Bowers & Wilkins 804D luidsprekers

Over de lange en indrukwekkende stamboom van het Engelse luidsprekermerk Bowers & Wilkins zijn op deze pagina`s al heel wat woorden gesproken. En terecht, want als je er veertig jaar aan een stuk in slaagt om in de voorhoede van de luidsprekerbouw mee te lopen verdien je niet alleen respect, maar zelfs bewondering.

De 800 serie van Bowers & Wilkins vertegenwoordigt al sinds 1979 het beste dat het bedrijf op dat moment voor muziekliefhebbers in petto heeft. De huidige 800 serie is daarop geen uitzondering. Ook is er bij iedere incarnatie van de 800 serie wel een bijzondere nieuwe ontwikkeling toegepast. Op dit moment is dat de diamanten tweeter, die op alle modellen verkrijgbaar is, en die op het eerste gezicht slechts een bescheiden D toevoegt aan het typenummer. Zo ook aan de kleinste vloerstaander uit de serie, die 804D, die al een tijdje in onze referentieset is opgenomen.

Nadere beschouwing

Bij nadere beschouwing levert het implementeren van zo`n bijzondere tweeter een aantal interessante technische uitdagingen op. Misschien wel de belangrijkste is de productie ervan. De industrieel vervaardigde diamant `groeit` onder extreem hoge druk en temperatuur op een speciale drager, en wordt met een precisie-laser uitgesneden. Het fabricageproces wordt toegelicht in een interessant filmpje op de website van Bowers & Wilkins.


Klik op het plaatje om naar de pagina met de film te gaan

Volgens de fabrikant zorgt de diamanten dome er door zijn grote stijfheid en relatief lage gewicht voor dat de tweeter moeiteloos doorloopt tot frequenties rond de 70 kilohertz, meer dan het dubbele van aluminium tweeters. Omdat de diamanten tweeter als een perfecte zuiger werkt gaat dat zonder noemenswaardige vervorming. Een natuurlijker geluid is het gevolg.

Wie nu roept dat zo`n frequentiebereik zinloos is omdat ons gehoor maar tot maximaal 20 kilohertz reikt heeft helaas ongelijk. Diverse goed gedocumenteerde wetenschappelijke onderzoeken hebben aangetoond dat `we`  wel degelijk gevoelig zijn voor boventonen die ons gehoor ver overstijgen. Die boventonen zorgen voor een sprankelender geluid, ook al nemen we die hoge trillingen niet bewust waar.


Technische weergave van de tweeter, met de viervoudige magneet in oranje (klik op het plaatje voor meer informatie)

Meer technische wetenswaardigheden

De conussen van de woofers in de 804D zijn gemaakt van een uiterst licht en stijf materiaal dat Rohacell® heet. Het is, net als het kevlar van de middentoner, een gevlochten en geperste vezel. Samen met het dubbele magneetsysteem (de `motor` die de woofer aandrijft) levert dat een zeer snelle respons en een uiterst lage vervorming op. Het laag is daarom strak, diep en ongekleurd.

Technische weergave van de woofer, met de dubbele magneet in oranje (klik op het plaatje voor meer informatie)

Ook aan het wisselfilter is veel aandacht besteed. Hierin worden componenten gebruikt die je eigenlijk nooit tegenkomt bij in serie vervaardigde luidsprekers. Maar omdat niets een zuivere weergave in de weg mag staan worden onder andere kostbare en zeer bijzondere Silver/Gold/Oil condensatoren van Mundorf gebruikt.

Een eerste kennismaking

Alle beloftes en goede reputatie ten spijt treden we de 804D met open vizier tegemoet. Je moet namelijk oppassen dat een te hoge verwachting de waarneming vertroebelt, en de conclusie daardoor onbruikbaar wordt. De luidsprekers die wij ter beschikking kregen zijn uitgevoerd in hoogglans zwart, wat er bepaald chique uitziet. Dat deel van de test doorstaan ze dus letterlijk en figuurlijk met glans. Het visuele contrast tussen de zwarte behuizing, de gele kevlar middentoner en de blinkend chroomkleurige lijntjes rond de luidsprekerunits is te mooi om af te dekken, en dus worden de met onzichtbare magneetjes bevestigde frontjes verwijderd.

