keuken en de woonkamer. Een prima plek, want anders zou die ruimte alleen worden gebruikt als doorgang.
Het is duidelijk dat Jean Paul van design houdt: niet alleen de inrichting van zijn woonkamer, ook zijn set oogt aantrekkelijk. De basis is een fraai afgewerkt audiorack waarin versterkers van het Duitse merk Trigon zijn ondergebracht. Boven op het rack staat een prachtige Project RPM-9 draaitafel met Benz Micro L2 Glider element. De phono voortrap is ook van Trigon, type Advance met accuvoeding. De cd-speler is een Audio Analogue model Paganini, welke is gemodificeerd door het toepassen van een Tentlabs low-jitter clock. Het uiterlijk van de cd-speler past goed bij de Trigon apparatuur, het valt bijna niet op dat er een component van een ander merk tussen staat. De cd-speler en de draaitafel zijn niet gewijzigd ten opzichte van vorig jaar, alle Trigon apparatuur is nieuw. Dat geld ook voor de eindversterkers. Stonden er vorig jaar nog monoblokken met buizen te spelen, die hebben plaats gemaakt voor Trigon monoblokken, transistorversterkers klasse A-B.
Ik weet nog wel dat vorig jaar het laag wat vet (ook wel boemig of wollig) was, wat mede werd veroorzaakt door de buizenversterkers. Het is nu eenmaal een feit dat buizenversterkers een lage dempingsfactor hebben, wat praktisch betekent dat ze de woofers minder goed onder controle houden. Ze dempen de slagen die de woofer maakt met minder kracht, wat de bas wat wolliger maakt. Ja, er zijn mensen die dat lekker vinden klinken, zelf hou ik meer van een sterk gecontroleerde en strakke bas. De 2e oorzaak van de wat vette bas was destijds een subwoofer die niet geheel correct was afgestemd op de hoofdluidsprekers. Nou is het ook niet gemakkelijk, weet ik uit eigen ervaring, om de kantelfrequentie en het volume correct in te stellen zodat het laag van de subwoofer netjes overgaat in het laag van de frontluidsprekers.
De Set - vervolg
De subwoofer is echter niet meer aanwezig, en daarmee is er weer een variabele die fouten kan veroorzaken verwijderd uit de set. Less is vaak more, en maakt het vinden van oorzaken van problemen veel eenvoudiger. Neem nou dat laagprobleem: dat werd zowel veroorzaakt door de subwoofer als de buizenversterker. Twee variabelen in het spel, en wijs maar aan wie de grootste veroorzaker is van het probleem. Ik hou wel van sets met zo min mogelijk variabelen...
De mono-eindversterkers staan op de vloer op eigen plateaus opgesteld. Los van het rack en los van de luidsprekers, en dat is prima, want ze mogen gezien worden en zo storen ze de rest van de set zo min mogelijk. De monoblokken verzorgen de aansturing van de luidspekers in de set, een paar Impulse Aria SE bass reflex luidsprekers. Impulse is een Nederlands luidsprekermerk dat in 1986 is opgericht door de Engelse luidsprekerontwerper Keith Marshall. SE in het typenummer staat voor Special Edition, in dit geval is het cross-over filter verbeterd. Wat is er verbeterd? Een low loss koperfolie spoel met zeer lage weerstand en gering skin-effect, topkwaliteit polypropyleen en tinfolie condensatoren, inductievrije metaalfilm weerstanden, en WBT aansluitterminals.
De Aria is een 2-weg bas reflex met dubbele woofer van 14 cm en 27 mm Vifa Ring Radiator voor het hoog. De uitvoering van Jean Paul is afgewerkt met fraai blank bamboehout. De luidsprekers zijn niet al te groot en staan fraai in het interieur.
Tussen al deze fraaie componenten is bekabeling aangebracht van vooral Nordost. Nordost is een Amerikaanse kabelproducent, die vooral bekend is van zijn plat uitgevoerde luidsprekerkabels. De luidsprekerkabels zijn echter niet van Nordost, maar zijn Elco STI-2 kabels. Deze kabels bestaan voor 99,9% uit zilver, wat meestal zorgt voor een enigszins fris geluid. Tijdens het luisteren naar de set viel mij niet op dat het geluid aan de frisse kant was, wat betekent dat de kabel een goede match vormt met de luidsprekers. De interlink vanaf de draaitafels is overigens ook geen Nordost, maar een Harmonic Tech Pro Silway. Hoewel ik niet een grote voorstander ben van allerlei verschillende merken kabels door elkaar gebruiken, moet ik zeggen dat het geluid van de draaitafel erg aangenaam klonk. Ook hier dus een goede match!
