Totem Arro

In het internationale hifi wereldje kom je als recensent interessante, charismatische figuren tegen en soms zijn die ook nog aimabel. Vince Bruzzese is zo iemand. Uiteraard moet ook hij met zijn luidsprekers een boterham verdienen. Maar wat hem kenmerkt is niet zijn commerciele, maar veeleer zijn menselijke en muzikale kant. Bij een demo die ik enkele jaren geleden tijdens de CES bijwoonde spraken we uitsluitend over muziek. Tot zijn dochter opdook en me wees op een nieuw product van Totem. Wat de dochter zei ben ik vergeten, het gesprek met de vader en het geluid van de demo niet.

Musicality

Die keer in Las Vegas was overigens niet de eerste keer dat ik de ontwerper/eigenaar van het Canadese Totem sprak. Dat was gedurende de dealerdagen van de Belgische importeur Joenit. De importeur had destijds net een nieuw pand betrokken en had ter gelegenheid daarvan diverse ontwerpers uitgenodigd, o.a. die van Partington, Rega, Chord kabels en dus ook Totem’s Vince Bruzzese. Op alle etages werden demo’s gegeven maar degene die me echt bijgebleven is vond plaats in de kelder;  een set Totem Mani 2 luidsprekers in combinatie met Rega apparatuur. Vince vertelde me bij die gelegenheid een oud Indiaans gezegde; “You will never choose your Totem, it will choose you”, Op dat moment wist ik dat de Mani 2 mij uitgekozen had. Lang daarvoor had ik tijdens een luistersessie bij Multifoon in Rotterdam al kennisgemaakt met het eerste ontwerp van Vince; de Model One. Wat me opviel tijdens de dealerdagen in Belgie was dat Totem dus geen direct herkenbaar eigen geluid had. Ieder model heeft zijn eigen unieke karakter en de klank van de Model One had voor mij maar weinig verwantschap met die van de Mani 2. Wat ze wel gemeen hadden was het hoge niveau waarop zij speelden en een soort van muzikaliteit die me direct aansprak. Een kwaliteit die ik ook telkens weer beluister tijdens de demo’s van importeur Joenit op de jaarlijks terugkerende VAD show in Veldhoven. Het is juist die muzikaliteit die me doet besluiten om in te gaan op een uitnodiging om voor Hifi.nl een set Arro luidsprekers te recenseren.

You’re so Small!

Zelden ontving ik een kleinere doos. Zelfs zichzelf respecterende monitor speakers arriveren normaliter in een groter karton. Niet dat er iets op deze verpakking af te dingen is. Integendeel, de luidsprekers zijn uitstekend ingepakt en lopen tijdens het transport geen enkel risico. Nee, het is veeleer dat ik me niet voor kan stellen dat twee vloerstaande luidsprekers in zo’n klein omhulsel een plek kunnen vinden en dat er dan ook nog ruimte overblijft voor isolerend materiaal. En toch is dat zo. Deze Totems moeten dus wel erg klein zijn. Na opening tref ik tussen het dempende materiaal inderdaad twee luidsprekers aan. De dreumesen zijn maar 13 centimeter breed, slechts 18 centimeter diep en reiken niet hoger dan 85 cm. De testexemplaren blijken te zijn uitgevoerd in kersen. Niet mijn favoriete houtsoort maar dat maakt op zich niet zo veel uit. Tenslotte zullen deze luidsprekers maar tijdelijk in mijn woning verblijven. Wanneer ik een aanschaf zou overwegen dan zou ik zelf kiezen voor de Black Ash uitvoering. Andere leverbare varianten zijn white, mahogany of maple.

My, you’re Cute!

