Esoteric X-05

Esoteric is een in Tokyo gevestigd bedrijf, wiens moederbedrijf TEAC reeds sinds 1953 bestaat. Esoteric zelf bestaat al 21 jaar (het is in feite een super-spec High End afdeling van TEAC). De X-05 is de nieuwste telg uit de Esoteric X-series en hij is voorzien van een geheel nieuw ontwikkeld VRDS-Neo loopwerk; de VMK-5. Binnenshuis ontwikkelde hoogwaardige cd-loopwerken zijn tegenwoordig een zeldzaamheid dus was dat op zich al reden genoeg om de X-05 onder de loep te nemen.

VMK-5

Het VMK-5 loopwerk is dankzij een zeer rigide constructie beter ingesteld op de hoge omloopsnelheden die nodig zijn voor het aftasten van SACD- en cd-schijven, aldus Esoteric. Dankzij een integraal sensorcircuit kan het VMK-5 loopwerk de rotatiesnelheid zelf stabiel houden en zeer snelle correcties maken (bij conventionele loopwerken wordt dat achteraf vastgesteld en -in feite te laat- gecorrigeerd). Het aluminium stabilisatieplatform (een gespaakt `wiel` wat de cd van boven klemt) ondersteunt een cd niet alleen in het midden maar ook aan de rand. Het lademechanisme heeft een gepatenteerde constructie, genaamd "differential gearing" wat ervoor zorgt dat het laden en klemmen van een schijf soepeler verloopt en daarnaast zowel simplistischer als degelijker en dus duurzamer is.

De klem-brug van de VMK-5 is vervaardigd uit plaatstaal en via precisie spuitgietwerk gevormde polymeer onderdelen met zelfdempende eigenschappen, aldus de fabrikant. De laser pick-up is een Esoteric ontwerp wat zichzelf kaarsrecht onder het putjesspoor uitlijnt zodat afwijkingen of beschadigingen zo min mogelijk invloed hebben op de uitlezing. De VMK-5 is het meest betaalbare VRDS-NEO loopwerk uit het huidige Esoteric programma en dat is goed nieuws voor High End fabrikanten die vroeger gebruik maakten van het TEAC VRDS loopwerk maar gedwongen waren om daar mee te stoppen omdat die bijzondere loopwerken simpelweg te kostbaar werden.

Voor fabrikanten die bovenladers niet noodzakelijk vinden biedt de VMK-5 een goed alternatief voor de Philips Pro en andere OEM lasersledes. De klembrug en het cd-mechanisme zijn zichtbaar door een ruit die zich in de topplaat van de X-05 bevindt en het loopwerk wordt verlicht wanneer het lademechanisme in bedrijf is (iets waar X-05 eigenaren hun familie en vrienden zeker mee zullen vermaken). Het lademechanisme werkt vrijwel geruisloos en heeft een bijzonder traag bewegende lade. Echt iets om mee te onthaasten dus. Heel Zen.

X-05

De X-05 is een SACD/cd-speler, iets waar veel audiofielen naar zoeken want alhoewel cd`s bij de gemiddelde verzameling van digitale geluidsdragers nog altijd in de meerderheid zijn is het prettig wanneer men één hoogwaardige speler voor beide formats kan gebruiken. Deze topspeler heeft natuurlijk een stabiele voeding en een zeer rigide chassis (eigenlijk verwachten we ook niets  minder van dit bedrijf). De topplaat en zijwanden zijn vervaardigd uit 5 mm dik geborsteld aluminium terwijl het chassis een bodemplaat uit 5 mm dik staal heeft. De kast staat op drie massief stalen voeten. De eerder genoemde Zen-factor komt weer naar voren bij het display en de toetsverlichting die gezamenlijk stapsgewijs in lichtsterkte kunnen worden gedimd. Heel geraffineerd (de aan/uit toets blijft overigens zachtjes branden bij een uitgeschakelde verlichting, wat wel zo verstandig is).

