De grote Blu Ray Audio test

Dik een jaar geleden kon je het al lezen op de site van Hifi.nl: platenlabel Universal kondigde het uitbrengen van zogenaamde Blu Ray Audio discs aan. Met muziekfiles in de allerhoogst mogelijke geluidskwaliteit van minimaal 24-bit/96 KHz. Een zoveelste poging van de muziekindustrie om de muziekliefhebber te verleiden tot het kopen van muziek op schijf.

Wij waren vooral benieuwd naar hoe dat nou klinkt, zo’n blu ray audio schijf. Drie verschillende blu ray spelers uit drie verschillende prijsklassen mochten laten horen wat zij uit deze schijf kunnen halen. De Pioneer BDP-450-K, de Panasonic DMP BDT700 en de Cambridge Azur 752BD mochten laten horen hoe mooi muziek van een blu ray audio schijf kan klinken.

Ruim een jaar geleden kondigde platenlabel Universal het offensief aan: in de vorm van de blu ray audio schijf zou nog maar eens een poging gewaagd worden om de fysieke audiodrager weer nieuw leven in te blazen. Het label denkt dat er nog steeds voldoende muziekliefhebbers zijn die daadwerkelijk iets in de handen willen hebben en geen genoegen nemen met gedownloade of gestreamde muziekbestanden. Bestanden met een vaak sterk wisselende kwaliteit. Diezelfde liefhebbers willen echte kwaliteit vasthouden en Universal denkt die met het aanbieden van de blu ray audio schijf te bieden. Muziekbestanden kunnen nu immers zonder compressie in de best mogelijke kwaliteit van minimaal 24-bit/96 KHz aangeboden worden. Bovendien kan de muziek via deze schijf in verschillende formaten afgespeeld worden: variërend van standaard 2.0 tot 5.1 surround. Daarnaast is ook nog weergave van audio in Dolby True HD en DTS HD Master Audio mogelijk. Met de (her-) uitgave van classic albums van bijvoorbeeld Amy Winehouse, Beck, Nirvana en Sam Cooke wordt geprobeerd het publiek warm te krijgen voor de nieuwe schijf. Dan hebben we het over ‘old stuff’. Maar er is ook nieuw materiaal beschikbaar. George Michael bracht een opname van zijn laatste tournee met symfonisch orkest ook uit op blu ray audio: Symphonica.

Appels en peren
Erg mooi allemaal natuurlijk voor de ware muziekliefhebber. Wij zijn vooral ook benieuwd naar de praktijk: wat voor geluid weet een moderne blu ray speler uit zo’n blu ray audio schijf te krijgen? Is er een verschil met de cd als geluidsdrager waar te nemen? Kan een blu ray speler met behulp van een blu ray schijf de concurrentie aan met gedownloade muziekbestanden, als het gaat om de geluidsreproductie? Om één en ander te onderzoeken kozen we drie verschillende blu ray spelers uit, uit drie verschillende prijsklassen. Eén uit de zeg maar modale prijsklasse, één uit het ‘hoger middensegment’, en een speler uit het ‘bovensegment’. De Pioneer BDP-450-K (ca. 300 euro), de Panasonic BDT700 (ca. 500 euro) en de Cambridge Azur 752BD (circa 1200 euro) mochten laten horen wat ze in hun mars hebben op audiogebied.

We zeggen het maar bij voorbaat: dit is een test waarbij veel appels met peren en nog ander fruit worden vergeleken. We vergelijken verschillende blu-ray spelers onderling, maar ook met cd-spelers. De verschillende gebruikte schijven bevatten opnames die onderling weer verschillen, omdat de opnames in de betreffende studio nou eenmaal anders zijn verlopen. Deze test is daarom vooral indicatief bedoeld. Waar staat de blu ray audio schijf in het spectrum van muziekdragers globaal gezien en wat kunnen blu ray spelers, als het om kwalitatieve audioweergave gaat? Kan die goeie ouwe cd-speler de deur uit, samen met die dvd-speler die toch ook een mooi muzikaal plaatje neer wist te zetten? Vragen, vragen, vragen…

