REVIEW

Gerhard Richter Painting (DVD)

Jan Luijsterburg | 19 augustus 2014

Een schilder aan het werk. De documentaire van Corinna Belz biedt precies wat de titel belooft. Gerhard Richter, een van de meest succesvolle levende kunstenaars, werkt liever dan dat hij over zijn werk vertelt. Aan de andere kant is hij ook niet dol op pottenkijkers - de aanwezigheid van een camera in zijn Keulse atelier stoort hem zeer. Het eindresultaat, Gerhard Richter Painting, is er niet minder fascinerend om.

We zien in de film hoe Richter met zijn team van assistenten een tentoonstelling voorbereidt. Er wordt een maquette van de te vullen ruimtes gemaakt, waarin precies wordt bepaald wat waar komt te hangen. De precisie van de planning staat in diametraal contrast met de manier waarop de doeken gevuld worden. Dat is een mysterieus proces waarin het toeval een grote rol speelt.

 



In de film zien we hoe vier grote doeken, die al een plaats hebben in de expositie, tot stand komen. Richter begint aan zijn abstracte werken zonder vooropgezet plan. Hij vult de doeken eerst met een beperkt aantal heldere kleuren, aangebracht met een dikke kwast. Het resultaat ziet er al mooi uit, maar het is pas de eerste stap van een langdurig proces. Met zijn rakel, een soort lat zo breed als het doek, brengt hij in lange, trage streken lagen verf aan of schraapt ze weer af. Daarmee ontstaan toevallige patronen of structuren, na iedere streek weer totaal anders, qua variatiemogelijkheden vergelijkbaar met een wolkenhemel. Iedere manipulatieronde roept de vraag op of het resultaat voldoende interessant is en mag blijven.

De schilder is daarmee vooral een toeschouwer, net als degene die uiteindelijk de tentoonstelling komt bekijken - die ook het verschil moet voelen tussen een geslaagd en een mislukt werk. Natuurlijk is hij wel de strengst denkbare toeschouwer. Wat een prachtig werk lijkt wordt steeds weer weggevaagd door een nieuwe verflaag. Wanneer Richter precies vaststelt dat het af is, dat er niets meer aan veranderd moet worden, is zelfs voor zijn assistenten niet te voorspellen. Ze kijken wel uit te zeggen dat iets mooi is: dan verdwijnt het sowieso onder de rakel.

Het mooie is dat Richter na een leven lang experimenteren op zijn 77ste (in 2009, toen de film geschoten werd) nog steeds zoekt naar waar het hem nu precies in zit, wat maakt of een werk geslaagd of ‘af’ is of niet. Benoembaar is het in ieder geval niet. Als je het kon zeggen in taal was beeldende kunst niet nodig natuurlijk. Het is een fascinerende ervaring om getuige te kunnen zijn van dit proces.

Biografische achtergronden of de vele andere soorten werken die Richter maakt (fotografie, al dan niet na of overgeschilderd, zoals zijn bekende kaarsen, bekend van de hoes van Sonic Youth’s Daydream Nation) komen slechts mondjesmaat aan bod. Het ontbreekt bepaald niet aan mogelijkheden om kennis te nemen van zijn werk - website www.gerhard-richter-com is een overdadig archief van zijn enorme oeuvre. Juist de focus op één aspect van zijn werk en het inzoomen op het creatieve proces maakt deze film uniek en belangrijk.

Als extra’s zijn uitvoerige versies van gesprekken waarvan fragmenten in de film kwamen bijgevoegd. Ook is er een verlag van de inrichting van een tentoonstelling, waarbij blijkt dat een grondige voorbereiding nog niet betekent dat er niet op het laatste moment flinke veranderingen aangebracht worden.

  

 

Aanvullende informatie:
Duitsland, 2011
Speelduur: 97 minuten
Regie en scenario: Corinna Belz
Camera: Johann Feindt, Frank Kranstadt
Geluid: Dominik Schleier
Montage: Stephan Krumbiegel
Met: Gerhard Richter, Norbert Ams, Hubert Becker, Sabine Moritz-Richter
Extra’s: gesprek met kunsthistoricus Benjamin Buchloh (23 min), gesprek met curator Hans-Ulrich Obrist (10 min), voorbereiding expositie Abstract paintings München (9 min)
Distributie: de Filmfreak www.filmfreaks.nl
Officiële website: www.gerhardrichterpainting.com

 


EDITORS' CHOICE