De uitgave van Offret brengt twee grote projecten van Moskwood Media bij elkaar. De film maakt, als het laatste werk van de grote regisseur, deel uit van de Andrej Tarkovski Collectie, maar schampt ook de niet minder ambitieus opgezette Igmar Bergman Collectie.

Vanaf 1980 was het voor Tarkovski niet meer mogelijk in de Sovjet-Unie films te maken. Hij week uit naar het westen, en maakte Nostalghia in Italie alvorens in Zweden Offret te maken op het eiland Faro, het domein van Bergman. Niet alleen woont hij daar, ook de meeste van zijn films werden daar opgenomen.

Aan het offer werkt zijn vaste crew mee, en de ster in veel van zijn films, Erland Josephson, speelt de hoofdrol. De taal (Zweeds), omgeving en sfeer mogen typisch Bergman zijn, de zwanenzang van Tarkovski, die kort na het maken van de film in Parijs overleed aan een hersentumor, is een waardige afsluiting van zijn eigen, unieke oeuvre.

Zoals bij al zijn films is enig geduld, uithoudingsvermogen en doordenken vereist, om te kunnen genieten van het offer. Je zou kunnen zeggen dat ook het daadwerkelijk laten doordringen van de film een offer vereist van de kijker. Maar voor ik al te Tarkovski-achtig hermetisch word eerst maar even het verhaaltje.

We ontmoeten Alexander, een oudere man, aan het begin van de film als hij met zijn kleine kind een dode boom plant. Die moet gaan groeien, daar in het kale kustlandschap. Alexander praat onafgebroken tegen het kleine kind, dat hij daarbij regelmatig uit het oog verliest. Lange, filosofische monologen, die te ver voeren om hier eventjes te duiden. Een nogal mystiek ingestelde postbode komt nog langs in een paar gigantisch lange shots. Dan komt er meer gezelschap, om Alexander’s verjaardag te vieren in het afgelegen huis waar de hele film zich afspeelt.

Af en toe is er een aanvankelijk onverklaarbaar gebulder te horen, waarbij de glazen rinkelen. Het blijkt dat de wereld getroffen wordt door een kernoorlog. Het einde is nabij, de paniek slaat heftig toe. Alexander gaat in gebed en doet een gelofte.

Als zijn gezin gered wordt zal hij afstand doen van alles wat hem het meest dierbaar is. Als de volgende dag alles nog is waar het is blijft hij zijn gelofte getrouw, en brengt hij zijn offer.

Dit is een zeer platte weergave van een film die bol staat van de symboliek. Tarkovski, in het besef van zijn naderende einde, heeft hier alles wat hem bezig hield proberen samen te ballen. Dat maakt de film soms lastig te begrijpen: ik had vaak het gevoel zaken te missen. De thema’s zijn allesomvattend, en dat maakt de film zwaar om naar te kijken. Maar meteen ook uitermate interessant: waar vind je dat iemand zo compromisloos alles wat hij weet en voelt weet te tonen. Urgenter dan Het Offer kan film nauwelijks zijn.

De DVD uitgave werd lange tijd uitgesteld. Moskwood wilde de film alleen in een goede beeldkwaliteit uitbrengen, en de eerdere internationale uitgaven boden die niet. De uiteindelijke dubbel DVD uitgave heeft een mooi gaaf beeld. Probleempje daarbij is wel dat de film in een ongebruikelijk beeldformaat gemaakt is, dat ergens tussen het gebruikelijke widescreen (16:9) en het klassieke academy (4:3) in zit. Gekozen is voor omzetting naar het breedbeeld formaat, mooi in anamorfe kwaliteit, maar dat heeft als effect dat er aan de boven en onderzijde wat van het beeld afgekapt is. Dat valt vooral aan de bovenzijde soms op. Het verschil in beeldformaat is mooi te zien in de extra’s op de tweede DVD.

Deze disc 2, die niet in het Nederlands ondertiteld is, wordt voor het belangrijkste deel gevuld met een lange documentaire over het maken van de film, destijds voor de Zweedse televisie vervaardigd. Hierin is mooi te zien hoe gedreven Tarkorvski zich met werkelijk alle aspecten van zijn film bemoeide. Met name de aankleding van de set en het camerawerk krijgen zijn volledige aandacht. Over ieder shot wordt nagedacht. Uitgebreid komt de beroemde slotscène van de film aan bod, waarin Alexander zijn huis, symbool voor alles wat hij is en heeft, in de fik steekt. De lange scène shot, die om begrijpelijke redenen in één take gemaakt moest worden, mislukt door een defecte camera. Een totaal drama, want de scène is cruciaal voor het hele verhaal. Compromis is een woord dat Tarkovski nooit gekend heeft, en uiteindelijk wordt het hele huis opnieuw gebouwd en weer afgebrand.

Naast de lange documentaire, getiteld Directed by Andrej Tarkovski, waarin Josephson ook nog delen uit Tarkovski’s boek De Verzegelde Tijd voorleest, is er nog een kortere herinnering van Tarkovski’s vaste montageman Michal Lescylowksi aan met name de post-productie van de film, die zich rond het sterfbed afspeelde.

Het offer is zeker niet voor iedereen aan te raden, het tegendeel van een hapklare brok entertainment. Wie wat dieper wil graven vindt in Tarkovski één van de meest wijze, betrokken en grootste filmmakers ooit. Terecht geeerd met de mooie uitgaven van Moskwood, die maken dat we zijn werk kunnen blijven zien en herzien. En het Offer is uit zijn oeuvre zeker een van de hoogtepunten.


Aanvullende informatie:
Zweden, 1986
Speelduur: 142 minuten
Regie en scenario: Andrej Tarkovski
Fotografie: Sven Nykvist
Muziek: J.S. Bach, en Zweedse en Japanse volksmuziek
Met: Erland Josephson, SusanFleetwood, Valérie Mairesse, Allan Edwall, Gudrún Gisladóttir e.a.
Directed by Andrej Tarkovski
Zweden, 1988
Speelduur: 105 minuten
Regie: Michal Leszcylowski
Fotografie: Arne Carlsson
Beeld: 16:9 anamorf, extra’s 4:3
Geluid: Dolby digital 2.0
Uitgave: Moskwood Media