De geschiedenis van digitale audio op schijf
Wat hebben we allemaal staan juichen bij de komst van de compact disc, op die ‘kleine’ groep vinyladepten na. Zo moest muziek klinken, of beter gezegd: zo kon muziek ook klinken. Een behoorlijke tijd lang waren we maar al te best tevreden over de cd en zijn weergavekwaliteiten. Totdat er een groep mensen kwam die ontdekte dat de c in cd ook stond voor compressie: muziekbestanden bleken ingedikt op het schijfje gebrand te worden. De geluidskwaliteit kon dus nog veel beter. Intussen kwam ook de dvd-schijf op de markt. De dvd was bedoeld om een zelfde kwaliteitssprong als bij de cd te maken. De beeldverbetering op dvd ten opzichte van de vhs-band was al net zo spectaculair. Jammer dat toen min of meer vergeten is om ook het geluid weer een stap te verbeteren. Op een dvd was namelijk voldoende ruimte om het geluid wel zonder compressie te plaatsen. Later is die ‘fout’ min of meer gecorrigeerd door met de sacd en de dvd-audio op de proppen te komen. Deze schijven lieten wel het geluid ‘in volle glorie’ horen, oftewel met meer ruimte voor de data. Ondertussen had het grote publiek reeds massaal een cd- en of dvd-speler aangeschaft. Voor het afspelen van de sacd- of dvd-audioschijf was het noodzakelijk om een nieuwe en vaak veel duurdere speler aan te schaffen. Maar daar bleek de consument niet toe bereid. Sacd en dvd-audio zijn nooit echt doorgebroken bij het grote publiek, ondanks de lovende kritieken vanuit de audiopers.

Met de komst van de blu ray schijf en de blu ray spelers leken in eerste instantie de zaken wel goed aangepakt te worden. De blu ray schijf bevat zoveel opslagruimte dat er zowel voor beeld als geluid het beste uit te halen viel. Vooral de beeldverbetering ten opzichte van de dvd was spectaculair en werd snel door het grote publiek ontdekt. Ook het audio gedeelte werd ditmaal niet door de fabrikanten vergeten, want merken als Sony, Pioneer en Marantz kwamen al vrij snel met high-end en state-of-the-art topspelers op de markt. Met respectievelijk de BDP-S5000, de BDP-LX91 en de UD9004 kwamen de drie merken met zogenaamde universele disc-spelers: spelers die alle schijven kunnen afspelen; cd, dvd en blu-ray schijf dus. De Marantz is trouwens de enige echte universele: die speelt ook sacd en dvd-audio af. Deze drie topspelers uit het hogere prijssegment lieten naast de vlekkeloze beeldweergave, vooral ook horen hoe goed het audio gedeelte van deze spelers verzorgd was. De spelers waren zo goed dat je met gemak je cd- en dvd-speler de deur uit kon doen. Dat beloofde dus wat, maar die belofte werd niet doorgezet. Bij de goedkopere blu ray spelers is het audio gedeelte min of meer op het tweede plan geschoven, een uitzondering daargelaten. Het is ook nooit specifiek gepromoot door de platenmaatschappijen, totdat Universal verleden jaar met de blu ray audio disk verscheen. En een zekere George Michael zag er ook wel brood in: hij kwam met de blu-ray audioschijf Symphonica.

Hoe klinkt het?
Het wordt tijd voor de test. Maar eerst toch nog een korte introductie van onze blu-ray spelers. Want hoewel het in deze test puur om het audio gedeelte van de spelers gaat, beseffen we heel goed dat je zo’n speler waarschijnlijk niet alleen daarvoor zal aanschaffen en je ook wilt weten wat de speler nog meer kan. Welnu, blu ray spelers kun je tegenwoordig naar onze mening beter (Multi-)mediaspelers noemen. Ze kunnen naast het afspelen van blu ray schijven zoveel meer: beeld en geluid streamen,via een netwerk, of beeld en geluid afspelen via een aangesloten externe harddisk (via USB). Daarom is het wel handig hier te vermelden welke speler zich waarmee onderscheidt.

