Totem In-Wall en On-Wall

Eén van de leuke dingen die het recenseren van audio-apparatuur met zich meebrengt is het uitpakken en aansluiten van de apparatuur die moet worden beluisterd. Natuurlijk is er ook wel eens wat te foeteren. Als een 60 centimeter diepe eindversterker van veertig kilo net niet in het meubel blijkt te passen, of als een polsdikke luidsprekerkabel voortdurend de monitorluidsprekers van de stands probeert te trekken. Maar over het algemeen is die ergernis van korte duur, en na een kortere of langere inspeelperiode breekt het langverwachte moment aan dat er op het gemak geluisterd kan worden. Gewoon in je eigen huis, met je eigen randapparatuur, gezeten op je eigen bank met je eigen favoriete (niet-alcoholische!) drankje binnen handbereik. Maar wat moet je doen als je wordt gevraagd om een recensie te schrijven over de nieuwe lijn van in- en opbouwluidsprekers van Totem? Ik heb er heel wat voor over, maar om te gaan hakken en boren in mijn nog niet zo lang geleden geschilderde muur, of een systeemplafond te hangen in mijn toch al niet zo grote huiskamer gaat me wat te ver.

De oplossing hiervoor was eenvoudig maar uitdagend. Op uitnodiging van importeur Joenit zou ik de luidsprekers bij Art’s Audio in Naaldwijk gaan beluisteren. Perfect ingebouwd, en aangestuurd door het neusje van de zalm in multiroom installaties. Een setting waarin ze in de praktijk het meest toegepast zullen worden. De uitdaging zat hem in het feit dat ik in één middag een goed beeld van de luidsprekers zou moeten zien te krijgen, terwijl je daarvoor idealiter toch paar weken moet uittrekken. Nu ken ik Totem al langer dan vandaag. Ik heb bij diverse dealers en op shows verbluffend muzikale demonstraties meegemaakt van dit nog steeds relatief kleine Canadese merk. Dus hoefde ik uiteindelijk niet lang na te denken over de vraag of ik dit aandurfde. Op een fraaie nazomermiddag werd ik in Naaldwijk ontvangen door Arthur Venis en Erik Paulus van Art’s Audio, en Martijn Lavrijsen van Joenit, die een interessant maar druk programma voor mij hadden samengesteld. Onder het genot van een kop verse cappuccino werden mij eerst wat historische details over het merk Totem uit de doeken gedaan.

Geschiedenis en achtergrond

In 1987 besloot de Canadese wiskundeleraar Vince Bruzzese het roer om te gooien. Als groot muziekliefhebber was hij al lange tijd geïnteresseerd in verbetering van geluidsweergave, en rond 1970 begon hij apparatuur en luidsprekers te modificeren. Ook probeerde hij eigen luidsprekers te ontwikkelen, maar hij kwam er al snel achter dat de toen geldende ontwerpmethodes niet het resultaat opleverden dat hij voor ogen had. Hij besloot het “handboek luidsprekerbouw” voor zichzelf radicaal te herschrijven, en na twee jaar experimenteren dat resulteerde in 1989 in de eerste Totem luidspreker, zeer toepasselijk Model One geheten. Deze monitormodel luidsprekers brachten een kleine aardverschuiving teweeg. Nog nooit had men zo’n groot, vol en realistisch geluid uit zulke kleine luidsprekers horen komen. Het geheim? Een bijna holistische ontwerpmethode die zich niets aantrekt van conventionele denkbeelden. Vince Bruzzese ontwerpt luidsprekers grotendeels op gevoel en gehoor. En daarbij hanteert hij behoorlijk tegendraadse strategieen. Zo ontwikkelt hij de luidsprekers altijd als mono-model. Want, zo is zijn filosofie, als je er in slaagt om één speaker ruimtelijk te laten klinken, dan zal het met twee speakers ook wel loslopen. De keuze van de drivers wordt bepaald door losse luidsprekerunits zonder kast (!) op de grond te leggen, en met minimale filtering (een condensator voor de tweeter om het teveel aan laagfrequent signaal te verwijderen) te gaan luisteren of er op die manier een synergie tussen de units ontstaat. En daarbij kijkt hij niet op een leverancier of twee. In totaal betrekt hij van 27 fabrieken luidsprekerunits om een zo breed mogelijk spectrum aan mogelijkheden te hebben. Als er een geschikte combinatie gevonden is worden kast en filter op het gehoor afgestemd. Het magazijn van Totem moet een waar walhalla voor NOS freaks zijn (New Old Stock = oude voorraad nooit gebruikte onderdelen). Vince koopt complete partijen op van legendarische condensatoren, weerstanden en spoelen. Binnen zijn ontwerpfilosofie worden zelfs de interne bekabeling en de lak die de kast zijn kleur geeft in het klankmatige verhaal betrokken. Daarom is ieder Totem ontwerp uniek van samenstelling, terwijl “moderne” luidsprekerfabrikanten meestal juist zoveel mogelijk in bulk werken qua units en filteronderdelen.

