Handleiding DSD luisteren met de Marantz NA-11S1

Als er op dit moment één ding "hot' is in de hifi, dan is het wel DSD. Links en rechts verschijnen D/A-converters die dat hoogwaardige digitale bestandsformaat kunnen weergeven, maar er leven onder consumenten veel misverstanden en vragen over hoe je dat nou moet aanpakken. Vandaar dit artikel, waarin ik zo duidelijk mogelijk uit de doeken probeer te doen wat je nodig hebt voor de weergave van DSD, en hoe dat dan klinkt. Met dank aan Marantz-importeur D+M Group, die de fantastische NA-11S1 D/A-converter annex netwerkspeler beschikbaar stelde voor de beoordeling van het klankmatige resultaat.

Wat heb ik nodig?
Om te beginnen zul je een collectie DSD-files moeten gaan opbouwen. En dat betekent downloaden. Een korte zoektocht op internet levert al snel betrouwbare en legale resultaten op. De albums die je bij deze aanbieders koopt bestaan uit losse bestanden met een .dsf of .dff-extensie. Hou er rekening mee dat .dff-bestanden niet of slechts zeer beperkt van meta-data kunnen worden voorzien, dus informatie over de uitvoerende artiest of de naam van het album of het nummer waar je naar luistert zul je niet in het display van de speler zien als je deze files afspeelt.

Een andere manier om aan DSD-bestanden te komen is door je eigen sacd's te rippen met een PlayStation3 waarop speciale (maar niet door Sony geautoriseerde) firmware is gezet. Dat levert losse tracks in het DSDIFF- of DSF-bestandsformaat op, of ISO-files op die uit één lange track bestaan met daarin meta-data waardoor geschikte players in staat zijn om er weer losse nummers van te maken. Dat is allemaal vrij bewerkelijk, maar op internet is voldoende informatie te vinden die je daarbij kan helpen. Toch ga ik er voor dit artikel gemakshalve van uit dat je de DSD-bestanden gewoon koopt.

Wat je ook nodig hebt is een computer. Gedownloade DSD-files kun je niet op een schijfje branden en dat dan in een speler steken, je luistert ernaar vanaf je harde schijf door gebruik te maken van geschikte Player-software die je op je computer moet installeren. Marantz raadt daarvoor het programma Audirvana Plus aan (ongeveer 70 euro) maar dat is alleen beschikbaar voor het OS X besturingssysteem van Apple. Als je een PC met Windows hebt ben je aangewezen op JRiver Media Center versie 19, waarvan sinds een jaar ook een stabiele versie voor Mac OS X te koop is (eenmalig ongeveer 50 euro, daarna ongeveer 11 euro per jaar voor upgrades naar een hoger versienummer). Van beide spelers zijn trouwens volledig functionele trial-versies te downloaden. Ben je er dan? Nee, nog steeds niet. Je hebt ook een geschikte D/A-converter nodig. Gelukkig komen er van steeds meer merken converters op de markt die met DSD overweg kunnen, maar het moet gezegd worden dat Marantz met de NA-11S1 echt tot de pioniers van de extreem hoogwaarde DSD-capabele D/A-converters behoort.

De juiste instelling
Een wijze levensles van mijn vader was dat je met de juiste instelling een stuk verder komt in het leven. Dat geldt grappig genoeg ook voor Streaming Audio in het algemeen, en het afspelen van DSD-bestanden in het bijzonder. Ik zal voor de twee geschikte software-players een beknopte handleiding geven hoe je de juiste instellingen maakt om van DSD te kunnen genieten. Ik heb ook screenshots gemaakt waarin de stappen in de juiste volgorde zijn genummerd.