Luisteren naar de 804D

Een fantastisch detail (hoewel ik weet dat de meningen er over verdeeld zijn) is de boven op de kast geplaatste tweeterbehuizing met Nautilus-technologie. Niet alleen levert deze positie de minste kleuring als gevolg van reflecties op, maar hij zorgt eveneens voor een ongekend ruimtelijke plaatsing van stemmen en instrumenten in het geluidsbeeld. De enige fout die je beslist niet mag maken is dat je deze tweeter als handgreep gebruikt bij het op zijn plaats zetten van de niet bepaald lichte luidsprekers. Daar kunnen ze echt niet goed tegen!

Controle op ruwheid van de mal om de diamanten tweeter op te laten `groeien`

De luidsprekers die werden afgeleverd kwamen bij een dealer vandaan, en waren dus al gebruikt. Desondanks bleken ze nog niet helemaal ingespeeld. De eerste dagen van ons samenzijn werden dus vooral gebruikt om dat proces voort te zetten, en nog niet om serieus te luisteren. Het laag was redelijk op orde maar het midden en hoog waren nog wat terughoudend. Zeker bij hogere volumes was te horen dat de units nog tot bloei moesten komen. Dat gebeurde overigens vrij snel; ik schat dat er een uur of 50 voor nodig was om de units zodanig los te spelen dat hun klankmatige karakter daarna niet noemenswaardig meer veranderde.

Luisteren

De verandering die goed inspelen met zich meebrengt is fors. Het uiterst belangrijke middengebied behield gelukkig een stukje warmte. Als hifi-auteurs die positief willen omschrijven noemen ze dat `body`, en dat is inderdaad precies wat het is. Stemmen zijn niet dun, maar klinken menselijk. De kleuring van het begin verdween, wat de verstaanbaarheid zeer ten goede kwam. De tweeter maakte een nog grotere groei door. Vanaf het begin waren de kwaliteiten duidelijk herkenbaar, maar er was nog niet veel subtiliteit.

Aan het einde van de inspeelperiode was het hoog zijdezacht, met heel veel detail, maar tegelijkertijd met een enorme verfijning. Sommige mensen zeggen dat aluminium tweeters wel eens een rafeltje aan de weergave kunnen geven als je flink hard speelt, of dat soft-dome tweeters soms iets té subtiel kunnen klinken. Of je dat erg moet vinden is vrijwel zeker een kwestie van smaak. Net als mijn constatering dat deze diamanten tweeters eigenlijk precies geven wat ik van een hogetonen unit verwacht. Oneindig detail, ook bij luider spelen, zonder een spoor van scherpte. Na vergelijkbare resultaten met een diamanten tweeter van een ander merk kan ik inmiddels concluderen dat diamant inderdaad tot de mooiste materialen behoort om een tweeter van te maken.

Met een robijn als tip van de aftaster wordt de dikte van het tweetermembraan gemeten

Veel muziek passeerde de revue, in alle genres. Klassiek of pop, jazz of dance, de 804D maalde er niet om. Aangesloten op onze RC1550/RB1582 voor-/eindversterker combinatie van Rotel lieten de 804D`s een ongekleurd, soepel en krachtig geluid horen. Lage tonen waren diep en strak, het dieptebeeld was, dankzij de prachtige tweeter, van een niet vaak waargenomen afmeting. Vooral de plaatsing van stemmen en instrumenten op de juiste hoogte maakte indruk.

Nog mooier was de combinatie met de kostbare Rega Isis en Osiris in de andere luisterruimte. Die combinatie kost een veelvoud van de Rotel, dus je mag er ook wel wat van verwachten. Deze set haalt nog meer muziek uit het aangeboden bronmateriaal, en voegt er nog een snufje meer magie aan toe. De luidsprekers vertalen dat uitstekend, zonder al te veel eigen toevoegingen. Natuurlijk hoor je een duidelijke signatuur, maar het mooie van Bowers & Wilkins is wat mij betreft dat die huisklank niet erg uitgesproken is.

Conclusie

In een tijdperk dat het in de overbevolkte hifi-markt belangrijker lijkt om koste wat kost op te vallen dan om een uitgewogen, neutrale weergave na te streven zou je van een dappere stellingname van Bowers & Wilkins kunnen spreken.  Het is niet voor niets dat de wereldberoemde Abbey Road studio in Londen  gebruik maakt van Bowers & Wilkins 800 luidsprekers.

En dat de 804D uit deze test familie is van die referentieluidsprekers lijkt me voldoende bewezen. De adviesprijs van 3500 euro per stuk is realistisch. Prijsgenoten zijn er voldoende, de concurrentie in dit segment is groot. Maar de rest mag met enige afgunst kijken naar het unieke verkoopargument van deze luidsprekerserie: die bloedmooie diamanten tweeter. Echt heel, heel mooi.