NAD M2 Direct Digital Amplifier

Met enige schroom bracht de importeur mij een NAD M2 digitale versterker. Logisch dat hij zijn twijfels had. Wat moet een recensent, die zijn hele set heeft opgebouwd met buizenapparatuur en die het liefst naar analoge bronnen luistert, met een digitale versterker? Kan daar iets uit voortkomen?

Gelukkig voor hem, voor de lezer en voor mijzelf bezie ik een audioapparaat als een zwarte doos. Ingang/uitgang en wat daar tussen zit is feitelijk in muzikale zin niet zo belangrijk. De prestatie telt. Met dat uitgangspunt ben ik aan de slag gegaan met de NAD M2, om te komen tot een zo objectief mogelijke weergave van de kwaliteiten van deze dijk van een versterker.

[nadM2]

Want zonder enige terughoudendheid kan ik u op voorhand verklappen, dat de M2 heel veel muziekplezier geeft en op sommige punten ver boven zijn prijsklasse excelleert.

Inpassen

Een versterker of een ander apparaat in een set inpassen hoeft geen problemen te geven. Neutraliteit speelt een belangrijke rol, juiste ingangsniveaus en impedantie. Plus het vermogen het volgende deel van de keten correct aan te sturen. Dat zijn geen zaken waar het bij de NAD M2 aan schort. Meer werk is het om de versterker zó van stroom te voorzien dat hij optimaal presteert. Of om die componenten er om heen te verzamelen, die de versterker naar een nog hoger plan sturen. Een recensent kan de weg bewandelen van het tweaken van het geluid met speciale voetjes, dempers en “kleurende” bekabeling. Een andere weg is het zoeken naar die componenten die het beste matchen of gewoon niets bijzonders aanpassen. Alle wegen zijn gevaarlijk, omdat de potentiële koper andere componenten zal inzetten en, het meest belangrijk, een andere akoestiek heeft. Vandaar dat ik een nieuw apparaat vaak simpelweg inpas in een bestaande set en dan ga luisteren.

De NAD M2 daagde me uit toch de tweede weg in te slaan. Domweg omdat de prestaties daarmee een stuk verder omhoog konden. Zo viel als eerste op dat de Kemp filters in het circuit van de stroomvoorziening meer kwaad dan goed deden voor de M2. Dus trok ik de stoomvoorziening alleen voor de versterker om de filters heen. De volgende keuze werd het bepalen van het loopwerk voor cd-weergave: PrimaLuna of Cyrus? De digitale kabel: Apogee, Tara Labs, Canare of Stereovox? Luidspreker kabels kwamen aan de beurt. Analoge bronnen moesten worden aangesloten, direct of via een voorversterker. Kortom, een heel arsenaal aan keuzes ging open, zonder dat ik voor mijzelf het gevoel had dat ik aan het tunen of tweaken was. Ik heb eigenlijk datgene gedaan wat u van een goede dealer mag verwachten, namelijk het componeren van een set die klinkt als een klok. Uiteindelijk ben ik uitgekomen op een Cyrus loopwerk, een Stereovox digitale kabel, mijn H.A.T. actief ingezet als voorversterker voor analoge bronnen, verder Kemp filters voor de gehele set exclusief de M2. Alles met Crystal Cable interlinks, netsnoeren en luidsprekerkabels aangesloten. Door het ontbreken van een analoge uitgang op de M2 op lijnniveau kon mijn subwoofer de luidsprekers slechts steunen als de H.A.T. deel uitmaakte van de keten en ontbeerde ik die met digitale bronnen. Eerlijk gezegd heb ik hem daar totaal niet gemist.

Spelen

Alvorens in te gaan op de techniek in de NAD M2 luisteren we liefst eerst naar muziek. Toch moet ik kort de techniek aanstippen om u te laten begrijpen hoe de M2 in elkaar zit. Het is een volledig digitale versterker, gekscherend gesteld: een digitaal/analoog-converter met een uitgangsvermogen van meer dan 250 Watt per kanaal. Digitale signalen aan de ingang gaan zonder aanpassing de gehele versterker door en pas in de eindtransistoren is het signaal analoog. Analoge signalen zoals die van radio of platenspeler worden aan de ingang van de M2 geconverteerd naar digitaal alvorens versterkt te worden. Het meest voor de hand ligt daarom het kiezen van cd’s, immers de signaalweg is zo het kortste en omzetting vindt slechts één maal plaats.