Audirvana Plus
Ik adviseer om Audirvana Plus in de stand-alone Playlist modus te gebruiken en niet als schil rond iTunes. Dat geeft weliswaar de mogelijkheid om het programma via de Remote App op de iPad te bedienen, maar ik heb gemerkt dat dit erg omslachtig werkt. Dat komt vooral omdat je dan van alle DSD-files eerst een proxy moet maken die je in een aparte map in je iTunes-bibliotheek moet zetten. Wie dat per se wil mag op internet uitzoeken hoe dat moet. Het is vrij eenvoudig te vinden, maar reken op veel extra werk en allerlei kansen om vergissingen te maken, waardoor "het" niet meer werkt. Maar goed, het kán. Als je Audirvana Plus eenmaal hebt geïnstalleerd ga je linksboven in het menu naar Audirvana Plus en kiest uit het drop-down veldje de optie Preferences (1). In het venster dat zich dan opent kies je het tabblaadje Audio System (2). Als je daarop klikt, kun je allereerst aangeven welke geluidskaart Audirvana Plus moet gebruiken voor de uitvoer van geluid. Als het goed is staat daar direct na installatie nog Built-in Output, maar door op de knop Change (4) te klikken kun je USB High Speed Audio of Marantz NA11S1 (Marantz USB Audio) als uitgang kiezen. Die keuze verschijnt dan ook bij Active Audio Device (3). Vervolgens klik je op het balkje naast Native DSD Capability, waardoor een menu met vier mogelijkheden opent (5). Alleen in het geval dat je de gelukkige bezitter bent van een geschikte DAC van dCS kies je Initial dCS Method, maar als je zoals ik de Marantz NA-11S1 hebt staan kies je DSD over PCM Standard 1.0. Je zou ook kunnen kiezen voor Automatic Detection, maar ik prefereer een harde instelling. De optie none: convert to PCM is voor als je geen DSD-DAC hebt maar toch DSD-bestanden wil afspelen. Audirvana Plus rekent dan on-the-fly het DSD-bestand om naar het door alle DAC's gebruikte PCM-formaat. Dat werkt op zich prima, maar Žcht naar DSD luisteren is het natuurlijk nietÉ De overige instellingen kun je in principe overnemen uit het screenshot, maar ik zou wel even goed kijken of de vinkjes naast Exclusive access mode en Direct Mode (6) aan staan. Audirvana schakelt dan alle onnodige processen die in je computer op de achtergrond draaien uit, wat een hoorbaar betere geluidskwaliteit oplevert. Eén dingetje nog: als je een externe DSD-DAC gebruikt moet je de boost van 6dB uitschakelen (in het screenshot verborgen achter het menuutje van Native DSD Capability). Als je geen DSD-DAC hebt maar Audirvana laat omrekenen moet je de 6dB boost juist wel inschakelen om op hetzelfde volumeniveau als Native DSD-streaming te komen. Sleep de af te spelen DSD-files tenslotte naar het playlist veld, en je kunt aan de slag.

JRiver Media Center

Deze beschrijving geldt voor versie 19 van Media Center, maar ik verwacht geen grote aanpassingen in de layout als later dit jaar versie 20 uitkomt. Wél belangrijk voor PC-bezitters is dat ze eerst de juiste USB-drivers voor de aangesloten USB-DAC moeten downloaden en installeren, zodat het interne audiocircuit van de PC kan worden omzeild en de DAC als externe geluidskaart werkt. In het geval van de voor dit artikel gebruikte NA-11S1 kunnen de drivers gratis van de Marantz website worden gedownload. Bezitters van een Mac hebben geluk, want OS X heeft de juiste drivers standaard aan boord. Mede daarom werk ik zelf met een MacBook Pro. Het is mogelijk dat de volgende beschrijving op kleine punten afwijkt van de procedure op de PC, maar veel zal dat niet zijn.

