XTZ Class-AP 100

XTZ? Nooit van gehoord. Dat is mijn eerste gedachte op het moment dat ik een mail binnenkrijg van hoofdredacteur Max Delissen met daarin de vraag of ik zin heb om de eerste eindversterker van dit Zweedse merk te recenseren. Zoekend op internet vind ik al snel de reden waarom deze merknaam mij niet eerder opgevallen is. Die heeft alles te maken met de uitgangspunten van XTZ. En laten die nu mijn nieuwsgierigheid aanwakkeren. Reden dus om die Viking maar gewoon te laten komen.

Waar XTZ voor staat wordt duidelijk aangegeven in de ‘Bruksanvisning’ oftewel gebruiksaanwijzing van de AP100. De referentie en het startpunt van XTZ is het reproduceren van een natuurlijke klank, waarbij rekening gehouden wordt met de aanname dat akoestiek altijd een kwestie van smaak is. Het bieden van ‘best value for money’ wordt als het belangrijkste doel geformuleerd. Om dat te kunnen realiseren wordt een concept gehanteerd dat vier kenmerken heeft.

(Foto: XTZ)

Het eerste en het tweede kenmerk verklaren waarom ik nooit eerder van het merk gehoord heb; ‘Reduceer het aantal tussenpersonen’ en ‘Stop meer geld in productkwaliteit en minder in adverteren’. Dit moet de gemiddelde consument als muziek in de oren klinken. Ook het derde kenmerk moet hem aanspreken; ‘Kosteneffectieve fabricage in grote aantallen’. En zelfs het laatste kenmerk is klantgericht; ‘Biedt perfecte technische oplossingen’. De reden waarom ik hier zo uitgebreid op in ga zal (hopelijk) duidelijk zijn. Hiermee legt de fabrikant de lat voor zichzelf namelijk wel heel erg hoog. Op grond hiervan meen ik te mogen verwachten dat de eindversterker, die volgens de prijslijst van de importeur slechts 590 euro bedraagt, presteert op een niveau dat voorbehouden is aan versterkers waarvoor de koper een veelvoud van dit bedrag op moet hoesten. Ik ben benieuwd of het merk dit waar kan maken.

The Looks

Daar kan ik kort over zijn; van hoog niveau. Nu neemt u daar natuurlijk terecht geen genoegen mee. Ik zal het dan ook toelichten maar het zegt wel iets over de uitstraling en de eerste indruk die dit product maakt. Een deel van die uitstraling kunt u zelf beïnvloeden door te kiezen voor een specifieke uitvoering; volledig zwart, volledig zilver of een combinatie waarbij over het zwarte apparaat in het midden een brede zilveren band loopt. Welke versie u ook kiest, u krijgt dan een bijna volledig uit aluminium opgetrokken behuizing. Met als enige kanttekening dat met het bekloppen van de uit drie gedeelten bestaande bovenplaat het middenstuk iets minder dof klinkt dan de beide zijstukken.

Aluminium is niet alleen optisch fraai. Het materiaal is qua mechanische stijfheid superieur aan het in deze prijsklasse gebruikelijke plaatstaal terwijl het ook een betere afscherming biedt tegen schadelijke beïnvloeding (bijvoorbeeld RFI) van buitenaf. Nog een voordeel van het aluminium heeft te maken met de spreiding van de door de versterker gegenereerde warmte. Iets dat vooral speelt wanneer de versterker in klasse A geschakeld is. Ook de voeten waar de versterker op rust zijn van een solide degelijkheid die in deze prijsklasse niet als standaard geldt. Ze dragen het gewicht van de versterker die schoon aan de haak 21 kilo weegt. Met zijn hoogte van 158 mm, breedte van 445 mm en diepte van 468 mm maakt hij weliswaar een stoere indruk maar past hij lang niet in ieder audio rack.

Het front is mooi rustig met slechts twee vlak boven de onderkant geplaatste drukknoppen. De linker is de powerknop. Wanneer deze ingedrukt is licht de bijbehorende led groen op zodra er een signaal is dat doorgegeven kan worden aan de uitgangen. Zolang de led groen knippert is er weliswaar een signaal maar is de versterker nog niet gereed om zijn werk te doen. Is er geen signaal dan kleurt de led rood en staat de versterker standby. De rechterknop is om te schakelen tussen klasse A(rode led licht op) en klasse AB (groene led). Ook de achterkant is overzichtelijk met een plaatsing van aansluitpunten die de gebalanceerde opbouw van de versterker verraadt.