Een cd die ik de laatste tijd heel veel gebruik is Breaking Silence van Janis Ian. Vooral Walking On Sacred Ground is zeer geschikt om zaken als dynamiek en attaque te herkennen. Ik kan u zeggen, het ontbreekt de M2 totaal niet aan dynamiek of snelheid. Het slagwerk hakt er echt in. Waarbij de stem boven de band uit blijft staan en niets, helemaal niets, dichtloopt of versmeert. De lage tonen hebben ritme en blijven onderscheidend, het ritme zit er vol in, het geheel heeft een hoge mate van levendigheid. Detailweergave gaat een stap verder dan ik tot nu toe hier thuis heb kunnen bereiken met geïntegreerde cd-spelers of losse d/a-converters. Details of niet, het zijn de snelheid en de attaque die het meeste imponeren. Dat gecombineerd met de power die de M2 kan leveren, maakt dat mijn Focals het luidkeels uitzingen van plezier. Het maakt de M2 tot een geducht powerhouse waar de concurrent een harde dobber aan krijgt. Geen seconde is de M2 in de problemen te brengen. Mocht u al bedenken dat de versterker “wel zal klinken als al die klasse D dingen” dan zit u er ver naast. Eerlijk gezegd is de stap tussen buizenversterkers van Manley of PrimaLuna en de M2 helemaal niet zo groot. Een M2 klinkt namelijk verre van digitaal, kaal of analytisch. Hij heeft wel een groot oplossend vermogen, is detailrijk en vervorming is vele malen lager. Hij blijft neutraal en biedt een haast eindeloze kracht. De ideale versterker? Je zou het haast gaan denken.

Met Melody Gardot in het loopwerk is het vanaf de eerste tonen duidelijk: intimiteit tussen de zangeres en de luisteraar is mogelijk in een digitale keten. Ze dendert je ziel binnen, neemt bezit van je gedachten, maakt de dag zonnig en warm. Het is lastig te beschrijven hoe de muziek zo intens vanuit de kern wordt weergegeven. Wollig taalgebruik is niet voldoende. Er is keihard gemak, neutraliteit in de goede vorm, er zijn details, het voornaamste, het klinkt absoluut alsof een mens staat te zingen, begeleid door levende muzikanten. Niks ingeblikt, volledige vrijheid om te komen tot een maximale expressie. Overdreven? Ik vind van niet. De NAD M2 is daarmee niet ineens gekozen tot de enige goede versterker op aarde en evenmin tot de beste. Het is wel een heel erg goede versterker die verrast in de prijsklasse met de neergezette prestatie. Een versterker die het leven van een muziekliefhebber heel aangenaam maakt, die zorgeloos en eindeloos plezier geeft.

De prestatielijn zet zich voort met andere soorten muziek. Breekbare kleine barokwerken behouden hun breekbaarheid. Het gepriegel op een klavecimbel is zo mooi en zacht metalig als maar kan zijn. Vioolspel heeft die unieke combinatie weten te behouden van muziek en (heel oneerbiedig gesteld) kattengejank. Cello, waar ik zelf erg van kan genieten, heeft dat schone zoevende en de diepe treurigheid die kenmerkend is en toch ineens kan omslaan in vreugde. Luister u maar eens naar een mooie vertolking door Pieter Wispelweij. Big band: het schettert er uit. Jazz spettert. Telkens als een stem in het spel is, ben ik nog het meest geraakt. Lange tijd heb ik rondgelopen met het idee dat slechts een EL34 buis daar het patent op had. Natuurlijk is dat niet waar, maar dat een digitale versterker daar zo dicht bij kan komen is voor mij een verrassing. De menselijkheid die door de M2 wordt teruggebracht in stemmen is heel bijzonder, zeker in deze prijsklasse. Omgeven door zoveel rust, stilte en vrijheid van vervorming dat de stem nog eens extra voor het voetlicht is gebracht. Werkelijk heerlijk om zo naar cd te luisteren.

Digitaal en analoog

U kunt in combinatie met de M2 volstaan met alleen een loopwerk of een streaming device zoals een muziekserver, BluRay-speler of DAB-radio. Het omzetten van digitaal naar analoog buiten de M2 en opnieuw beide kanten op converteren van het signaal in de M2 is het paard achter de wagen spannen. De M2 is gewoon één van de beste converters die u kunt vinden. Met als extra dat hij genoeg vermogen levert om een luidspreker volwaardig aan te sturen.

