Antelope Audio Zodiac, Zodiac Gold en Voltikus

Met enige regelmaat slagen fabrikanten van professionele geluidsapparatuur er in om een vinger achter de deur van de consumenten-hifi te krijgen. Dan ontstaat er (meestal op een of ander forum) opeens een soort `buzz` rond een studio-apparaat dat het `ook in de huiskamer` verbluffend goed doet.

Wat zeldzamer zijn de apparaten die hun wortels weliswaar diep in de studiowereld hebben, maar die specifiek voor de consumentenmarkt zijn ontwikkeld. De Zodiac D/A converters van Antelope Audio behoren tot die laatste categorie, en HiFi.nl mocht twee van de drie modellen aan de tand voelen.

In 1985, amper drie jaar na de introductie van de cd-speler op de Japanse markt, kwam Sony al met een losse D/A converter op de proppen. Lange tijd was een externe converter toch een beetje een exotisch apparaat, en kon dan ook vooral op aandacht uit de audiofiele gemeenschap rekenen. In de loop der jaren verdween de losse converter zelfs een beetje uit beeld.

Sinds een jaar of vier stijgt de belangstelling weer vanwege de voortschrijdende integratie van computer-audio in onze dagelijkse entertainmentvoorziening. Dat levert vandaag de dag vooral apparaten op die meer als een soort digitale `hub` fungeren, met een aantal (verschillende) digitale inputs en aanvullende functies als een regelbare hoofdtelefoon-aansluiting of zelfs een hoogwaardige voorversterker. De Zodiac converters van Antelope Audio zijn daarop geen uitzondering. Wat ze bijzonder maakt is de unieke opbouw van de schakeling.

Techniek
Antelope Audio is in de studiowereld vooral bekend als fabrikant van fantastisch goede `master-clocks`. Een master-clock wordt in een studio gebruikt als absolute referentie waarop alle digitale kanalen en geluidssporen worden gesynchroniseerd. Wanneer analoge signalen een beetje uit de pas lopen is dat tot een bepaalde mate van ongelijkheid niet eens te horen, maar bij digitale signalen ontstaat bij de minste afwijking al een duidelijk hoorbaar probleem. Scherpte in het geluid, een plat en doods beeld, je moet er niet aan denken dat je een artiest met zo’n eindproduct terugstuurt naar zijn platenmaatschappij… Daarom dus die synchronisatie aan een master-clock. Hoe preciezer hoe beter, en Antelope Audio behoort met hun klokken tot de absolute high-end. Ze hebben er zelfs eentje die een eigen atoomklok aan boord heeft op basis van het scheikundige element Rubidium. Hoe nauwkeurig wil je het hebben?

Zo`n atoomklok hebben de Zodiac D/A converters niet aan boord, maar ze zijn wel gebouwd rond het principe dat het inkomende digitale signaal eerst in een buffer loopt, en daarna met behulp van een eigen klok volledig opnieuw wordt opgebouwd. Dat vermindert de jitter in het signaal tot bijna onmeetbaar lage waarden, wat een veel schoner en nauwkeuriger geluid oplevert. Dat brandschone digitale signaal wordt vervolgens naar een converter-chip geleid die door Antelope Audio in een afgesloten en verwarmde behuizing is geplaatst. Deze oven (zo noemen ze het letterlijk) zorgt voor een zeer constante temperatuur van de converter, wat goed is voor de lineariteit en dus wederom voor de precisie.

De Zodiac (1595 euro) en de Zodiac Gold (2995 euro) hebben allebei deze klok en D/A converter aan boord, het verschil zit hem in de rest van de schakeling en de extra mogelijkheden. Zo kan de Zodiac signalen verwerken tot 24/192, terwijl de Zodiac Gold een samplingfrequentie tot maar liefst 384 kHz kan verwerken. Zelfs via USB, en dat mag als zeer bijzonder worden aangemerkt. Beiden zijn voorzien van ongebalanceerde (-10dBv) en gebalanceerde (+4dBu) analoge uitgangen, twee coaxiale (S/PDIF) en twee optische (Toslink) digitale inputs. De Zodiac heeft een mini-B USB ingang, de Gold heeft een gewone USB-B aansluiting.

Beiden hebben standaard een regelbare output zodat ze ook als voorversterker kunnen worden gebruikt. De Zodiac doet dat met een ‘gewone’ analoge potmeter, de Gold gebruikt een stappenschakelaar die een nauwkeurigheid van 0,05dB tussen de kanalen heeft. Ook extra op de Gold: een professionele AES/EBU digitale ingang, een word-clock ingang (voor als je een nóg betere externe klok zou willen aansluiten wanneer je hem in een studio-omgeving gaat toepassen), re-clocked digitale uitgangen (S/PDIF en AES/EBU), gebalanceerde en ongebalanceerde analoge inputs (bijvoorbeeld om je phonotrap op aan te sluiten), een mute-schakelaar en een eenvoudige, maar prachtig gebouwde metalen afstandsbediening. De Gold, tot slot, is niet alleen in goud leverbaar, maar ook in zilver en zwart.