Uiterst links en rechts de solide aansluitingen voor de luidsprekerkabels. Naar binnen toe volgen dan eerst de xlr inputs, dan het knopje om te schakelen tussen gebalanceerd en ongebalanceerd en vervolgens de cinch inputs. Helemaal in het midden zitten drie kleine knopjes. Met de middelste kan geschakeld worden tussen always on en auto. Wanneer deze op auto staat kan met het linker knopje voor de standby tijd gekozen worden tussen 10 minuten, 30 minuten of een uur. Tijdens de test staat het middelste knopje continu op always on. Met het rechter knopje kan geschakeld worden tussen stereo mode en bridged mode. De bridged mode is (uiteraard) niet gebruikt omdat ik slechts de beschikking had over één testexemplaar. De stroomingang voor het meegeleverde standaard netsnoer bevindt zich rechts onderaan. Qua flexibiliteit scoort deze eindversterker dus zonder meer hoog.

The Power

Ik praat steeds over een versterker maar eigenlijk zijn het er twee. Zoals hiervoor al aangegeven kan er namelijk geschakeld worden tussen klasse A en klasse AB. Kijken we even naar de specificaties dan bieden de vier eindtransistors per kanaal de AP100 in klasse A bij 8 Ohm tweemaal 50 Watt. In klasse AB is dat bij 8 Ohm tweemaal 110 Watt, bij 4 Ohm tweemaal 180 Watt en bij 2 Ohm tweemaal 350 Watt. Geen getallen om zich voor te schamen en de cijfers voor de bridged mode vormen daarop geen uitzondering; bij 8 Ohm eenmaal 370 Watt en bij 4 Ohm eenmaal 500 Watt. Ook qua specificaties wordt door de AP100 weer de nodige punten gescoord.

The Playground

Ik neem aan dat deze eindbak mijn grote luisterruimte op adequate wijze met muziek zal kunnen vullen. Is het niet in klasse A dan toch wel in klasse AB. Echt benieuwd ben ik naar de manier waarop hij om zal gaan met subtiele kenmerken in de weergegeven muziek. Kracht is mooi maar wanneer dat niet gepaard gaat met finesse blijft het in mijn oren onvoldoende.

En wat kun je dan beter koppelen aan zo’n eindbak dan een mooie voorversterker als de Lyngford DPA-1. Een voorversterker die zich in mijn luisterruimte reeds eerder in enkele combinaties bewezen heeft en waarvan ik de klanksignatuur ken en waardeer. Bijkomend voordeel van deze voorversterker is dat hij zowel single ended als gebalanceerd aangesloten kan worden op de AP100. Het lijkt misschien vreemd om een voorversterker van 3690 euro te gebruiken bij het testen van een eindversterker die nog geen zesde deel van dit bedrag kost maar op deze manier wordt wel blootgelegd welk – if any - effect de AP100 op het mooie signaal heeft dat de DPA-1 aanlevert.

Ook de MC Systems M3 luidsprekers met hun hoog oplossend vermogen zijn hiertoe in staat. Om van de bronnen nog maar te zwijgen; een Esoteric SA-10 SACD speler en een TW Acoustic Raven Two draaitafel waarvan de SME 309 arm met Clearaudio Discovery MC element zijn signaal afwisselend aanbiedt aan een Phono 2 van het Italiaanse Goldenote en een Phono 2Ci van het Duitse Aqvox .

The hour of truth

Ook al mag deze eindversterker op grond van het uiterlijk, de bouwkwaliteit en de specificaties dan ruimschoots boven de top van zijn prijsklasse scoren, het enige waar het uiteindelijk echt om gaat is dat hij klankmatig scoort. Na enig dubben besluit ik om op een zo hoog mogelijk niveau te beginnen en te kiezen voor een gebalanceerd op de AP100 aangesloten DPA-1 die op zijn beurt aangestuurd wordt door een gebalanceerd aangesloten bron, de Esoteric SA-10. De reden om met een digitale bron te beginnen wordt ingegeven door de gedachte dat het merendeel van de potentiële kopersgroep van deze eindversterker waarschijnlijk speelt met een digitale bron.