De Pioneer BDP-450-K is met 300 euro de vertegenwoordiger van de ‘modale klasse’. Deze speler is in deze test de ‘digitale jongen’: er zitten alleen maar digitale uitgangen op de achterkant, twee hdmi- en één coax-uitgang. Voor zover wij weten is deze Pioneer de goedkoopste speler die alle schijven afspeelt (cd, sacd, dvd, dvd-audio en blu ray). Met de 2 hdmi-uitgangen kun je kiezen voor gescheiden uitgangen: het beeld via de ene, het geluid via de andere. Er is een 192 kHz/24-bit D/A omzetter aan boord.

De Panasonic DMP BDT700 is net nieuw op de markt en is met 500 euro een speler uit het hogere middensegment te noemen. Deze speler onderscheidt zich van de anderen door de mogelijkheid van ‘4K ultra hd upscaling’. Verder speelt hij geen sacd of dvd-audio schijven af.

De Cambridge Azur 752BD is hier de vertegenwoordiger van het ‘bovensegment’, zeg maar gerust high end. De 752BD is de zwaarst gebouwde van het stel en met verreweg de meeste aansluitmogelijkheden. Bijvoorbeeld een 7.1 analoge uitgang, twee hdmi uitgangen, maar ook twee hdmi ingangen, naast een s/pdif en een toslink ingang. Daarmee is deze blu-ray speler tevens als DAC te gebruiken. Nog iets noemen? De vijf Wolfson WM8740 24bit DACs aan boord.

Van alle drie spelers heb ik het beeld ook even getest, het gaat hier tenslotte ook om beeldweergevers. Welnu, ik kan niet anders zeggen dan dat alle drie een geweldig mooi plaatjes op mijn plasmascherm van Panasonic neerzetten (test-blu-ray: Hugo).

Luisteren

De blu ray spelers worden gekoppeld aan een versterker, in dit geval de Peachtree Audio iNova. Eerst doen we een cd-test. Eens horen hoe de spelers het er vanaf brengen als ‘gewone’ cd-speler. De cd Norwegian Mood van Kari Bremnes wordt driemaal in de lades geschoven en de spelers mogen laten horen hoe ze deze zo transparant en gedetailleerd opgenomen cd weergeven. De Pioneer klinkt goed maar niet bijzonder, een beetje vlak.

De Panasonic weet al wat meer warmte en detaillering uit de cd van de Noorse zangeres naar voren te halen. Niet slecht, maar ook niet goed in de zin die ik gewend ben. Ter verduidelijking: ik ben het geluid gewend van mijn Linn Unidisk, ook een universele disc-speler, die ook bekend staat om zijn kwaliteiten als het om cd-weergave gaat. De Unidisk van Linn en Norwegian Mood van Bremnes is wellicht ook een moeilijk te evenaren koppel, ik geef het toe. Dan mag de Cambridge zich laten horen. En die stelt niet teleur. Het geluid dat ik nu hoor mag er zijn. Het klinkt zelfs wat agressiever dan ik gewend ben van de Linn.

Blu ray
Maar goed, dit was het voorspel, de spelers hebben de kans gehad om zich warm te draaien en nu mag het echte testen beginnen. We halen de blu-ray schijfjes tevoorschijn. Het werken met de blu ray audio schijfjes is wel even wennen. Normaal doe je de cd in de cd-speler en kies je het nummer op de cd met je afstandsbediening. Met de blu ray audio schijf moet je toch eerst een beeldscherm raadplegen en dus de tv aanzetten. Van daaruit kun je navigeren en een nummer kiezen. Een omslachtige methode als je het mij vraagt, dat zou toch anders moeten kunnen? Wat ook bevreemdend werkt is dat je nu met de tv aan zit en er behalve het tonen van wat foto’s verder niks op het scherm gebeurt.