De D/A omzetting wordt verzorgt door een Dual-mono DAC die rond de Cirrus Logic CS4398 chip (24 bit/192 kHz) is opgebouwd. Ook de analoge trappen zijn geheel Dual Mono uitgevoerd voor een verbeterde kanaalscheiding en meer accurate ruimtelijke afbeelding. Naast SACD en CD is de X-05 compatibel met CD-R en R/W schijven. Hij heeft zowel RCA als XLR uitgangen, beide met een maximale uitgangsspanning van 2,2 Volt. Naast de coaxiale en optische digitale uitgangen bevindt zich een 75 Ohms (BNC) Word Sync bus. De digitale uitgang kan worden uitgebreid met een `i-Link` multikanaals module. De X-05 meet 15,3 bij 44,2 bij 35,3 centimeter (HXBXD) en weegt 17 kilo.

Luisteren

De X-05 was reeds ingespeeld maar kreeg desondanks ruim de tijd om (al draaiende) op te warmen. Nadat de juiste lichtnetfase was vastgesteld kon er serieus worden geluisterd. De Crooked Still CD Shaken By A Low Sound werd hier niet eerder met een dergelijke zelfverzekerde en gearticuleerde presentatie weergegeven. De instrumenten kregen een zeer stabiele afbeelding mee en de weergave straalde een ondigitale rust uit. Aoife `O Donovan`s zang kwam wat minder verleidelijk over dan met de Moon CD-1 of onze eigen cd-speler maar haar stem klonk desondanks meer levensecht. De weergave van de X-05 kan worden omschreven als een bijzondere mix van openheid, rust en een nagenoeg totale vrijheid van digitalitis.

De ontspannen presentatie van deze Japanse speler bleef ons gedurende de luistersessies verbazen. Het is de antithesis van knallend maar onrustig klinkende High-End apparatuur. De Esoteric gaat niet met dezelfde `drive` te werk als een  Naim of met de sterke expressiviteit van een SimAudio speler maar qua soevereiniteit heeft de X-05 -zelfs in zijn hoge prijsklasse- weinig of geen concurrentie. Bij elke schijfwisseling verscheen er een tevreden glimlach op het gezicht van deze schrijver omdat er niet met een DVD-zwabber maar met een statig en spelingvrij mechanisme kon worden gewerkt. De CD The Utrecht Sessions van Doug McLeod (ter bechikking gesteld door Synfonique) werd tevoorschijn gehaald en in de solide aanvoelende lade gelegd.

De percussie (onder andere een zinken vuilnisbakdeksel!) werd geheel los van de weergevers en ver in de diepte afgebeeld, met een sublieme weergave van de nagalm. Elke nuance van het slide-gitaarspel was met groot gemak te volgen en de kenmerkende neuzelige stem van Doug McLeod kwam op bijzonder directe wijze naar voren zonder dat het opdringerig werd. Bij deze track was er sprake van pure muzikale betrokkenheid. Men kan bij deze edele speler spreken van een `monitor-weergave` -in de beste zin van het woord. De indruk van `werk in uitvoering` ontbreekt totaal bij de X-05; bij sommige spelers blijft het gezwoeg van draaien, uitlezen en omzetten op één of andere wijze merkbaar terwijl de Esoteric juist het werk weet te scheiden van de weergave. Van de Billy McLaughlin CD Fingerdance werd de track Helm`s Place beluisterd. Het vliegensvlugge halsspel van deze meester-gitarist werd op boeiende wijze vertolkt. Het gitaarspel kreeg een verbluffend goede differentiëring van de greepwisselingen mee waardoor de klankwaterval bijna hypnotiserend werd. Het dynamisch contrast van het virtuoze vingerspel werd moeiteloos weergegeven waardoor er ook tijdens de meest complexe en knallende passages geen sprake was van versluiering. Het drama van deze muziek werd goed overgebracht, waarmee de X-05 bewees dat uitgewogenheid en stabiliteit hand in hand kunnen gaan met muzikale betrokkenheid. Wanneer men zich openstelt voor de rust van zijn weergave kan het (afhankelijk van het bronmateriaal) zelfs een tamelijk meeslepende vertolker zijn.