Beide apparaten worden geleverd met een gestabiliseerde switch-mode voeding met een drie-polig IEC net-entree. Experimenteren met verschillende netkabels is dus mogelijk. De afgeschermde kabel die van de voeding naar het apparaat loopt is voorzien van een schroefring waarmee hij kan worden vastgedraaid. Nog mooier is de optie om een zware externe voeding aan te sluiten, de Voltikus, die niet alleen een forse ringkerntrafo bevat, maar ook een in drie trappen geschakelde stroomregulator. Dat levert een uiterst stabiele voeding op die ook weer van grote invloed zou moeten zijn op de geluidskwaliteit. De Voltikus kost los 795 euro en is in zilver, zwart en goud leverbaar, zodat hij perfect matcht met de Zodiac waar hij op wordt aangesloten. Als hij tegelijk met de Zodiac Gold wordt aangeschaft (en dat doet volgens de importeur bijna iedereen) dan kost de combinatie 3495 euro.

Luisteren ...

Bijzondere techniek geeft in mijn beleving doorgaans ook een bijzondere luisterervaring, al was het alleen maar vanwege het idee dat je naar iets bijzonders luistert. Je gaat sowieso met een heleboel aannames, kennis en vooroordelen een luistersessie in, je kunt jezelf als audiojournalist natuurlijk nauwelijks een onbeschreven blad noemen. Ik ontkom daar ook niet aan, en moet toegeven dat ik een beetje bang was dat de zeer ver doorgevoerde precisie die Antelope Audio in haar schakelingen nastreeft ten koste zou kunnen gaan van de muzikaliteit. Dat lijkt namelijk een soort natuurwet te zijn. Maar de eerste tonen die de zilveren Zodiac mijn luisterruimte in stuurde stelden me meteen gerust.

Een lekker album om mee te beginnen is The Silent Surf van All India Radio. Nauwelijks bekend, maar daarom niet minder goed. Hun muziek is een kruising tussen zwoele lounge en Americana, en dan met name de soort met de weidse `blue guitar` jengel erin (denk Chris Isaak). Openingstrack The Bomb klinkt groot en gul, de bas een beetje aan de slanke kant, maar zeer gecontroleerd en diep. Wat ook meteen opvalt is het gigantische stereobeeld dat de Zodiac neer weet te zetten. Ik ben wat dat betreft al redelijk verwend met de uitstekende interne D/A converter van mijn Naim SuperNait, maar deze Zodiac doet er moeiteloos nog een schepje bovenop. De afstand tussen de verschillende onderdelen van het geluidsbeeld is aanwijsbaar groter dan met de Naim, en verschillende componenten in de muziek zijn beter van elkaar te onderscheiden. Wat ik een beetje mis is een bepaalde `oompf` die de Naim net iets meer geeft. Of dat `waarheidsgetrouwer` is weet ik niet, ik durf het zelfs te betwijfelen, maar waar je aan gewend bent is nu eenmaal moeilijk te verslaan.

De eerste indruk is in elk geval zeer goed, en om te horen hoe extreem de ruimtelijke weergave kan zijn kies ik een stuk klassiek, in dit geval de 4e symfonie van Arvo Pärt, het tweede deel Los Angeles` – Affanaso. Een zeer spannend werk, uiterst geconcentreerd en ingehouden gespeeld door het Los Angeles Philharmonic Orchestra onder leiding van Esa-Pekka Salonen. Dit deel van de symfonie begint met een paar korte tonen van een marimba en een aantal pizzicato gespeelde tutti van alle strijkers die in mijn beleving een wat omineus nachtelijk beeld oproepen. Maar wat zich er omheen afspeelt is minstens net zo belangrijk, want ik ken weinig klassieke opnames waarbij de concertzaal zo prominent deel uitmaakt van het klankbeeld. Ik hoor de muziek van de wanden reflecteren en met de ogen dicht ben ik er bij; een aantal rijen van het podium, recht achter de dirigent. Opnieuw valt me de lichtvoetigheid van de lage tonen op, er zit een enorme energie in het laag bij deze opname, en ik moet bekennen dat ik die er niet 100% in terug hoor. Maar daar kom ik zometeen nog op terug, want Antelope Audio heeft nog een paar verrassingen voor me in petto.