Hun geringe formaat maakt dat deze Canadezen in visuele zin met hun aanwezigheid het interieur van de luisterruimte of woonkamer niet snel geweld aan zullen doen. Tegelijkertijd maakt het ze daardoor ook opvallend. Met name vrouwelijke bezoekers blijken gecharmeerd te zijn van de zuiltjes en één van hen betitelde ze als ‘cute’. Ook in mijn ogen zijn ze het aanzien zeker waard. Dat kan ook bijna niet anders want de ervaren kastenbouwer van Totem doet er 9 uur over om 1 exemplaar in elkaar te zetten. Net als ook bij de grotere Totems het geval is bestaat het basismateriaal uit MDF. Dit wordt zowel aan de buiten- als aan de binnenkant bekleed met houtfineer. In plaats van dempend materiaal wordt er binnenin een laag speciale verf aangebracht. Deze bevat het door NASA ontwikkelde borosilicaat; een dure, moeilijk te krijgen stof met unieke dempende en warmtegeleidende eigenschappen. De buitenkant is zorgvuldig afgewerkt en de randen en hoeken zijn mooi afgerond. De units op de baffle zijn dicht bij elkaar geplaatst. Bovenaan de 19 mm geïmpregneerde zijde dome tweeter en daar onder de 114 mm sandwich conus met dubbele magneet. Samen zorgen ze voor een frequentiebereik van 40 Hz tot 20 kHz waarbij het kantelpunt ligt op 2.4 kHz. Aan de achterzijde twee poorten waarvan alleen de bovenste deze naam verdient. De onderste is het gat waardoor de luidspreker met bijvoorbeeld fijn droog zand gevuld kan worden. Dit zogenaamde ‘mass loading’ kan zinvol zijn wanneer de speakers in een bepaalde ruimte te veel laag genereren. Op die manier kan het gewicht met maximaal 9 kilo verzwaard worden. Tussen de beide openingen, halverwege de hoogte van de luidspreker, zitten bi-wire aansluitingen die onderling doorverbonden kunnen worden door meegeleverde dunne,goudkleurige metalen plaatjes.  De plaats van deze aansluitingen maakt dat luidsprekerkabels erg in het zicht hangen. Bij de speakers worden twee bodemplaten met bijbehorende spikes geleverd. De importeur heeft wat Bluetack meegegeven teneinde op die manier een verbinding tussen de bodemplaat en de onderzijde van de zuil tot stand te brengen. In mijn ogen blijft het een wat knullige oplossing. Vooral omdat deze speaker al geruime tijd leverbaar is en ik me niet voor kan stellen dat ik de enige ben die hier iets over schrijft of zegt. Toegegeven; in de praktijk voldoet de Bluetack oplossing prima.  

Straight to the Heart

De importeur bewijst al jarenlang dat de diverse modellen van Totem goed matchen met de transistor elektronica van het Engelse Rega. Zelf ben ik nu wel eens benieuwd hoe dat zal gaan met mijn buizenversterkers. Met hun gevoeligheid van 86.5 dB en een gemiddelde impedantie van 4 Ohm adviseert Vince het gebruik van een versterker met een uitgangsvermogen tussen 20 en 80 Watt. Zowel de Prima Luna Prologue One in mijn woonkamer als de Unison Research P70 voldoen aan die eisen. Afgaande op de paarprijs van 1499 euro past de Arro qua budget beter bij mijn huiskamerset dan bij mijn referentieset maar toch kies ik er voor om hem eerst de twee trappen naar de luisterruimte op te dragen. Zelden kon ik met een speaker in mijn handen zo lichtvoetig de trappen beklimmen als nu het geval is. Hij weegt dan ook maar 11 kilo. Had ik al gezegd dat hij klein is? Oké, dit was echt de laatste keer. Maar u zult begrijpen dat hij bijna verzuipt in de piramidevormige ruimte met de nok op circa vijf meter en het vloeroppervlak van bijna 100 vierkante meter. Waar begin ik aan, denk ik dan ook wanneer ik de Type III luidsprekerkabel van JK Acoustic aansluit op het hoog en naar het laag jumpers van hetzelfde type aanbreng. Maar ik ben domweg benieuwd naar de prestaties van deze dappere Canadees en iets zegt me dat ik niet teleurgesteld zal worden. De switch van de voeding van mijn TW Acoustic Raven Two draaitafel is met een enkele vingerbeweging omgezet en terwijl het plateau op toeren komt zet ik met een soepele polsbeweging de P70 aan. Uit macht der gewoonte laat ik de KT 88 buizen eerst een kwartiertje warm worden voordat ik ga draaien. Die tijd benut ik om een CD uit te zoeken. Tenslotte blijft mijn Esoteric SA-10 SACD speler 24 uur per dag aangesloten op het stroomnet dus levert deze muziekmaker op ieder gewenst moment zijn beste geluidskwaliteit. Wanneer er een stapeltje (SA)CD’s geselekteerd is kan het draaien beginnen.