Net als ik hebt u misschien naast de digitale bronnen ook nog een platenspeler of een tuner. Die wilt u vast gebruiken aan de M2. De NAD biedt een tweetal ingangen, één via cinch en één via XLR. Meer niet. Misschien is het handig om hier te vermelden dat de M2 in eerste instantie is ontwikkeld als eindversterker voor een heel gewone voorversterker. Omdat het logisch is om digitale ingangen toe te voegen, is het product vanuit het lab geëvolueerd tot een geïntegreerde digitale versterker. Niet andersom. Wat ik heb gedaan, is het aansluiten van een buizenvoorversterker op de cinch-ingang, de M2 op een fixed volume schakelen vanuit het menu en daarna mijn plaatjes draaien en radio luisteren. Eerder probeerde ik een andere optie: bronnen schakelen via de voorversterker "tape out" en het volume regelen met de M2, hetgeen een minder bevredigend resultaat geeft. Wijze raad: speelt u veel analoog? Zorg dan voor een goede voorversterker. Luistert u alleen radio of speelt u af en toe eens een plaatje, gebruik dan de ingangen direct en sla een voortrap over. In dat licht kunt u de M2 het beste beschouwen als een eindtrap voor analoge signalen en als een geïntegreerde versterker zodra de bron puur digitaal is.

Tijd voor de eerste lp’s die op de Transrotor belanden. Mooie jazz met Chet Baker van zijn album Chet. Wonderlijk mooi geblazen, de trompet is zo ongewoon zuiver en zo krachtig dat ik haast niet kan geloven wat er plaats vindt tussen de luidsprekers. De band achter Chet is uiteraard belangrijk, wie de hoofdrol heeft is onmiskenbaar. De M2 lijkt het geheel een extra dimensie te geven. In de sax van Pepper Adams kan ik letterlijk het spuug horen in het mondstuk. Dat de M2 het signaal eerst moet omzetten naar een 24 bits, 192 kHz PCM-signaal en het daarna als PWM naar de schakelende eindtransistoren doorgeeft, doet geen enkele afbreuk aan de beleving van analoog. Het verlies dat ongetwijfeld optreedt in het begin van de keten, wordt ruimschoots gecompenseerd door de gebruikte techniek en schakeling. Ik vind het een groot compliment aan NAD waard. Spreken recensenten vaak van “gemak”, wat er nu aan het spelen is, dat mag pas gemak heten, zo soepel en lekker.

Van Chet naar Dead Can Dance. Hoe groot kan een overgang zijn. De lp Into The Labyrinth is heel ruimtelijk en bevat heel veel minidetails. Er behoort veel diepte te zijn in de weergave, hoogte- zowel als breedte-afbeelding is op een goede set voorbeeldig. Kan de NAD daar nog soep van koken? Mag ik in dit verband het woord probleemloos gebruiken? De afgelopen weken zijn benut voor het draaien van zowel platen als cd’s, met een lichte voorkeur voor cd omdat de M2 daarmee excellent omgaat. Nu het tegen het eind van de recensieperiode gaat lopen heb ik daar een beetje spijt van. Meer vinyl had geen kwaad gekund. Als eindtrap slaagt de M2 met vlag en wimpel. Hij zet me toch een beeld neer….. Shakers die mij bijna tot aan de oren bereiken. Volledige breedte tot ver buiten de fysieke grenzen van de luidsprekers, diepte is ruim voorhanden, terwijl zelfs de hoogte-afbeelding niets te wensen overlaat. Het gebruikte slagwerk en de percussie zijn in hoge mate transparant en overduidelijk zijn de verschillende trommels herkenbaar aan hun specifieke klank. Met dank aan de sub gaat het laag ver door naar beneden, heel netjes op maat in de monitors van Focal, heel strak in de hand gehouden en gevoed vanuit een stroom/spanningbron met een lage eigen impedantie. Geen vals laag dat alleen bestaat uit vervorming en frequentieverdubbeling, maar ècht laag. In de hoogste regionen van de frequentieband zijn subtiele effecten duidelijk aanwezig en transparant, geen seconde neigend naar scherp, onnatuurlijk of overdreven.

Toen de NAD net in huis kwam viel hij op in positieve zin. Hij viel erg op. Vaak is dat geen goed teken, zo opvallend goed houdt geen stand. Des te groter de klap als het product steeds diepgaander wordt beluisterd en uiteindelijk door de mand valt. Wat nu gebeurde is ongeveer het omgekeerde, naarmate ik langer speelde met de M2, steeds een stapje verder kon gaan met de selectie van stroomvoorziening, kabels en andere componenten, groeide de M2 met mij mee. In plaats van schoonheidsfoutjes of tekortkomingen te ontdekken, kreeg ik steeds meer in de gaten welk een huzarenstuk NAD heeft neergezet. Een uurtje muziek draaien werd telkens weer meerdere uren luisteren, uitzetten van de versterker was er niet meer bij. Waarmee de enige negatieve kritiek gelijk ter tafel kan komen, de NAD M2 verstoort het sociale leven. Ik heb een arsenaal smoesjes bijgeleerd om thuis te kunnen blijven, liefst helemaal alleen met mijn platen en cd’s. Deze woorden mag u beschouwen als een conclusie, ik weet dat velen meer willen weten van de schakeling en techniek die NAD heeft toegepast en daarom volgt nog een stuk techniek voordat ik het definitieve slot neerpen.

Uiteengerafeld

Klasse D versterkers zijn klein, produceren weinig warmte en het gewicht komt van de kast of van de transformator. Op meerdere punten wijkt de M2 daarvan af. Hij weegt gewoon 20 kilo, wordt behoorlijk warm aan de bovenkant na een paar uur spelen en hij is fors aan de maat. NAD heeft niet gekozen voor standaard oplossingen in klasse D techniek, maar is zelf aan de slag gegaan met een Brits bedrijf dat werkt onder de naam Zetex. Het resultaat is een eindtrap die werkt in het digitale domein met Pulse Width Modulation techniek. Pas als laatste in de hele schakeling wordt de PWM-informatie omgezet in een analoog signaal. Om de hoogfrequente klok uit het signaal te halen is een filter aan de uitgang nodig, een grote spoel. Dat heeft invloed op het geluid, zoals een uitgangstransformator dat heeft in een buizenversterker.

Vanuit een menu is de M2 instelbaar op de impedantie rond de 20 kHz van de toegepaste luidspreker, in stapjes van 1 Ohm. Dat lijkt een gimmick. Des te verbaasder was ik, toen ik subtiele verschillen kon waarnemen, zelfs tussen een stapje van 7 naar 8 Ohm. Of de Focals laten alles horen of de NAD is zo gevoelig. Het maakt geen verschil van dag en nacht, maar wel genoeg om meer plezier te geven en levendigheid te behouden. Terug naar de techniek. Zoals NAD zelf zegt, is de versterker eigenlijk een power digitaal analoog converter. Komt een signaal binnen dat analoog is, dan wordt het eerst omgezet in een digitaal PCM-signaal. De NAD doet daarom sterk denken aan de TaCT van Lyngdorf die een aantal jaren geleden op de markt kwam. Dat vond ik een erg fraaie versterker, maar ik kreeg na langer luisteren toch de neiging het ding steeds zachter en tenslotte af te zetten. Met de M2 heb ik het omgekeerde, ik kan niet stoppen met muziek luisteren.

Om de gehele toegepaste techniek te beschrijven gaat me een stap te ver; wie dat graag wil weten kan terecht op internet, bij de dealer of via de dealer bij de importeur. Handiger is om aan te geven wat de M2 biedt en wat hij presteert. Zoals het strakke en verzorgde front waarvan de kleurstelling uw smaak moet zijn, een dimbare display, de standby- schakelaar, negen druktoetsen en de volume/menukeuzeregelaar. De volumeregelaar werkt progressief: hoe harder u draait, des te sneller verandert het volume niveau. Met de druktoetsen kiest u de ingangen, schakelt u een processorloop in en roept u het menu op. Veel van de functies kunt u tevens bedienen via de fraaie afstandbediening. Ingangen zijn er voor digitaal coax 1 en 2, optical 1 en 2, AES/EBU en analoog (slechts eenmaal cinch en idem XLR). De processorloop is geschikt om het digitale signaal te bewerken met een externe processor voordat het naar de luidspreker gaat. Als extra vinden we de van NAD bekende schakelaar voor soft clipping. Diverse inschakelbare 12 Volt triggers en een RS-232 poort zijn er om de NAD op te nemen in een home automation opstelling. In het menu kunt u de ingangsgevoeligheid verzwakken voor de analoge ingangen, of het volume op fixed zetten en daarmee de M2 via de analoge ingang bombarderen tot eindversterker. U kunt de sample rate instellen op 48, 96 of 192 kHz, de polariteit van de versterker veranderen en de speakercompensatie instellen. Aan de achterzijde vinden we de diverse in- en uitgangen terug, met daarnaast de netaansluiting, de hoofdschakelaar en vier paar zware luidsprekerklemmen die bi-wiring makkelijk maken.