Nu ook gaat het appels met peren vergelijken beginnen. Want we gaan verschillende schijven, verschillende spelers en verschillende opnames (in de loop der tijd) vergelijken. De eerste blu-ray audio schijf die in de spelers verdwijnt is die van Queen: A Night at the Opera. In lp-vorm betekende deze plaat destijds de doorbraak van Queen, als ik me niet vergis, met hierop hun ‘magnum opus’ Bohemian Rhapsody. Ter vergelijking heb ik de gelijknamige cd in de Unidisk gestopt. Het is lang geleden dat ik naar dit album heb geluisterd. Destijds was dit ongeveer het eerste voorbespeelde cassettebandje dat mijn zus kocht, tja, we gaan nu heel ver terug in de tijd (1979). Wat ik me ervan herinner is dat ik deze muziek van Queen helemaal niks vond. Wat een aanstellerij. Twee nummers konden me wel bekoren: ’39 en, jawel, Bohemian Rhapsody. Ja, bij dat laatste nummer kon ik ook wel ontdekken dat dit bandje bijzonder was. Hoewel ik me nu afvraag hoe dat destijds vanaf het cassettebandje en onze doorsnee Philips versterker geklonken moet hebben. Terug naar nu: de Linn laat de cd horen en dat klinkt best goed. Wat een variatie in nummers wisten de heren op één album te brengen, valt me nu op.

Zet ik de blu ray audio versie op, dan valt me gelijk het veel ‘bredere’ geluid op dat de blu-ray spelers laten horen op. Alsof je letterlijk hoort dat er meer informatie op deze schijf is geperst. De Panasonic laat ook hier weer meer warmte en detaillering dan de Pioneer horen. De Cambridge excelleert. Bij de stevigere nummers zoals Death on Two Legs en Sweet Lady gaat het gitaar- en drumwerk behoorlijk te keer met een ongekende dynamiek. Bij de rustige nummers valt op hoe mooi je de instrumenten veel meer afzonderlijk kunt onderscheiden. Bij You’re my Best Friend bijvoorbeeld valt het pianospel van John Deacon meer op. Ook bij een atypisch Queen nummer als ’39 springt de akoestische sfeer veel meer naar voren. Hoewel ik door de top-2000 het prijsnummer Bohemian Rhabsody bijna niet meer kan horen, zorgen deze blu-ray schijf en de Cambridge speler ervoor dat er een soort herontdekking van dit nummer plaatsvindt. Tjonge, wat zit er veel in dit nummer en dat lijkt er nu allemaal veel beter uit te komen. Bij deze luistersessie heb ik alleen gebruik gemaakt van de 2.0 PCM stereo versies, maar wat had ik graag dit nummer in de 5.1 master editie willen horen. Maar goed, op dit moment heb ik geen surround opstelling in huis en moeten Queen en ik het doen met stereo middels mijn twee Neat Mystique speakers.

Het is tijd voor de volgende schijf: Grrr! van The Rolling Stones. Eerst een bekentenis: ik heb niks van The Stones in huis. Niet dat ik niet van hun muziek hou, maar ik kom er net achter dat ik niks van hen op plaat of cd hier in huis heb staan. Maar een plaat als Emotional Resque en nummers als Angie en Waiting on a Friend staan hoog aangeschreven in mijn zeg maar muziek-Bijbel. En kijk nu eens: met deze blu ray audio schijf heb ik ineens de vijftig (!) beste nummers van The Rolling Stones in de best denkbare geluidskwaliteit in huis. Deze Grrr! biedt je een ware muziekreis door de tijd, die begint bij Come On en Not Fade Away en eindigt bij Doom and Gloom en One More Shot. Daartussen staan alle klassiekers, teveel om op te noemen. Het opmerkelijke is dat deze schijf je ook laat horen hoe de leden van The Stones in de loop der tijd steeds meer aandacht aan de kwaliteit van de geluidsopnames gingen besteden.

