Jamo Reference 909

Bij een luistersessie met de Jamo Reference 909 begeef je je mijlenver buiten de gebaande paden...

Met hun forse afmetingen en open constructie zullen deze exotische luidsprekers de beoordeling door menig ballotage commissie (lees: levenspartner) mogelijk niet overleven. Aan de andere kant kun je nauwelijks een krachtiger statement voor je muziekhobby bedenken en - het valt absoluut niet te ontkennen - heb je met de high-end Jamo's in feite twee sculpturen in je woonkamer staan. Heuse kunstwerken.

Foto: Jamo

Heel eerlijk? Onze eerste visuele kennismaking met de Jamo Reference 909 set zorgt voor licht gefronste wenkbrauwen. Het ziet er met een fraaie afwerking en glimmende zwarte pianolak erg hoogwaardig uit. De luidsprekers vullen de hoeken van de luisterruimte bij wijze van spreken. Subtiel kun je het Deense ontwerp niet bepaald noemen, maar het verbaast ons tegelijkertijd niet dat deze luidsprekers ook in interieurmedia te zien zijn.

Excuseer de gedachtesprong, maar op een of andere manier roept een R 909 bij uw verslaggever spontaan visioenen op van een Chevrolet Corvette. Fraai van lijn, gezegend met een enorme V8 motor in het vooronder, razendsnel, maar wel met het raffinement van een gezonde moker. De Reference 909 zal zijn rol in een grote design huiskamer zonder twijfel met verve spelen, maar in de nogal klein uitgevallen luisterruimte van importeur Havoned vrezen we het ergste voor de trommelvliezen. We laten de deur naar de grote showroom aanvankelijk voor alle zekerheid open staan om letterlijk een beetje ruimte te scheppen. Dat blijkt echter op een misverstand te berusten, zo blijkt na de eerste luisterindrukken.

Hoog tijd om eens wat cd's in de NAD speler te schuiven. Rustig beginnen maar: The Nightfly van Donald Fagan. Niet te hard, want dan speelt de reflectie van de ruimte doorgaans minder mee en luister je meer naar de speakers zelf. In dit geval is het de vraag of het wat uitmaakt, om de simpele reden dat de achterkant van de 909’s natuurlijk ook een hoofdrol spelen bij de werking van het geheel.

Luttele minuten later is duidelijk dat het Britse gezegde 'never judge a book by its cover' nog steeds een belangrijke levenswijsheid is. Beoordeel een boek niet op zijn omslag... en beoordeel luidsprekers niet op hun uiterlijk; doe je ogen dicht en het geluid dat op je afkomt is het tegengestelde van wat je verwacht. De Jamo's spelen beheerst, gecontroleerd, misschien mag je het zelfs wel ingetogen noemen.

Woofers

Open de ogen weer en de enorme woofers (elk twee stuks met papierconussen van 38 centimeter doorsnee!) springen je bijna tegemoet. Sluit je ogen, en je bespeurt dat ze in deze drieweg dipool opstelling akoestisch verbazingwekkend naadloos aansluiten bij het geluid van de rest van de luidsprekerbezetting. Die op hun beurt trouwens ook uitstekend met elkaar samenwerken.

In dit geval heb je het over een gemodificeerde Scanspeak Revelator tweeter (met het bekende gecoate textiel bolletje) en een driver met magnesium conus en dito frame. Ook de grote woofers worden door een magnesium korf gestabiliseerd trouwens. Opvallend detail aan de middentonen speakers - en in dit geval zit dat trouwens ook vol in het zicht – is de constructie met in de lengterichting geplaatste krachtige magneten. Dat concept verbetert de koeling, zo noteren we.

Waarom kiest Jamo voor zo'n tamelijk eigenzinnige koers en een ontwerp dat je met name ook visueel tegemoet springt? Designer Boye Lippert legt uit dat het idee oorspronkelijk komt van Mortensen – de Mo in Jamo – en door zijn team werd vertaald in een luidspreker die weliswaar nog steeds een 'meubelstuk' is, maar tegelijkertijd een brok dynamiek uitstraalt. De grote woofers zijn een logisch gevolg van de 'bevrijding' van het geluid door de traditionele kast weg te laten.

"De vorm van de 909’s is als die van een mens, met brede schouders. De basis is bewust ‘los’ van de frontplaat gehouden. Het design maakt meteen duidelijk dat je er op zeer hoog volume mee kunt spelen. Je zou kunnen zeggen dat je zijn motorblok ziet liggen."

V8

Onze associatie met een Amerikaanse muscle car is dus kennelijk niet zo raar als we dachten. Al gauw valt op dat de enorme woofers de luisterruimte kennelijk in beweging zetten. Letterlijk. Ook bij luisteren op een niveau waar nog een gesprek mogelijk is, voel je het laag op je borst. De Jamo's houden van stemmen. We draaien een a capella gezongen nummer van The Persuasion en constateren dat de zangers heel realistisch worden weergegeven. Eight days a week lijkt vanaf een toneel voor onze neus te komen en je zit al gauw met een voet mee te tappen. Even later valt in een volgend nummer ook op dat de positie van een contrabas goed te lokaliseren is. Een kennelijk gevolg van de enorme controle in het laag.

Zonder dat je het volume hoog opschroeft is de combinatie van macht en beheersing meteen aanwezig. Eén kanttekening dringt zich wel op: geen van de heren of instrumenten staat echt in het midden, wat we ook spelen.

We schuiven onze luisterbank naar achteren. Dat helpt niet echt, want de ruimte is gewoon niet lang genoeg. Dan komen we op het idee om de 909's wat te verplaatsen. Zo te horen moeten ze verder van de wanden – vooral achter vragen ze om lucht – en dan meteen maar iets dichter bij elkaar. Makkelijker gezegd dan gedaan overigens, want met hun gietijzeren sokkels (met ingebouwde crossover techniek en biwire aansluitingen) en een bijna twee duimen dikke frontplaat sta je aan 63 kilo tamelijk onhandig gevormd gewicht te sjorren.

Terug op onze luisterbank blijkt de verbetering echter goed hoorbaar, al moeten de liefhebbers van ‘holografisch precieze plaatsing’ en veel hoogte en diepte misschien maar liever voor een ander concept luidspreker kiezen. Maar het kan ook best zijn dat de grote Jamo’s gewoon veel meer ruimte nodig hebben om tot leven te komen.

Jazzclub

Een ding is zeker: sfeer roepen de 909's met grote scheppen tegelijk op. Zelden zoiets gehoord. Misschien wel nooit zelfs. Met een jazzy cd in de speler is het alsof je in een jazzclub achter een biertje zit te luisteren. En ach, wat kan het dan bommen of de trompettist een meter meer of minder naar links staat? Ron Carter en Rosa Passos verplaatsen je soepel naar een club langs het strand van Ipanima en daar draait het uiteindelijk om.

Genoeg sfeer geproefd. Hoog tijd om het volume weer op te schroeven. De beurt is aan Sara K. Bij mij thuis verkent het snaarstrakke laag in Brick house de grenzen van mijn installatie én de akoestiek van de woonkamer. Maar zelfs in de handzame luisterruimte van importeur Havoned laten de Jamo's zien hoe dat feitelijk moet. Het levert letterlijk de spreekwoordelijke kippenvelmomenten op.

Uiteindelijk staat de NAD versterker voluit en zie je de woofer conussen met enorme dansende bewegingen daadwerkelijk hun spierballen aanspannen. Sara K blijft relaxed, de bassen en percussie blijven verbluffend strak uit de beide open zuilen rollen en toch staat de hele ruimte te trillen. In tegenstelling tot thuis bekruipt me geen moment de neiging om het volume te dimmen om het geheel weer in het gareel te brengen.

Integendeel: er volgt een druk op de herhaaltoets van de afstandsbediening. Meteen volgt weer die tinteling bij de nekharen. Zoals je dat bij live concerten ook wel eens hebt.

Als het om sfeer en totale controle gaat, kunnen maar weinig luidsprekers de competitie met de R 909 aangaan. Over details als plaatsing, diepte en hoogte in het geluidsplaatje is de jury zogezegd nog in overleg. Misschien valt dat op een andere luisterplek beter op zijn plek, maar het lijkt ook wel een beetje aan de open – dipool – bouw van deze Jamo's te kleven. Maar zoals gezegd staan ook de haartjes af en toe al spontaan omhoog.

De muziek wordt van heel rustig tot een zeer hoog volume totaal ontspannen en met veel sfeer weergegeven. Voor de Reference R 909 lijkt het allemaal niet uit te maken. Hij is duidelijk geen allemansvriend, maar met name liefhebbers van live muziek moeten zeker eens gaan luisteren. De Jamo's konden door hun karakter trouwens ook best eens geweldig met vinyl harmoniëren.

Goedkoop is de in kleine aantallen met de hand gebouwde R 909 zeker niet: adviesprijs 5.749 euro per stuk. Leverbaar in zwart en rood. De overeenkomsten met exclusieve design meubels liggen voor de hand. En daar zal je gegarandeerd niet zoveel pret aan beleven!

Jamo is een van oorsprong Deense firma die in hoog tempo uitgroeide tot een grote naam in Europa en mede daarom in 2005 werd ingelijfd bij het Amerikaanse Klipsch, dat in 2011 trouwens op zijn beurt door de Audiovox familie is ‘geadopteerd’. Belangrijk: Jamo ontwerpt en ontwikkelt nog steeds zelf zijn producten. We luisterden naar de Reference 909 op een NAD speler en een geïntegreerde versterker van hetzelfde merk. Misschien niet helemaal de aangewezen partners voor de grote Jamo's, maar ze weerden zich prima. Vanzelfsprekend kwam de bekabeling van Ixos, dat ook tot het Havoned pakket behoort. Interlinks en 'gevlochten' luidsprekerkabels uit de X-serie om precies te zijn.