Nieuwe ontwikkelingen

Dat deze “Nutty Professor” met zijn bijna esoterische ontwerpmethodes iets bij de staart heeft mag blijken uit het feit dat de Model One luidspreker sinds 1989 vrijwel ongewijzigd op de markt is. Een aantal even succesvolle modellen volgde. Allemaal tweewegsystemen, en allemaal monitormodellen. Pas in 1997 was de tijd rijp om gehoor te geven aan de steeds sterker wordende roep om een vloerstaande luidspreker, en de Staff zag het levenslicht. En toen werd ook het eerste niet-tweeweg systeem ontwikkeld. Dat was de machtige Shaman, een compromisloos 5-wegsysteem.

Dat Totem zich onlangs op de ontwikkeling van In-Wall en On-Wall luidsprekers heeft geworpen is een logische stap. Want hoewel het verschijnsel multi-room systemen in Nederland nog niet zo’n hoge vlucht heeft genomen is er buiten ons kikkerlandje een sterk groeiende markt voor kwalitatief hoogstaande systemen met een minimale “aanwezigheid” in de luisterruimte. En daarmee zijn we bij het doel van mijn bezoek aan Art’s Audio aangekomen. Want hoe klinkt nu zo’n systeem van één van de meer tot de verbeelding sprekende luidsprekerbouwers die ik ken.

Totem Inner Spirit

Ter opfrissing van het auditieve geheugen luister ik eerst kort naar een set met daarin de Model One. Deze kleine luidspreker wordt aangestuurd door fraaie Linn apparatuur, en ik sta onmiddellijk verbaasd over de ruimtelijke weergave en het diepe laag, ook op zeer lage volumes. De muziek van Dominic Miller’s Second Nature album is geweldig opgenomen. Zijn gitaar klinkt zeer transparant en snel, en de ritmesectie staat als een huis. En ondanks het feit dat de opstelling bewust verre van ideaal is kan ik alleen maar vaststellen dat de ruimtelijke weergave van de Model One op zeer hoog niveau staat. Een andere opname die ik vaak gebruik om de totale weergave van een luidspreker te beoordelen is Songs From The Cold Seas van Hector Zazou. Hierop zingt Jane Sibbery het prachtige She’s Like The Swallow. De vele laagjes in de opname komen prima uit de verf, en de stem veroorzaakt de juiste hoeveelheid kippenvel. Na deze korte introductie is het tijd om te gaan luisteren naar de Inner Spirit, een zeer hoogwaardige inbouwluidspreker en ook meteen het topmodel uit de In-Wall serie.

Inner Spirit

Bij het ontwerp van de Inner Spirit is niets aan het toeval overgelaten. Speciaal voor Totem ontwikkelde het bekende drivermerk Scan Speak een ultra-lineaire versie van hun DST Revelator laag-middentoner. In combinatie met een ook weer speciaal voor Totem gebouwde hogetonenluidspreker van Seas, en het neusje van de zalm uit het magazijn met filteronderdelen, zijn de elektrische eigenschappen gewaarborgd. Maar ook voor de kast zijn ongebaande paden bewandeld. Waar veruit de meeste inbouwluidsprekers van andere merken voor eenvoudig te vervaardigen massaproductie zijn ontwikkeld is er voor de Inner Spirit een echte kast ontworpen, geheel volgens de geldende Totem-filosofie. Met een inhoud van slechts 2,5 liter ziet de kast er allesbehalve indrukwekkend uit. Een metalen doos met een geperforeerd metalen rooster voor de units.