Vanuit elk scherm van JRiver Media Center ga je rechtsboven naar de knop met de drie verticale streepjes erop (1). In het venster dat dan opent kies je voor Speel Opties (2). Dan opent zich een ander scherm (links in het screenshot te zien) waar je ook eerst weer kijkt of de juiste driver gekozen is. Bij (3) moet Marantz NA11S1 (Marantz USB Audio) zichtbaar zijn. Zo niet, klik dan op het pijltje links naast de tekst en kies de juiste instelling uit het drop-down menu. Ga vervolgens een stukje lager naar DSP & output format (4), hier zit namelijk de instelling voor het afspelen van DSD verborgen. In het volgende venster dat zich dan opent kun je bij de Output Encoding kiezen voor de twee mogelijke DSD-resoluties. Helaas is deze keuze in JRiver nog niet geautomatiseerd, dus je moet in principe voor ieder album de juiste keuze maken. Het aantal releases in dubbel-DSD-resolutie is echter nog niet zo groot. Ik hoop (en verwacht) echter wel dat JRiver hier bij een volgende versie iets aan gedaan heeft. Vergeet tussendoor trouwens niet om op OK te drukken om je instellingen te bewaren. Verder hoef je niks te veranderen. JRiver mag dan net iets minder verfijnd klinken, het heeft twee aantrekkelijke voordelen ten opzichte van Audirvana Plus. Ten eerste kun je DSD-albums gewoon in je standaard ‘Muziek’-map zetten. JRiver indexeert die map en toont de albums gewoon tussen alle andere muziek. Een ander voordeel is dat je JRiver vanaf je tablet kunt bedienen met de JRemote app. Die kost rond de 10 euro, maar werkt prima. Jammer is wel dat je de DSD-instellingen die ik hierboven heb beschreven niet via de app kunt benaderen. En om ‘gewone’ PCM-bestanden af te kunnen spelen moet je echt de DSD instelling weer uitschakelen. Ach, er is altijd wel wat en het houdt je in elk geval in beweging…

Hoe klinkt dat dan?
Hoewel het primair de bedoeling was om een praktische handleiding over DSD afspelen te schrijven ontkom ik er niet aan om ook enige woorden te wijden aan het klankmatige resultaat met de Marantz NA-11S1 in de hoofdrol. DSD is namelijk, of je er nu wel of niet op zit te wachten als audiofiel, een fantastisch klinkend audioformaat. Ik heb een aantal albums die ik erg goed ken in enkelvoudige DSD resolutie beluisterd, en ze bewust een paar keer op en neer vergeleken met hun gewone (of HiRes) versies in PCM. De eerlijkheid gebied te zeggen dat de overstap naar DSD absoluut geen ‘landslide’ is in geluidskwaliteit. Een goede opname klinkt in PCM ook fantastisch, zeker via de NA-11S1. Maar als ik dan toch een vergelijking moet trekken dan zou ik zeggen dat DSD op mij een ‘analogere’ indruk maakt. Er is een bepaalde vanzelfsprekendheid en rondheid die erg ontspannen luistert. Een goed voorbeeld is de fraaie 24/88.2 remaster van Days Of Future Passed van The Moody Blues. In de PCM versie al een absoluut feestje, maar als DSD-ISO-file nog net iets warmer van klank, met ook wat meer natuurlijke kleur en glans voor de orkestrale delen. Hetzelfde geldt voor de Bach Cantates door het Bach Collegium Japan onder leiding van Masaaki Suzuki. De PCM versie is prachtig, de opname ademt en heeft een erg fraaie beeldopbouw. Maar als ik naar de DSD-versie overschakel is het verschil onmiddellijk te horen. Het niveau van ‘echtheid’ wordt groter, er is vooral meer ambiance in de opname te horen. Ook de stemmen zijn levendiger en voor mijn gevoel ook iets beter van elkaar te onderscheiden.

In hoeverre de NA-11S1 daar nog invloed op heeft? Ik gebruikte hem voor beide bestandsformaten, via dezelfde AudioQuest Carbon USB kabel, vanaf dezelfde MacBook Pro afgespeeld. Wie het weet mag het zeggen, ik weet in elk geval dat de NA-11S1 hier node gemist wordt nu hij terug is naar Marantz en ik mijn DSD bestanden weer door Audirvana Plus laat omrekenen naar PCM. Dat dat überhaupt kan is eigenlijk geweldig, maar ik vind het een schrale troost…

www.marantz.nl