De AP100 staat in klasse A geschakeld wanneer ik de eerste SACD in de lade van de Esoteric plaats. Een kristalheldere Stockfisch opname van onberispelijke kwaliteit. Het gaat om het meest recente schijfje van Eugene Ruffolo; Even Santa Gets The Blues. Ik draai het bekende Baby, It’s Cold Outside waarin Eugene zijn vriendin Margaret Fiellin tracht over te halen om toch vooral binnen te blijven, bij hem en bij het knapperend brandende haardvuur. Veel transistorversterkers, zeker in het goedkopere segment, worden in mijn oren gekenmerkt door een weergave die vaak wat korreliger en stroever klinkt dan die van de gemiddelde buizenversterker. De Lyngdorf heeft dat absoluut niet en al vrijwel direct tijdens het beluisteren van dit kerstnummer - dat ook buiten de maand december prima te pruimen is - valt op dat ook de AP100 deze ongewenste eigenschap niet aan het geluid toevoegt. De stemmen van Eugene en Margaret blijven vloeiend en organisch zonder dat dit ten koste gaat van de puntige detaillering die in de opname geborgen ligt. Wat als tweede opvalt is het rustige, welhaast laidback te noemen karakter van de weergave. Zoals wel vaker het geval is lijkt daardoor de muziek langzamer te klinken. De stage is wat verder naar achteren geschoven dan ik gewend ben maar heeft zich tegelijkertijd nog in lichte mate verdiept.

Juist dat laatste aspect had ik niet verwacht en het wordt nog verder benadrukt wanneer ik de Habanera Fantasia uit Carmen draai. Een opname uit 2003 die door Paul Stubblebine opnieuw gemastered is met gebruikmaking van K2HD mastering. Het grote podium van het Broadway Theater in Tacoma WA USA wordt in zijn volle dimensies weergegeven. De castagnetten – prachtige microdynamiek - fel op de voorgrond, de strijkers verder naar achteren en ook de percussieve instrumenten worden elk op hun eigen duidelijk te definiëren plek geplaatst. De macrodynamiek in mijn grote ruimte blijft enigszins achterwege in die zin dat je niet echt opgeschrikt wordt. Daarin kan de combinatie niet tippen aan de gemiddelde grote buizenversterker. Ik speel hier met een luidspreker met een gevoeligheid van meer dan 90 dB en kan ten volle genieten van de toegevoegde waarde van klasse A. In klasse AB wordt het toch allemaal weer net wat minder involverend.

Voor een moeilijker aan te sturen luidspreker kan het echter noodzakelijk zijn om over te schakelen naar klasse AB. Wat overigens meevalt, is de warmteontwikkeling. Klasse A geeft altijd veel meer hitte dan klasse AB maar in dit geval blijft het alleszins binnen de perken. Toch blijft het advies om de AP100 rondom vrij op te stellen. Maar laat ik verder gaan met luisteren. K2HD mastering benadrukt de ambiance en dat is ook goed te horen in een gepassioneerde uitvoering van Autumn in Seattle door Tsuyoshi Yamamoto. De Japanse pianist maltraiteert zijn instrument welhaast en op sommige installaties is deze opname nauwelijks om aan te horen. De Lyngdorf in combinatie met de XTZ behouden het gepassioneerde karakter van de opname zonder dat deze uit de bocht vliegt. Waarmee hij een onweerstaanbare aantrekkingskracht krijgt.

The analogue source

Remember, it’s still balanced all the way. En zo gaan we ook verder. Daarom laat ik de Aqvox op het toneel verschijnen in combinatie met een mooie phonokabel van Cardas. Deze heeft de neiging om het geluid wat voller te maken maar dat komt mooi uit in combinatie met de Aqvox phono die, wanneer hij gebalanceerd aangesloten wordt, wat minder laag genereert en dus wat slanker overkomt dan wanneer hij single ended ingezet wordt. De gebalanceerde zilver/goud kabel van John van Gent die eerst de SA-10 met de DPA-1 verbond wordt nu ingezet om de Aqvox aan te sluiten op de Lyngdorf. Tussen voor en eind versterker blijft Siltech Classic gebalanceerd voor de verbinding zorgen.