Maar schijn bedriegt. De metalen doos blijkt een binnenwerk van hoogwaardig MDF te bevatten, en het rooster is zorgvuldig afgestemd om een maximale doorlaatbaarheid te realiseren. Bij Art’s Audio is de Inner Spirit in het plafond boven de centrale koffietafel gemonteerd. Gewoon in het systeemplafond. Aangestuurd door een op het Russound multiroom systeem aangesloten muziekserver en door middel van de dunste Nordost flatcable verbonden met een klasse-D eindversterker van Linn, krijg ik een ongelooflijk ruimtelijk geluid voorgeschoteld. Het is natuurlijk wel even wennen om het geluid van boven te horen in plaats van recht van voren, maar er is zo’n overweldigende ruimtelijkheid en laagweergave dat ik al snel vergeet dat ik naar een inbouwluidspreker van slechts 2,5 liter zit te luisteren. Opnieuw horen we de muziek van Dominic Miller, en weer is daar die snelle en muzikale weergave. Stemmenmateriaal is zo mogelijk nog fraaier dan bij de Model One, en dat komt natuurlijk door de extreme units die gebruikt worden. Als kanttekening zou ik kunnen zeggen dat de ruimtelijke weergave weliswaar indrukwekkend is, maar ook vrij diffuus. Maar dat komt voor 100% voor rekening van de montage in het plafond. De mens is een gewoontedier en ik vorm daarop geen uitzondering. Ik ben nu eenmaal niet gewend aan zo’n goede weergave die als het ware over je neerdwarrelt. Als de Inner Spirit in de muur wordt gemonteerd en er dus een meer traditionele stereo opstelling ontstaat, dan ben ik er van overtuigd dat de kwaliteit van vloerstaande luidsprekers kan worden geëvenaard.

Na deze zeer overtuigende demonstratie begeven we ons naar het kantoor van Arthur, waar een setje TAC 6.5 in het plafond is gemonteerd. Hier geen hoogwaardige kast om de luidspreker, deze inbouwunit moet het hebben van de bestaande ruimte achter het (systeem)plafond. Ook hier is weer veel aandacht aan de filtering besteed, zodat deze kleine coaxiale tweewegunit toch een zeer gedetailleerd beeld kan neerzetten. Ik schat het kantoor van Arthur op een kleine 9 vierkante meter, en dat is een ideale afmeting voor deze luidsprekers. Voor grotere ruimtes kan beter de TAC 8 worden ingezet. Het geluid van de TAC 6.5 heeft alle kenmerken die ik eerder ook heb beluisterd. Een transparant en snel geluid, met een voor de afmeting verbazingwekkend strakke en goed doortekende laagweergave. En opnieuw die grote ruimtelijkheid. Erg fraai. Ik zou mijn kantoor niet meer uitkomen als ik zulke weergave ter beschikking had...

Totem Tribe III

Het tweede deel van de middag brengen we in de grote luisterruimte van Art’s Audio door. Daar is een complete huisbioscoop ingericht met de nieuwe On-Wall luidsprekers van Totem als belangrijkste weergever. Direct naast het grote projectiescherm hangen twee Tribe 3 kasten, en een derde Tribe 3 doet dienst als centerluidspreker. Een paartje Totem Arro zorgt voor de surroundweergave, en de diepste basweergave wordt aangevuld met een zeer laag en subtiel afgestemde actieve subwoofer van Velodyne. De aansturing is in handen van de G-91a DVD speler/voorversterker van Meridian, en de bijpassende G-55 vijfkanaals eindversterker van hetzelfde merk.

De Tribe is ontwikkeld om direct naast een flatscreen televisie of een projectiescherm aan de muur te worden gehangen. De voornaamste doelgroep is de home-theater bezitter, maar ook de hifi-liefhebber met zeer beperkte ruimte zal veel plezier van de Tribe kunnen hebben. Als een soort stijlbreuk met de ontwerpfilosofie zijn de Tribe 1 en 2 in feite dezelfde luidspreker, waarbij de 2 alleen een grotere kast heeft gekregen. Voor de Tribe 3 is de eerste in eigen huis ontwikkelde mid-laag unit toegepast. De eisen aan deze unit waren zo extreem dat het zinvoller was om de productie ervan zelf ter hand te nemen. In de filters van alle Tribe modellen worden zeer kostbare zilver/goud condensatoren van Mundorf toegepast, om een zo zuiver mogelijke weergave te garanderen.

