Versterkers, in alle soorten en maten

In vervolg op mijn eerste gedachten spinsel nu een deel over versterkers. Gezien de beperkte ruimte hier en de vele geschriften die er over versterkers bestaan hou ik het liever wat algemeen in dit stuk en geef ik graag een handreiking om voor u zelf versterkers in te delen in categorieën, op een manier die ik nog nooit ergens ben tegengekomen. Verder wil ik enige namen van beroemde ontwerpers de revue laten passeren en waar mogelijk highlights belichten die beroemd zijn geworden in het heden en verleden.

Eerst maar eens de indeling behandelen. Stel u voor een matrix voor vier vlakken waar linksboven komt te staan ANALYTISCH, linksonder SLECHT, rechtsboven HIGH END en rechtsonder ROMANTISCH. De vier hoeken geven nu aan waar we aan toe zijn als we gaan luisteren. Uiterst analytisch versta ik onder de versterkers die elk detail weergeven en die gebruikt kunnen worden om opnamen technisch te beoordelen, dan wel voor diegenen die "de speld willen horen vallen". Romantisch lijkt me duidelijk, een deel van de buizencultuur en de wollige klanken. Slecht is nog duidelijker, de versterkers die het aanhoren niet waard zijn. En ze bestaan nog steeds. High End als laatste behoeft ook nauwelijks toelichting. Als u nu in een winkel komt en de matrix in gedachten houdt, of ter hand neemt, dan zult u merken dat versterkers daadwerkelijk ingedeeld kunnen worden in deze categorieën. Hoe verder de versterker ingedeeld kan worden naar de rechter bovenhoek, hoe beter hij zal zijn. Detailrijk, muzikaal, niet storend en in de betere of beste klasse. Hoe dichter bij de linker onderhoek, des te minder details, storend en niet muzikaal. Daarbij zijn er van die ellendige versterkers die het op her eerste gezicht lekker lijken te doen. De super analytische die je al gauw zat wordt en dus links boven eindigen en de super romantische, die heel aangenaam zijn, maar verder ook niets toevoegen, maar eerder veel weglaten.

Nu wilt u vast weten waar ik bepaalde versterkers zou indelen. Een paar voorbeelden kan denk ik geen kwaad om een referentie te stellen. Maar het zijn slechts voorbeelden en een ieder is uiteraard vrij van mijn mening af te wijken (dat kan tot pittige discussies leiden denk ik). Romantisch maar niet de moeite waard is m.i. een Quad 33/303 combinatie. Geen hoog, geen laag en nergens storend. Analytisch beschouw ik een Array combinatie. Veel details en zeker richting High End, maar romantiek moet je niet er te veel in zoeken. Romantiek van de juiste proportie vind je in Naim apparatuur. Heel muzikaal, uren luisterplezier, maar mist het laatste beetje detail (tenzij je tot de top wilt gaan). Middle of the road en bijna altijd een goede koop, neem Rotel. Detailrijk, muzikaal, high end? De Levinsons, Krells, Audio Research, Pass met daaronder de Coplands, duurdere Sony`s, Sphinx, Monarchy Audio en vele vele anderen.

Ik geef direct toe dat ik heel veel merken vergeet en te kort doe. Maar de reden dat juist bovengenoemde merken er staan is mijn persoonlijke relatie ermee, of diepe bewondering terwijl ze onbereikbaar blijven. En zo komen we op de legenden en mythen. Neem nou eens een Quad 33/303 combi die nog steeds tweedehands wordt aangeboden. Een versterker uit het begin van het transistor tijdperk. Het ding bromde en ruiste niet. Dat deden veel andere versterkers uit die tijd wel. Maar dat kwam deels voort uit het feit dat de 33/303 niet in staat was om dynamisch (en dat is heel wat anders dan op een testbank) laag en hoog te leveren. Het hing om het middengebied en dus prima geschikt voor de Quad electrostaat. Maar nauwelijks voor iets anders. In die tijd deed ook McIntosh goede zaken met uiterst muzikale versterkers (en die hebben ze nog, transistor versterkers met uitgangs trafo`s en buizen bakken) en niet te vergeten de top van toen Phase Linear (2 x 350 watt eind jaren 70!!) of heel onbekend dB Systems en (alleen al omdat het vaak kapot ging) Dayton Wright.

Versterkers, in alle soorten en maten

Beroemde namen in versterker bouw zijn Nelson Pass (Pass Labs), John Curl (o.a. Parasound), Mark Levinson (tegenwoordig Cello), Julian Vereker (Naim), Peter Walker (Quad II), Jean Hiraga, Bill Johnson (Audio Research) en de teams van NAD en Rotel. Wat zij hebben gedaan is op allerlei manieren een produkt of een reeks van produkten ontwerpen die uitsteken boven de middelmaat. Soms met heel weinig ingrediënten (Pass) en soms met bergen elektronica (Levinson), soms met buizen (Johnson) en soms met transistors (Vereker) en soms met produkten die met kop en schouders boven de rest uitkwamen en voor weinig geld heel veel muziek leverden (NAD 3020 en Rotel). Veelal maken andere merken gebruik van de kennis en de ontwerp methoden van dit soort pioneers.

Hoe maak je nu een keuze uit het enorme aanbod van versterkers. Wat ik in zo`n geval doe is een budget vaststellen waar ik me aan houd. Dan een shortlist maken aan de hand van testen uit diverse tijdschriften. Als meerdere bladen onafhankelijk van elkaar schrijven dat het een dijk van een produkt is, dan val je je al zo geen buil. Verder is Internet een bron van inspiratie. Daarna de hort op om te kijken bij dealers en het oor te luisteren te leggen (vaak nog niet naar muziek maar naar hun ervaring en mening hoe e.e.a. zou passen in de eigen set). Dan thuis eens heel goed nadenken, documentatie nalezen en de shortlist inkorten tot een handzaam aantal versterkers. Met die shortlist in de hand naar dealers en luisteren. Als laatste de gekozen 1,2 of 3 versterkers mee naar huis en een weekend of langer de cd collectie doorworstelen. Bevalt het niet, dan een andere zoeken uit de lijst. En anders genieten geblazen en geld inleveren. Wie zo kiest, kiest weloverwogen en kan al redelijk snel een matrix als boven omschreven bijhouden en zijn/haar voorkeur bepalen.

Het maakt ook eigenlijk niet uit of de versterker met buizen is gemaakt, in klasse A of in klasse AB staat, rood, groen of zwart is en wel of niet is voorzien van de nodige gimmicks. Het gaat er om of het ding past in de set en MUZIEK maakt. Vermogen? Neem voldoende voor de speakers. Veel stroom leveren? Heeft u dat wel nodig? Toonregelingen, de een zweert erbij de ander vervloekt ze. Kies gewoon dat wat binnen het budget past, doe dat weloverwogen en met een nuchter verstand en probeer het beste te vinden in die klasse. Maar en daar eindig ik mee, neem ook een keer een besluit. Te vaak ben ik mensen tegengekomen die of nooit konden kiezen of jarenlang hun ideaal bleven verschuiven en derhalve nooit tevreden werden. Veel luisterplezier.