De luisterplek is een zitbank die tegen een wand van de kamer staat opgesteld. De afstand tussen de luisterpositie en de luidsprekers is relatief groot ten opzichte van de afstand tussen de luidsprekers. Iets verder naar voren zitten zou beter zijn, niet alleen vanwege de verhoudingen van de luisterdriehoek, ook omdat de wand achter de bank geluid reflecteert, wat het luisteren iets vermoeiender maakt en de focussering van het stereobeeld iets vervaagt. Vorig jaar had ik Paul hier ook al op gewezen, maar zijn favoriete luisterplek blijft toch op de bank bij de wand. Ik neem plaats op de bank en ga lekker symmetrisch tussen de luidsprekers zitten, voor het beste resultaat. het luisteren kan beginnen!
Luisteren
Paul zet een voor mij onbekende cd op. Het blijkt Jian Jianhua met het nummer Left Alone te zijn. Afkomstig van een K2 HD cd. K2 HD zou een methode te zijn waarbij 24 bits woordbreedte en 100 kHz bandbreedte op een normale cd behouden zou blijven. Ik wist niet dat het om een speciale cd ging, maar qua geluid viel mij vooral op dat het laag, net als vorig jaar, enigszins was aangedikt. Dat lag niet aan de cd, maar vooral aan de bass reflex luidspreker. Vorig jaar was de combinatie subwoofer en buizenversterker de oorzaak, nu zijn het de luidsprekers die het doen. Na nog wat luisteren stel ik voor om de bass reflex poorten van de speakers dicht te stoppen met een theedoek. En dat helpt, het laag wordt een stuk aangenamer. Midden en hoog zijn overigens wel erg fraai, en het stereobeeld is erg breed. Het geluid komt mooi los van de luidsprekers.
Paul houdt erg van moderne vlotte jazz, en draait vooral platen die kwalitatief goed zijn opgenomen. Na een paar cd`s beluisterd te hebben is het mij duidelijk hoe de set klinkt. Open, aangenaam en plezierig maar met een ietwat aangedikt laag. LP klinkt erg mooi, wat warmer en makkelijker dan cd. Maar de platenspelercombinatie is dan ook een stuk duurder dan de cd-speler, dus helemaal eerlijk is de vergelijking niet.
De luidsprekers zijn, en dat vind ook Paul, de zwakste schakel in de keten. Ze zijn ook in verhouding tot de rest van de set relatief goedkoop. Ik zeg relatief, want we hebben het over luidsprekers van zo`n 1.500 euro per stuk, in een set van rond de 16 mille. Het bekende boek The Complete Guide To High End Audio van Robert Harley noemt een percentage van zo`n 30-35% van het budget dat aan luidsprekers uitgegeven zou moeten worden. Nou is moeten een groot woord, maar duidelijk is dat Paul ruim onder de 20% uitkomt. En ik denk ook wel dat betere luidsprekers nog meer de kwaliteit van de apparatuur laten horen. Om het laag nog wat te verbeteren heb ik een leuke accessoire meegebracht. Het is een setje purifiers die ik in bruikleen heb voor een recensie. Purifiers zijn componenten die hoogfrequente ruis zouden moeten elimineren, wat de geluidskwaliteit ten goede komt. De purifiers die ik bij me heb zijn voorbereid zodat ze in de luidsprekerkabel kunnen worden opgenomen. Hiertoe zijn ze voorzien van male en female bananenstekkeraansluitingen. We plaatsen de purifiers in de set en gaan weer luisteren. Het blijkt een gunstig effect te hebben: het laag wordt strakker en het geheel klinkt wat gepolijster, minder korrelig. De betrokkenheid neemt toe. Zeker een flinke verbetering, maar bij Paul geen vervanging van een betere luidspreker. Wel een mooie toevoeging.
Toekomstplannen
Zo luisteren we lekker de avond door en komen we op den duur op het onderwerp toekomstplannen voor de set. Nou, die heeft Paul wel! Direct toegevoegd worden andere luidsprekers. Op het lijstje staat reeds het aanschaffen van een beter draaitafelplateau zodat de draaitafel stabieler staat en trillingen beter gedempt worden. En de stroomvoorziening wil Paul verbeteren door een audiogroep aan te leggen.
Wel heeft Paul HMS (audiofiele) stopcontacten, maar de groep en de zekeringen zijn nog van standaard bouwkwaliteit. Ook een andere cd-speler staat op het lijstje. Allemaal nuttige maatregelen om deze fraai ogende en goed klinkende set naar een nog hoger plan te tillen. We zijn het er alle drie over eens dat een andere luidspreker wellicht de grootste stap in de goede richting zou zijn.
Het was een gezellige en interessante luisteravond die weer erg snel voorbij ging. Rond middernacht vertrok ik in de regen weer naar huis. Gelukkig hadden we de hele avond niets van dat akelige regenachtige novemberweer gemerkt. Sterker nog, we hebben heerlijk genoten die avond van leuke muziek op een goede set. Van een winterdepressie zal Paul dan ook geen last hebben!