De X-05 is erg goed in het ontrafelen van tegenritmes, wat bleek bij het beluisteren van de Blues-track 40 Acres And A Mule van Harrison Kennedy (label: Black & Tan). De complexe verweving van twee zangstemmen (met mooie spiritual-stijl stembuigingen), percussie en slide-gitaarwerk kwam zowel tonaal als ritmisch aanstekelijk over. Bij het beluisteren van de prachtige Weavers CD Reunion At Carnegie Hall 1963 kwam de metallische klank van het banjospel natuurlijk en soepel over. De duidelijke en droge stem van Pete Seeger kreeg een open presentatie en een goede plasticiteit mee. Bij de samenzang kwam met name de basstem heel goed uit de verf en werd het geheel met een opmerkelijk groot en open stereobeeld weergegeven.

Conclusie

Het expressieve stemgeluid van zangeres Ronnie Gilbert kwam qua emotionele overdracht echter niet geheel uit de verf en hetzelfde gold voor de zang van Sandy Denny toen een Fotheringay CD werd beluisterd. De weergave kwam bij bepaalde zangeressen soms wat tekort aan expressiviteit terwijl de weergave van mannenstemmen zonder uitzondering bovengemiddeld goed was. Er werd met kabels gewisseld maar dat bleek geen duidelijke invloed te hebben op dit facet van de weergave. Alhoewel er sprake zou kunnen zijn van een bepaalde mismatch met de gebruikte Exposure en NVA versterkers is dat niet erg waarschijnlijk gezien de genoemde zangeressen via twee andere voorhanden zijnde cd-spelers met een sterkere emotionele expressie naar voren kwamen. We hebben het hier echter over nuances; de stemmenweergave was met de X-05 steeds zeer transparant en gearticuleerd.

Tijd voor SACD. Met de Mode knop op het front of de Area-toets op de afstandbediening kan bij hybride SACD`s tussen de cd- of SACD-laag worden gekozen. Er werden verschillende schijven beluisterd, maar de SACD prestaties van de Esoteric kwamen het meest duidelijk naar voren met de Stockfisch (hybride) SACD The Bassface Swing trio Plays Gerschwin. De cd-laag kwam met een wijds en open stereobeeld naar voren, met sprankelend klinkende bekkens en een opmerkelijk vloeiend weergegeven pianospel. Bij het uitlezen van de SACD-laag kreeg het geheel nog meer lucht mee en was het stereobeeld geheel vrij van enige vorm van inkadering. De subtiel bespeelde bekkens kwamen met meer verfijnde `zuchten` naar voren en het trommelspel klonk zowel meer organisch als levendiger. Het plukspel van de bassist kwam krachtig over, met goede soliditeit en een sterke ritmische drive. Normaliter is dit niet de meest favoriete muziek van deze schrijver maar met de X-05 in SACD mode werd er echt genoten van deze topartiesten. Met name het virtuoze pianospel klonk zó natuurlijk, dat er lang werd geluisterd. De swing van dit swing-trio werd dusdanig goed gecommuniceerd dat deze schijf nu een meer prominente plek in de platenkast heeft gekregen. Dankzij de Esoteric speler werd een op zich gerespecteerde opname ook muzikaal zeer gewaardeerd.    

Conclusie

Esoteric spelers kunnen worden gezien als de Rolls Royce Phantoms en Range Rovers onder de cd-spelers; Groot, statig en solide maar ze dragen helaas een navenant prijskaartje. De bovengemiddeld goede prestaties van de X-05 zijn mede te danken aan het fraaie VMK-5 loopwerk. Deze digitale speler laat zich zowel mechanisch als klankmatig niet van zijn stuk brengen en dat betekent dat hij zelfs zeer complexe muzikale passages met een vanzelfsprekende rust vertolkt. Een digitale rots in de audiofiele branding dus en een echte aanwinst voor muziekliefhebbers met een grote collectie zilveren geluidsdragers.

Importeur Esoteric: Servi-Q; www.servi-q.nl / 033-2537193
Verkoopprijs Esoteric X-05: 5499 euro