We beginnen de demonstratie met een mij onbekende DVD van een orgelconcert door organist Everhard Zwart, opgenomen in de Grote Kerk in Dordrecht. Wat meteen opvalt, is het grote gemak waarmee de illusie van “erbij zijn” wordt gecreëerd. Want hoewel de opname naar mijn smaak iets teveel natuurlijke galm bevat is er meteen al weer die grote ruimtelijkheid waar Totem patent op lijkt te hebben. Tonaal heb ik trouwens weinig of niets op de weergave aan te merken. Het kerkorgel is één van de machtigste door de mens gebouwde geluidsbronnen, voorzien van talloze subtiliteiten. Het wisselen van de registers is zeer goed te volgen, en de welbekende Toccata en Fuga in D-mineur van J.S. Bach knalt werkelijk de luisterruimte in. Zonder enige vervorming of congestie welteverstaan. Het blijft prettig om naar te luisteren, ook al moet er inmiddels met forse stemverheffing gesproken worden. Dan is het de beurt aan Antonio Forcione. Deze gitaarvirtuoos heeft op het kleine maar hoogwaardige Naim label - inderdaad, van de gelijknamige audio-fabrikant - een paar wonderschone platen afgeleverd die bol staan van de dynamiek. Zo ook de DVD opname die ik hier te zien en te horen krijg. Overigens meteen met stip op nummer één van mijn verlanglijst terechtgekomen, deze concertregistratie. Je hoort het staal van de snaren tegen de fretten op de gitaarhals tikken, supersnel en gedetailleerd. Als Foccione als een volleerd percussionist de kast van zijn gitaar beklopt hoor je het hout. De band is ook van een hoog niveau. De percussionist bespeelt op een gegeven moment een stel PVC buizen met een paar rubberen teenslippers als drum”stok”. Niet helemaal onbekend voor degenen die ook de Blue Man Group kennen, maar wel verbluffend snel en dynamisch opgenomen.

Tot slot een paar scènes uit de tekenfilm Cars. Als er twee gebieden zijn waarop een kostbaar surroundsysteem als dit moet excelleren dan zijn het de verstaanbaarheid van de gesproken tekst, en de mate waarin details in het omringende geluidsbeeld hoorbaar zijn. Een groot deel van het 5.1 signaal gaat naar de centerluidspreker, en als die niet klopt, klopt het hele geluidsbeeld niet. Bij te kleine centerluidsprekers worden de stemmen te dun van klank en ontstaat er een sound die de Engelsen zo treffend “disembodied” noemen. Daar is geen goed Nederlands woord voor, maar ik ga er van uit dat iedereen begrijpt wat ik bedoel. En hier blijkt de grote kracht van het full-range Tribe systeem. Goede verstaanbaarheid, en een natuurlijke klank met voldoende “body”. De rest van het systeem zorgt voor de onmisbare details die het zo leuk maken om met een hoogwaardig surroundsysteem naar een film te kijken. Als je éénmaal een goed ingeregelde full-range AV set hebt gehoord wil je nooit meer anders.

Conclusie Totem Inner Spirit en Tribe III

Dat je met de inbouw- en opbouwluidsprekers van Totem iets bijzonders in huis haalt heb ik door de uitstekend opgebouwde demonstratie snel kunnen constateren. De hoge afwerkingsgraad en de bijzondere componenten die gebruikt worden zijn voor Totem vanzelfsprekend, maar in de huidige markt zeker geen gemeengoed. De luidsprekers (en dan vooral de topmodellen) zijn niet goedkoop, maar bieden stuk voor stuk veel waar voor hun geld. Iedereen die niet terugschrikt voor wat kluswerk en op zoek is naar een bijna onzichtbaar luidsprekersysteem, en die niets wil inleveren op de geluidskwaliteit kan ik van harte aanbevelen eens naar deze luidsprekers te gaan luisteren. Dat men daarvoor wat verder moet reizen moet men dan voor lief nemen. Op dit moment is Art’s Audio de enige zaak in Nederland die de meeste modellen demonstratieklaar heeft ingebouwd. Het dealernetwerk zal de komende tijd echter uitgebreid worden om een betere landelijke dekking te kunnen bieden. Een belangrijke voorwaarde daarbij zal zijn dat de betrokken dealers hetzelfde hoge serviceniveau en hetzelfde enthousiasme hebben, en vooral dat ze, net als de mannen van Art’s Audio, kunnen adviseren of zelfs helpen bij het aanleggen van het systeem.