Melody Gardot is sinds ik haar ontdekte onder mijn huid gekropen en zij krijgt met haar album ‘My one and only thrill’ dan ook de kans om vorm te geven aan mijn eerste indruk.  Ik begin met het heerlijke If the stars were mine. Een mooie hartverwarmende stem, begeleid door Melody’s gitaarspel en spaarzaam daaraan toegevoegde percussie, met als meest in het oor springende vertegenwoordiger de sambabal. Ho, wacht even! Waar zijn de speakers gebleven. Een verdwijntruc zoals ik die niet alle dagen meemaak. Melody klinkt iets warmer dan ik gewend ben en heeft in de studio ook een klein stapje teruggedaan. Maar desalniettemin raakt haar stem mij waar het telt; Totem’s Arro(w) treft mij recht in het hart. Terwijl ik me dat realiseer klinkt het volgende nummer alweer; Who will comfort me. Vingergeknip, hmmmmm en dan die stem; My soul is aweary…. Een mooie opbouw met steeds opnieuw een toevoeging van een akoestisch instrument. Volle klankkleuren van blazers, een orgel, een gestopte trompet. Alles even rijk en met dit nummer wordt ook duidelijk dat het qua pace, rhythm & timing ook wel snor zit met deze speaker. Ook Your heart is as black as night is alweer begonnen voordat ik de tegenwoordigheid van geest heb om op te staan om een andere CD in te leggen. Piano, gestopte trompet, orgel…..heerlijk. Ik laat hem uitspelen en besluit om alleen nog maar te genieten en geen aantekeningen meer te maken. Ook met de muzikaliteit van deze Arro’s zit het dus wel weer goed. Niet dat ik anders verwacht had trouwens. Wanneer ik mezelf dan tenslotte dwing om op te staan en door de ruimte loop om een andere CD te pakken valt me op dat de plaatsing, die vanaf mijn luisterpositie perfect is, in stand blijft wanneer ik vanaf een andere plek luister. De Arro’s staan ongeveer twee meter uit elkaar en vuren, zoals Vince ook aanraadt, recht naar voren. Enig geëxperimenteer met indraaien en verder uit elkaar plaatsen levert vervolgens geen nieuwe (lees; betere) gezichtspunten op dus laat ik het voor de rest van de tijd dat de zuiltjes in de grote luisterruimte staan bij deze opstelling. Ik blijf nu eenmaal een liefhebber van vrouwenstemmen dus ook de tweede CD valt in deze categorie. Misschien had ik zelfs hiermee moeten beginnen want K D Lang is een landgenote van Vince Bruzzese. Op haar album ‘Hymns of the 49th parallel’ vertolkt zij werken van Canadese componisten waaronder Leonard Cohen, Joni Mitchell, Neil Young en Cockburn. Van die laatste vertolkt ze One day I walk. Opnieuw die volheid van de stem. Van een warmbloedige vrouw, begeleid door mooie akoestische instrumenten. Het is inmiddels wel duidelijk dat de Arro iets heeft met de menselijke stem en met akoestische instrumenten. De speaker heeft een prachtige, licht warme tonale balans.

Maar hoe doet hij het met techno van bijvoorbeeld Yello? De meest recente schijf van deze twee Zwitserse heren is qua luistermoeheid werkelijk op het randje opgenomen. De wat warme toonbalans en het licht terughoudende karakter blijkt op Yello vergevingsgezind te werken. De CD ‘Touch’ is daardoor in zijn geheel te draaien, zij het dat dit niet op hoog geluidsniveau kan gebeuren omdat dan de luidspreker tegen zijn fysieke grenzen aanloopt. En omdat ik nu juist een hoog geluidsniveau nodig heb om echt van Yello te kunnen genieten is dat met deze weergevers dus niet echt mogelijk. En een symfonieorkest dan? Daarover moet een SACD van Telarc uitsluitsel geven. Meer specifiek gaat het dan om Erich Kunzel die met zijn Cincinnati Pops Orchestra op ‘Russian Nights’ werken van Russische componisten ten gehore brengt. Khachaturian’s liefdesthema uit ‘Spartacus’ – bij veel televisiekijkers bekend als de herkenningsmelodie van de jaren geleden uitgezonden serie ‘The Onedin Line’ – biedt alles wat een symfonisch werk kenmerkt. Subtiele solo’s, prachtige crescendo’s en alles wat daartussen ligt. Opnieuw imponeert de Arro. Het is het hart van de muziek dat hij belicht. Met al zijn prachtige klankkleurnuances. Tegelijkertijd loop ik weer tegen de fysieke beperkingen van deze speaker aan wanneer ik echt voluit wil gaan. Daarnaast, maar ook dat is een gevolg van zijn fysieke karakteristiek, bouwt de speaker niet de druk op die ik gewend ben. (Wel is opvallend hoeveel laag er desondanks nog geproduceerd wordt) Ik haast me echter om te zeggen dat dit geen kritiek is omdat dit gegeven de fysieke maten van de luidspreker niet tot de mogelijkheden hoort. Iemand die een ‘full scale’ symfonie orkest wil beluisteren doet er goed aan om een ander Totem model uit te kiezen zoals de Sttaf van 2000 euro per paar. Wat dat betreft voelt de Arro zich beter thuis bij kamermuziek zoals blijkt wanneer ik een mooie oude Denon opname van I Solisti Italiani in de speler leg. Zij spelen ‘Il Cimento dell’ Armonia e dell’ Inventione (Vol.III) van Antonio Vivaldi. In deze kleinschalige bezetting komt de kracht van de kleine (oeps, there I said it again) weergevers prachtig tot zijn recht; mooie, warme, realistische klankkleuren van authentieke akoestische instrumenten. Tot slot beluister ik nog een LP. Tenslotte heb ik de draaitafel niet voor niets ingeschakeld en blijf ik in hart en nieren een echte analoogfan. Wat is er, gegeven de voorgaande CD, dan mooier om te draaien dan de Speakers Corner Records re-issue op 180 gram vinyl van Villancicos’ Chansons populaires espagnoles des 15e et 16e siècles, uitgevoerd door het Atrium Musicae de Madrid o.l.v. Gregorio Paniagua. ‘Poys dezeys que me quereys ben’ laat meteen weer die fenomenale plaatsing van de Arro’s horen. Een ontzettend ruimtelijke opname met daarin de natuurlijke klanken van de akoestische instrumenten, simpel en puur. Alsof ik met de tijdmachine terugreis naar die lang vervlogen tijden in het mooie Spanje.