Van Pure Pleasure Records’s re-issue op 180 gram vinyl van Stevie Ray Vaughan’s Couldn’t Stand The Weather draai ik mijn favoriete song Tin Pan Alley en meteen is het weer het wat laidback aandoende karakter dat me opvalt. Vooral Stevie’s gitaar spettert wat minder dan ik van hem gewend ben. Wanneer hij zingt: ‘I heard a pistol shoot’, dan is het normaliter zo dat de gitaar direct na ‘shoot’ echt knalt. Nu klinkt dat ietwat gedempt waardoor er wat kracht uit het nummer verdwijnt. Wel zijn de klankkleuren mooi rijk van zowel de gitaar als de stem. Dit laatste wordt wat minder wanneer ik het nummer voor een tweede maal draai terwijl de versterker in klasse AB geschakeld is. Ook later blijft dit het voornaamste verschil bij heen en weer schakelen waardoor ik uiteindelijk, ondanks de hogere energierekening en de grotere warmteontwikkeling, altijd de voorkeur geef aan klasse A. Als zijstapje vervang ik nog even de gebalanceerde Cardas door een standaard cinch afgemonteerde kabel van SME. Nu klinkt de Aqvox via de single ended aansluitingen fractioneel minder warm en wordt er ook iets ingeleverd op ambiance, zwartheid van de achtergrond en uitgangsvermogen. Er is echter wel weer wat meer laag. Wanneer ik tot slot het signaal single ended ook even via de Goldenote Phono 2 laat lopen krijgt het geluid een meer organisch karakter. Ah, keuzes, keuzes. Onvermijdelijk, zeker waar het de analoge bron betreft. Maar ik dwaal af. Het gaat tenslotte om de XTZ eindversterker.

The single ended approach

De hoogste tijd om eens te beluisteren hoe de XTZ omgaat met single ended aangeboden signalen. Tussen de Lyngford en de AP100 wordt de gebalanceerde Siltech Classic kabel vervangen door zijn met cinch connectoren uitgeruste broertje. De SA-10 blijft zijn signaal gebalanceerd aanleveren zodat zijn klankkarakteristiek gelijk blijft. Bij het afspelen van verschillende ook tijdens de ‘gebalanceerde’ luistersessies gedraaide (SA)CD’s blijkt keer op keer dat er nu toch wel iets ingeleverd wordt. Een mooie Reference recording opname van Rachmaninoff’s Symphonic Dances laat horen dat nu het laag iets minder impact heeft. De stem van Melody Gardot in My One And Only Thrill klinkt, voor zover dat al mogelijk is bij deze dame, net iets minder aangenaam. De gitaar van Pat Metheny op zijn CD Orchestrion - waarop hij onder meer via solenoïde knoppen en pneumatische aandrijvingen in zijn eentje alle instrumenten van het omvangrijke ensemble bespeelt – klinkt net iets minder puntig en gedetailleerd. Fractionele, maar wel zeker detecteerbare verschillen.

Exctazy!

Persoonlijk heb ik er een hekel aan wanneer mensen alleen maar de conclusie van een artikel lezen. Tenslotte gaat het voor mij in een audio recensie eerder om het beschrijven van de indrukken die lopende de testperiode opgedaan worden dan om die laatste opsomming. Ik hoop dat diegenen die bij het lezen begonnen zijn met dit laatste stukje, er nu alsnog voor kiezen om het hele artikel te lezen. Wanneer u dan uiteindelijk weer op dit punt aangeland bent dan weet u dat het hier gaat om een eindversterker die de uitstraling, bouwkwaliteit en klankeigenschappen bezit die zijn aanschafprijs verre overstijgen.

Dat hij de kenmerkende verfijning en kwaliteit van een zesmaal duurdere voorversterker onverkort en onvervormd door weet te geven. U weet dan ook wat de klankmatige verschillen zijn wanneer u gebruik maakt van de geboden keuzemogelijkheden in de vorm van klasse A of klasse AB weergave en van gebalanceerde en ongebalanceerde signaalverwerking. Verder weet u ook dat in mijn optiek dit mooie, complete – in China in grote aantallen gefabriceerde - Zweedse ontwerp op vrijwel alle onderdelen uitermate goed scoort en te koop is voor een bedrag van slechts 590 euro. Tenslotte weet u - naast alle loftuitingen – van dat ene minpuntje in de zin van in mijn grote ruimte iets achterblijvende macrodynamiek. Dan zult u met mij tot de eindconclusie komen dat er maar één echt nadeel is; er zijn maar weinig tussenpersonen voor dit product. Sterker nog; XTZ heeft in Nederland bewust gekozen voor slechts één verkooppunt. En zoals u hierboven onder het kopje ‘The Philosophy of XTZ’ heeft kunnen lezen is dat één van de redenen waarom hij zo’n uitstekende prijs/kwaliteit verhouding heeft.

Aanvullende informatie:

Importeur: Intosurround
Prijs XTZ Class-AP 100: 590 euro