Luisteren...
Een hele serie favoriete opnames passeert de revue, en het gevoel dat zich daarbij steeds duidelijker openbaart is dat de Zodiac op een natuurlijke manier zeer neutraal is en fantastisch omgaat met ruimtelijke informatie. De professionele afkomst verloochent zich niet, maar de zeer voorwaartse klankbalans die veel studioapparatuur toch wel een beetje kenmerkt is hier gelukkig niet aan de orde. Als je hem een dag aan laat staan wordt de kast lekker handwarm, het oventje met de converterchip er in doet goed zijn werk. Er is een standby functie die de essentiele onderdelen op spanning houdt, en die kun je gerust gebruiken als de Zodiac eenmaal is ingespeeld. De opwarmtijd is bijzonder kort en veel klankmatig voordeel heb ik niet gehoord bij altijd aan laten staan.

Voor de tweede luistersessie sluit ik de Voltikus voeding aan op de Zodiac. Dat is een combinatie die eigenlijk niet erg voor de hand ligt, want de voeding kost meer dan de helft van wat de converter kost, maar het kán en dus wil ik het resultaat horen. Het aansluiten is een fluitje van een cent, en het luisteren kan binnen een minuut weer beginnen. Ik grijp hiervoor terug naar Arvo Pärt, en het kost me welgeteld één tik op de marimba om het verschil te horen.

Gloeiendegloeiende, wat gebeurt hier? Ik kan een schaterlach van verbazing nauwelijks onderdrukken. Ik weet dat een merk als Naim veel doet met voedings-upgrades, en het heeft me nooit enige moeite gekost om de voordelen daarvan te horen en van harte te onderschrijven. Antelope Audio heeft dit principe ook goed begrepen, want de Voltikus voeding is wat mij betreft per onmiddellijk een verplichte aanschaf bij elke Zodiac D/A converter. Het verschil zit hem allereerst in een sterk toegenomen rust. Het geluidsbeeld is eigenlijk niet veel groter dan met de standaard voeding, maar er is simpelweg meer van het felbegeerde `zwart` tussen de instrumenten. De tonale structuur heeft ook wat extra glans gekregen. Niet de grootste, maar wel de belangrijkste winst zit hem echter in de laagweergave. Die krijgt net dat extra beetje druk en (excusez le mot) ballen waardoor de opname van Pärt opeens een heel stuk dreigender wordt.

Een ander fraai stuk muziek is het nummer Man In The Long Black Coat, van het album Oh Mercy van Bob Dylan. Zijn hardcore fans verfoeien deze plaat omdat ze de productie van Daniel Lanois veel te weelderig vinden, maar wat mij betreft is het met afstand het best klinkende album dat `Old Bawb` in zijn carrière heeft opgenomen. Een andere grote troef van de Zodiac openbaart zich nu, namelijk de verstaanbaarheid van stemmen. Dylan staat niet bepaald bekend om zijn nauwkeurige dictie, en zelfs met het boekje erbij heb ik nog wel eens moeite om zijn teksten te volgen. En het is heus niet dat hij nu opeens klinkt als een welbespraakte Britse gentleman, maar ik zou zweren dat ik meerdere woorden gewoon kan verstaan zonder de tekst binnen handbereik te hebben…

En nog eens luisteren ...

Ja, twee (eigenlijk drie) verschillende apparaten leveren in één recensie een behoorlijk lang stuk leesvoer op, dat realiseer ik me. Vooral als je duidelijk wil omschrijven wat een stuk techniek met je psyche doet. En als je daar dan ook nog eens enthousiast over bent neem je de tijd, daar helpt geen lieve moedertje aan…

De Zodiac Gold neemt nu de plaats in van de Zodiac, en mijn verwachtingen zijn hoog gespannen. Om hem een eerlijke kans te geven ten opzichte van zijn volledig opgewarmde voorganger laat ik hem een nachtje inspelen met internetradio via de Sonos. De volgende dag begin ik wederom met Arvo Pärt, en ik hoor wel een verbetering, maar die is eerder subtiel te noemen. Pas na een half uurtje luisteren begint het te dagen. De Zodiac Gold gaat een stap verder in rust en autoriteit, en het laag is weer net iets slanker van toon, maar putdiep als het echt diep moet, en met meer energie dan bij de `gewone` Zodiac. Het beeld is ook iets meer laid-back, het geluid komt minder ver naar voren maar strekt zich in ruil daarvoor wat verder naar achteren uit. En nog steeds is daar die prachtige ontrafeling van alle geluiden in een opname.

Een absolute ‘knaller’ (zowel letterlijk als figuurlijk) is de track Norbu van de soundtrack Himalaya, l`Enfance d`Un Chef van Bruno Coulais. De zeer diepe en loeihard aangeslagen trommel waar de track mee begint laat de bank trillen en laat me in ademloze verrukking achter. De overige percussie en akoestische instrumenten zijn eveneens zeer dynamisch opgenomen, en staan aanwijsbaar een een grote halve cirkel achter de luidsprekers. De zangstemmen die een voor mij onverstaanbare Aziatische taal zingen staan mond voor mond aanwijsbaar voor de muzikanten. Prachtig!

De Zodiac Gold is zijn kleinste broer op zowat alle fronten de baas, maar waarschijnlijk omdat de klok en de converter hetzelfde zijn is het klankverschil niet enorm groot. Nu komen de extra features van de Gold in beeld. Als je hem namelijk als voorversterker zou willen gebruiken is hij veruit superieur. Knoop er wat mij betreft zo`n beetje elke eindversterker tot 10.000 euro aan, dat gaat prima. De `gewone` Zodiac zal zich in een iets bescheidener set waarschijnlijk beter thuisvoelen, maar ook daar durf ik gerust een kostbare eindversterker aan te koppelen. Als ik heel eerlijk ben weet ik niet of de ontjitterde digitale uitgangen iets zijn waar de meeste mensen veel gebruik van zullen maken, maar ik kan me een situatie voorstellen waarbij de Zodiac Gold bijvoorbeeld op een digitale input van een opname-apparaat moet worden aangesloten. Belangrijker is dat er analoge ingangen op zitten (zoals gezegd: voor de phonotrap of een andere niet-digitale bron) en dat hij een zeer goede volumeregeling met een blijvend perfecte gelijkloop heeft.

Bonus en Conclusie
Eén functie van de Zodiac’s heb ik nog niet aangehaald, en dat is de dubbele hoofdtelefoonuitgang met een eigen volumeregeling. Niet veel mensen luisteren dagelijks met een hoofdtelefoon naar muziek, en zeker niet eentje die de aanschaf van een losse voortrap rechtvaardigt. Toch vind ik het een belangrijke functie van de beide Zodiac’s. Ik heb geluisterd met mijn AKG K701 hoofdtelefoon, die pas echt aan het zingen te krijgen is met een goede en muzikale voortrap die voldoende `peut` geeft. En de Zodiac presteert - ik had het al een beetje verwacht - ook als hoofdtelefoonversterker prima. De precisie in de weergave hoor ik duidelijk terug, en de warme muzikaliteit en rust zijn evident. Wie over een goede of zeer goede hoofdtelefoon beschikt en naast een nieuwe D/A converter ook een voorversterker voor zijn oorwarmers begeert kan mijns inziens prima vooruit met een Zodiac. Overigens maakt het wat dat betreft niet uit welke je kiest, ze zijn allebei even goed op dit vlak.

Het formuleren van een conclusie viel me deze keer best zwaar. Klankmatig vind ik eigenlijk niets aan te merken op de Zodiac`s, hoewel ik denk dat er ook wel wat mensen zullen zijn die de totale afwezigheid van kleuring en het net wat slankere laag niet zullen waarderen. Voor mij is het spectaculaire geluidsbeeld van veel groter belang. Dat is maar moeilijk te vergeten als je het eenmaal gehoord hebt. Voor mijn gevoel zou ik zonder voorbehoud de Zodiac Gold in combinatie met de Voltikus voeding als `winnaar` moeten uitroepen. Maar er is geen wedstrijd, er is hooguit een andere doelgroep. De mogelijkheid om HD-materiaal met een zeer hoge bitrate en samplingfrequentie af te spelen is interessant, maar voor de gemiddelde audiofiel (nog) niet erg realistisch omdat er slechts zeer weinig software in die resolutie beschikbaar is. Bovendien zal voor de meeste gebruikers 24/192 het meest aanvaardbare compromis tussen betere geluidskwaliteit en opslagcapaciteit zijn. Maar wat niet is kan nog komen, en met de Zodiac Gold ben je voorlopig dus wel future-proof. Ook als je een high end installatie wil opbouwen door de Zodiac te combineren met een zeer goede eindversterker zou ik de voorkeur geven aan de Gold plus Voltikus.

Maar als je alleen maar op zoek bent naar een zeer goede D/A converter met als bonus die voorversterker-functie en dubbele hoofdtelefoon aansluiting, dan is de zilveren Zodiac gewoon de slimste keuze. Wél in combinatie met de Voltikus zou ik zeggen, het verschil in geluidskwaliteit is gewoon te groot om die er niet bij te kopen. Het zou daarom mooi zijn als de voeding bij élke Zodiac als package-deal tegen een wat lagere prijs zou kunnen worden aangeschaft. Maar zelfs als je er de volle mep voor moet neertellen is dat volledig verantwoord. Antelope Audio is er op overtuigende en vooral muzikale wijze in geslaagd om professionele technologie van de studio naar de huiskamer te brengen, een welgemeende felicitatie en een krachtige aanbeveling waard!