De specificaties liegen er niet om. Volgens de meest conservatieve meetmethode levert de M2 een vermogen van twee maal 250 Watt aan 8 Ohm tot 300 Watt aan 2 Ohm. Dat kan nog fors oplopen onder dynamische omstandigheden. Met een dempingsfactor van meer dan 2000, gecombineerd met een beschikbare piekstroom van 60 Ampère kan de NAD op papier elke luidspreker aan. De signaal/ruisafstand is 120 dB, de kanaalscheiding voorbeeldig ruim boven de 90 dB, beide met dank aan de digitale techniek. Het frequentiebereik is binnen 0,6 dB recht van 10 Hz tot aan de gekozen sample frequentie. Het opgenomen vermogen is maximaal 500 Watt uit het lichtnet, in gebruik 100 Watt en in standby 1 Watt. Het is raadzaam om, voordat u serieus gaat luisteren, de versterker eerst goed te laten opwarmen. Het scheelt een slok op een borrel in kwaliteit. NAD heeft met de M2 duidelijk een statement gemaakt. Dat is zowel te zien aan de binnenkant als aan de buitenkant van de versterker. Er is nog zoveel meer te vertellen over de M2. De ingenieus toegepaste terugkoppeling die de vervorming extreem laag weet te houden, maar toegepast in de digitale techniek en daarom niet beperkend op de weergavekwaliteit, de extreem korte signaalweg voor digitaal aangeboden signalen, het gehele verhaal achter de Zetex halfgeleiders of het gebruik van drie schakelende voedingen. Eén voeding per eindtrap en een gezamenlijke voeding voor links en rechts in de voortrap. NAD is niet over één nacht ijs gegaan met dit ontwerp. Een deel van de opzet is eerder bij andere merken al eens toegepast, andere delen zijn juist vernieuwend. Door de nieuwe ontwikkelingen verdwijnen de argumenten die dit soort versterkers eerder weleens (on)terecht een verkeerde naam bezorgden.

Conclusie

Het moge duidelijk zijn in de bovenstaande tekst, de NAD M2 heeft een onuitwisbare indruk achtergelaten op mij. Gezien als een black box is het een versterker die mee kan draaien in de hoogste regionen, waarbij ik zonder merken te noemen denk aan prijsklassen die de vraagprijs voor de M2 van 5999 Euro ver overstijgen. NAD heeft het in het verleden geflikt, naam te maken met betaalbare producten In High End sferen bezien is de M2 een betaalbaar product en herhalen ze hun kunstje. De NAD M2 kan op twee manieren worden toegepast: als geïntegreerde versterker voor digitale en analoge signalen, of als eindversterker gecombineerd met een analoge voorversterker. In beide opstellingen heeft de M2 weten te verbazen. Voor digitaal spelen de korte signaalweg en gebruikte conversie uiteraard een belangrijke rol.

In het analoge gebruik doet de M2 beslist niet onder voor conventionele buizen- of transistorversterkers, eerder evenaart hij die of laat ze in het stof bijten. Ik moet helaas constateren dat het weghalen van de NAD M2 een degradatie betekent voor zowel mijn analoge als mijn digitale weergave. Kernwoorden om de weergave te beschrijven zijn volledige openheid, een zeer ruime dynamiek, snelheid, neutraliteit, het vermogen een driedimensionaal stereobeeld op te bouwen en wat je ook als signaal aanvoert, de NAD geeft het weer als muziek. Negatieve aspecten heb ik niet kunnen ontdekken in de afgelopen weken, of het moet het onvermogen van de NAD zijn om van een slechte opname iets hoorbaars te brouwen. Slechte input geeft slechte output. De NAD M2 is weer eens een echt vernieuwend product waar de fabrikant en importeur trots op mogen zijn. Wie een budget heeft van 6000 Euro voor een eindversterker moet de M2 gaan beluisteren, wie dat niet heeft mag wensen dat NAD de met de M2 vergaarde kennis zal gaan toepassen in lagere prijsklassen. Iets waar ik alleen al uit pure nieuwsgierigheid met verlangen naar uitzie. Tot die tijd mag iedereen die dat wil mij verblijden met deze versterker.

Aanvullende informatie:

Prijs:

NAD M2 5999 Euro

Importeur:

AND Benelux
Tilburg