Two stories down

Twee verdiepingen lager ligt de woonkamer. Met zijn breedte van ongeveer vier meter. Met daarin ook de huiskamerset bestaande uit de Sonus Faber Concerto luidsprekers, het CEC TL5100 CD loopwerk, de NorthStar Design model 3 en 4 AD en DD converters en de erker waarin al dit moois geplaatst is. Opgesteld aan beide zijden van mijn Zwitserse USM Haller audiorack profiteert de Arro van de akoestische eigenschappen van de erker, wordt het grote beeld strakker en krijgt het laag wat steun van de wanden. Ook lijken ze meer snelheid te hebben waardoor ik nu ook andersoortige muziek draai. CD’s die ik in de grote luisterruimte vrijwel nooit hoor maar die in de woonkamer op mijn eigen set regelmatig voorbijkomen. Een oude Dire Straits als Brothers in Arms met heerlijk strak gitaarwerk van Mark Knopfler in bijvoorbeeld Money for Nothing en het daarop volgende Walk of Life. In een mum van tijd beweegt mijn rechtervoet mee op de maat van de muziek. Ook een oude U2 opname als `Rattle and Hum` maakt duidelijk dat deze speaker wel degelijk in staat is om The Edge te laten rocken en de essentie van de muzieksoort op energieke, meeslepende wijze te vertolken. De Arro’s zijn in deze kleinere ruimte duidelijk beter in hun element dan in de grote luisterruimte. Wanneer ik de Arro’s permanent op zou moeten stellen zou ik waarschijnlijk gaan experimenteren met het afvullen van de luidsprekers. Puur uit nieuwsgierigheid want ik ervaar geen overmatige of slecht gedefinieerde bas dus er is niet echt een reden om de zuiltjes af te vullen. Ze spelen prima zoals ze daar nu staan.

Cupid’s strike

De Arro is een luidspreker voor de ware muziekliefhebber. De pijl gaat rechtstreeks naar het hart van de muziek (en dat van de luisteraar) wanneer het gaat om emotie en muzikaliteit. De licht warme tonale balans en het enigszins laidback aandoende karakter van de presentatie verhogen dat effect nog. Het beeld is groot en de plaatsing is prachtig waarbij vooral de weergave van  menselijke stemmen en akoestische instrumenten uitstekend uit de verf komt. Wanneer ik de weergave alleen zou beoordelen op grond van de prestaties in de grote luisterruimte dan zouden daarmee de positieve kenmerken geformuleerd zijn. De prestaties in de woonkamerset voegen hier echter nog een stuk aan toe. Nu blijkt dat de speaker in interactie met de zijmuren van deze kleinere ruimte gekenmerkt wordt door een bepaalde snelheid en meeslependheid waardoor het beluisteren van rock in de vorm van groepen als U2 en Dire Straits een verslavende bezigheid wordt. En steeds opnieuw dringt zich weer die ene vraag aan je op; waar komt dat laag toch vandaan? Eerder gaf ik al aan dat enkele jaren geleden de Mani 2 mij al gekozen heeft. Maar anders zou ik me voor kunnen stellen dat nu, in mijn huiskamer, de Arro mij gekozen zou hebben.