De techniek werd natuurlijk ook steeds beter. Als je een nummer als Come On vergelijkt met een nummer als Emotional Resque, dan hoor je gewoon heel andere dingen. Het geluid is bij het laatste nummer veel krachtiger en ook veel meer gelaagd. Ik denk dat je kunt stellen dat het niet zo veel uitmaakt of je Not Fade Away nou van cd of van blu ray audio afspeelt. Het verschil wordt pas gemaakt bij nummers als Emotional Resque, Start Me Up, maar ook Waiting on a Friend. De Pioneer en de Panasonic laten deze nummers prachtig tot hun recht komen met veel dynamiek en de lekkere baspartijen van Ron Wood. Chapeau voor beiden. Zo heb ik The Stones nog niet eerder gehoord. De Cambridge gooit er nog een schepje bovenop en geeft de nummers wat extra lucht, ook wat meer rust. Maar juist bij de wat oudere nummers zoals Time is on my Side en Paint it black ga je twijfelen of de opnames wel goed zijn geweest, zo rudimentair klinkt het. Dan begint een lichte hunkering naar vinyl de kop op te steken…

De laatste blu ray audio schijf die wie hier gaan testen is er helemaal eentje van 2014, Symphonica van George Michael. De artiest die altijd walgde van live-optredens, heeft ons de laatste jaren juist alleen maar getrakteerd met live performances en de registraties daarvan. Dat begon met de magistrale blu-ray schijf Live in London, gevolgd door een wervelend optreden bij de Olympische Spelen in Londen dat ook rechtstreeks over de hele wereld werd uitgezonden. En in dit jaar verscheen dan de blu ray audio Symphonica, een registratie van de laatste tournee die Michael samen met het Symphonica Air Orchestra uit Praag deed. Naar mijn weten is dit de eerste geluidsregistratie die tegelijkertijd op cd en blu ray audio schijf is uitgebracht. Ik geloof dat George Michael ook één van de eerste artiesten was die met een voorbespeelde minidisk kwam (Listen without Prejudice), kennelijk houdt hij er wel van om nieuwe dingen uit te proberen.

Wat laat deze blu ray audio schijf horen? Wel, een soort akoestische versie van zijn vorige blu ray uitgave Live in London, aangevuld met een aantal covers. De elektrische instrumenten zijn deels vervangen door het orkest. De nadruk ligt hier meer op de rustige nummers van Michael, aangevuld met een aantal covers. Ik moet helaas zeggen dat de geluidskwaliteit van deze blu ray schijf me een beetje tegenvalt. Veel galm ook. Een prachtig nummer als The First Time Ever I saw your Face vond ik op de andere schijf Live in London gewoon beter klinken. Jammer. Ten opzichte van de ‘gewone’ cd laat de blu ray schijf wel duidelijk horen een veel breder geluid neer te kunnen zetten. Vooral bij de nummers waarbij het orkest volop wordt ingezet zoals bij Feeling Good, kun je die ‘winst’ horen.

Conclusie(s)

Het geluid dat een blu ray audio schijf laat horen is zonder meer fraai te noemen. Alle drie blu ray spelers laten een mooi geluid horen. Daarom mag je de conclusie trekken dat het uitbrengen van blu ray audio schijven voor de audiofielen zeker interessant te noemen is. De volgende relevante vraag die je dan natuurlijk moet stellen is hoeveel audiofiele liefhebbers er nog zijn die daadwerkelijk een fysiek schijfje in handen willen houden.

Een groot aantal van hen is immers inmiddels al overgestapt op het downloaden van highress bestanden. Kijken we naar de puur audiofiele kwaliteiten van de blu ray spelers onderling, dan springt de Cambridge Azur 752BD er duidelijk met kop en schouders boven uit, op afstand gevolgd door de Panasonic BDT700. Hekkensluiter is dan de Pioneer BDP-450-K. Maken we de vergelijking met een goede cd-speler, dan komt alleen de Cambridge in aanmerking voor het predicaat ‘uitstekend’. Met deze universele speler in huis, durven we gerust alle andere diskspelers de deur uit te doen.

Gebruikte blu ray spelers:

Gebruikte apparatuur:

Gebruikte cd- en blu ray schijven: