Verslag AmpCamp 2012: Bouw je eigen monoblokken

AmpCamp is een uit Amerika overgewaaid fenomeen dat is begonnen bij Nelson Pass (inderdaad, de Nelson Pass), die het leuk vond een groep mensen kennis te laten maken met het zelf bouwen van versterkers. De opzet is het maken van een eenvoudige single ended klasse A versterker met slechts een handvol onderdelen. Verpak het geheel in een fraai kastje en je verkrijgt een mono eindversterker, die met een beperkt vermogen een heel aardig geluid weet neer te zetten. Tegelijk leer je een beetje hoe een versterker werkt.

Jan Didden van Linear Audio, een vriend van Nelson Pass, bracht het idee naar Eindhoven waar de Fontys Hogeschool op een zaterdag een lokaal, leerlingen, apparatuur en gereedschap beschikbaar stelde. Om negen uur de aftrap met een korte inleiding door Jan Didden, waar hij dieper ingaat op de schakeling.

De schakeling is ontworpen door Nelson Pass, licht aangepast voor Nederland in verband met verkrijgbaarheid van onderdelen. Bij effect is een iets groter vermogen (van 5 naar 7 Watt) en een lagere vervorming. De basis van de schakeling is een MOS-FET (Q1) die werkt in single ended klasse A. Waarbij de stroom in rust constant is door de transistor. Een tweede MOS-FET (Q2) laten we werken als stroombron en om te zorgen dat de stroom constant blijft, ook als de voedingsspanning zou variëren, is er een circuit gemaakt met Q3. Tenslotte komt er een FET transistor aan de ingang die de impedantie hoog houdt, zodat de eindversterker een lichte belasting vormt voor de bron. Met een meerslag potentiometer aan Q3 is de spanningsval over de twee MOS-FET’s instelbaar. Als laatste nemen we een LED om aan te geven dat de versterker onder spanning staat.

De voeding van de versterker wordt betrokken uit universele voedingen die normaal bij laptop ’s geleverd worden. Dat heeft twee voordelen, de voedingen zijn robuust, kortsluit vast en geven een goed geregelde spanning af. Ten tweede is het bouwen van de versterkers veilig, want we gaan werken met maximaal 24 Volt en niet met netspanning. Het te bereiken eindresultaat is te zien op de foto die in de bouwbeschrijving zit. 

 

Jan Didden heeft er voor gezorgd dat alle onderdelen per twee eindversterkers verpakt zijn in plastic zakjes. Met 25 mensen die tegelijk aan de slag willen moet dat ook wel. Bovendien zijn fraaie kastjes beschikbaar met gefreesde frontjes, zodat het eindresultaat behoorlijk professioneel oogt. Aan elk onderdeel is gedacht en niets ontbreekt. Toen in de loop van de dag bleek dat één schakelaar niet goed werkte, was er prompt een andere beschikbaar. 

Geen tijd voor koffie...

Met de spullen van de Fontys Hogeschool is het fijn werken. Haast nieuwe soldeerstations, handige printhouder en voldoende gereedschap. Volgens de handleiding beginnen we met het plaatsen en solderen van de weerstanden. Tot de complete printplaat klaar is en alle onderdelen gesoldeerd zijn. De grote elektrolytische condensator in het midden zorgt ervoor dat er geen gelijkspanning op de luidsprekerklemmen kan komen te staan. Natuurlijk is het een nadeel dat een condensator op die plaats in de signaalweg nodig is, maar het is en blijft een eenvoudig ontwerp. 

Ik vergeet nog te vermelden, dat diegenen die weinig of geen ervaring hadden met solderen, van een paar leerlingen van Fontys en van Jan, voor het bouwen een snelcursus soldeertechniek kregen. Zodat ook de minst ervaren bouwers zelfstandig aan de slag konden.

Als beide printplaten klaar zijn worden ze samen met de MOS-FET’s gemonteerd op het koellichaam. Dat is nodig om de transistors te koelen, die samen ongeveer 36 Watt aan warmte afgeven. Zaak is dat de transistors (en de print) geen enkel contact hebben met het aluminium, dus gaan daar isolatieplaatjes tussen en staat de print op afstandbusjes. Na controle op sluiting kunnen we de transistors aan de print solderen.

Met behulp van een voeding van Fontys brengen we langzaam spanning op de print en meten we de spanning val over Q1, die exact 12 Volt moet zijn. Instelbaar met de potentiometer. Hoera dat werkt, helemaal netjes afregelen komt later.

Inmiddels is de hele groep druk aan het bouwen en gunt niemand zich echt tijd voor de heerlijke broodjes die Fontys serveert, met koffie, thee, melk en fris. Gastheren zijn het zeker in Eindhoven. Omdat niet iedereen even ervaren is loopt het nogal uiteen wie met welk deel bezig is. Jan Didden en twee van zijn vrienden steken met regelmaat een helpende hand toe als het bij iemand vast dreigt te lopen. 

En daar staat nummer één dan. Bedraad en wel. Getest, spelend en gereed om te worden afgedekt met een kap. Duidelijk is te zien dat de voeding en de luidspreker aansluitingen vastgeschroefd worden op de print met gesoldeerde klemmen, terwijl de aansluiting van de LED en het ingangssignaal met pennen is gemaakt. Zware luidsprekerklemmen en een nette cinchbus geven een degelijke en audiofiele uitstraling aan het geheel. 

Als ook nummer twee gereed is krijgen we de bijbehorende voedingen en netsnoeren. Klaar om naar huis te gaan na een fantastische dag. Het is heerlijk om met de handen bezig te zijn. Om iets te leren van ervaren versterker bouwers en om hulp te kunnen roepen als je het even niet meer weet. Ik kan niet anders zeggen dan dat de organisatie en de voorbereiding voorbeeldig zijn geweest. Met als resultaat dat ik meerdere mensen heb horen vragen om een tweede dag, waar een voorversterker gebouwd zou kunnen worden. Een uitdaging voor Jan Didden en Nelson Pass? Een groepsfoto toont het enthousiasme aan en spreekt dank uit aan Nelson voor zijn oorspronkelijke initiatief. 

En hoe klinkt 't thuis?

Eenmaal thuis gaan de kappen van de versterkers om ze helemaal netjes af te regelen. Eerst een uurtje op laten warmen, dan bijregelen vervolgens nog een half uur laten staan. Pas als de spanningsval mooi gelijk blijft kunnen ze weer in elkaar. Een eenvoudige voltmeter is alles wat thuis nog nodig is. Wie trouwens sneller kon bouwen, had de afregeling ook in Eindhoven kunnen doen. 

Natuurlijk wil ik ze de volgende dag al horen. Dus sluit ik ze aan als eindversterker op een Naim UnitiQute en laat ze spelen op een paar PMC Twenty.23 transmissie lijnen. Niet echt de luidspreker om met 6 Watt aan te sturen, of om mee te werken als er een condensator tussen de versterker en de luidsprekers zit. Het laag is on-ingespeeld nog rommelig, het midden en hoog begint mooie dingen te beloven. Dus geef ik de versterkers de tijd om op te warmen en laat ze uren achtereen zachtjes spelen. Ondertussen worden de behuizingen lekker warm, zoals al was aangekondigd, circa 20 graden warmer dan de omgevingstemperatuur. Het is nu eenmaal een echte klasse A versterker. 

Daar staan ze dan, de PassCamp-1 mono, single ended, klasse A versterkers van Linear Audio. Gemaakt door mijzelf, wat enige trots opwekt. Het euforische gevoel van zaterdag is gebleven en ik bel met vrienden om ze te vertellen hoe geweldig leuk de AmpCamp is geweest. Ik moet voor de versterkers maar eens een definitieve plek gaan bedenken. 

Inmiddels hebben ze 20 uur spelen achter de rug en wil ik u een luisterimpressie niet onthouden. Met Jacintha die Summertime zingt is al snel duidelijk dat het inspelen heel veel goed heeft gedaan voor het laag. Het laag is aanmerkelijk strakker en beter gedefinieerd. Erg hard kan het niet spelen, te hard betekent een snel toenemende vervorming. Maar in mijn ruimte van 3 x 4 meter is het niveau hard genoeg om serieus te kunnen luisteren. Zelfs op energie slurpende transmissie lijnen, een hoorn of een hoog rendement monitor zou beter passen geef ik direct toe. Het geluid is mooi vrij van de luidsprekers, in een helder gedefinieerd stereobeeld. Als ik in het geheugen graaf naar ervaringen met Pass Labs versterkers is de klank, het timbre en het algemene beeld van de monoblokjes typisch een geluid uit de koker van Nelson Pass. Zelfs met deze simplistische opzet en de schakelende computer voeding. Midden en hoog zijn voorbeeldig, waarbij de klank van de piano positief opvalt. Mor Karbasi met La Hija De La Primavera is verbazingwekkend goed. Beetje zwaar in het laag. De akoestische instrumenten stralen echter. Dat had ik toch niet verwacht van deze mini krachtpatsers. Handgeklap is zoals die van een echt mens klinkt. Fluit is helder aanwezig, piano stevig en de ruimte wordt netjes voor mij gevuld met geluid. Om het stereo effect op de proef te stellen draai ik wat stukken uit een CD van Roger Waters, opgenomen met Q-Sound. Het lukt om geluiden achter mij te krijgen, sportwagens door de kamer te laten rijden en een huifkar realistisch rond te laten rijden.

Adele zingt Make You Feel My Love voor Amy Winehouse tijdens haar Royal Albert Hall concert. Als het publiek gaat fluiten en joelen, blijft de ruimte beperkt, maar mag je veel meer verwachten uit deze kleine blokjes? Genieten van de stem is geen punt. Gevoeligheid is ruim aanwezig. Wat leuk om dit zelf in elkaar te hebben gezet. Tot slot Janine Jansen met haar uitvoering van de Vier Jaargetijden van Vivaldi. Een stukje Lente en een stuk Zomer laten beluisteren dat klassiek nog meer geschikt is voor de versterkers dan zware pop. Hier valt het niet langer op dat het laag van de versterkers een tikkie aan de vette kant is. Viool is zonder een randje scherpte, cello zoemt mooi, ik kan dit met plezier aanhoren.

De prijs van de AmpCamp in Eindhoven leek nogal hoog voor het verkrijgen van twee monoblokjes van elk ongeveer 6 Watt. Maar al snel was iedere aanwezige positief over de opzet, de beschikbare hulp, de locatie en niet in de laatste plaats over de afwerking van de behuizingen. Elk gaatje exact op de juiste plaats, met een dikke en nette frontplaat. Eenmaal thuis luisteren naar de PassCamp-1 doet de prijs nog meer recht aan. Wonderlijk hoe een zo eenvoudige versterker zo goed kan presteren. Geen ruis, geen brom, alleen muziek. Natuurlijk, het kan niet erg hard en grote symfonie werken van Mahler zal ik er ook niet overheen jagen, maar wie geschikte luidsprekers heeft en op niet te hoog niveau wil draaien, heeft voor minder dan 300 Euro een set versterkers die zeker high end aspiraties vertoont. Dat het er ook nog fraai uitziet is dan meegenomen. Laat ik besluiten met de woorden, dat als er een tweede AmpCamp in Nederland wordt gehouden en u vindt zoiets leuk, wees er dan als de kippen bij om in te schrijven. Ik had een geweldige audiodag waar ik met veel plezier op kan terug kijken. Terwijl de versterkers vrolijk alle Vier Jaargetijden door blijven spelen.