Het is niet gebruikelijk dat er iemand bij je aanbelt met de vraag of hij je huis mag gebruiken om zelfmoord te plegen, en daarbij wel wat assistentie kan gebruiken. In 1630 was dat in ieder geval in Japan anders, zo kun je afleiden uit de klassieke film van Masaki Kobayashi uit 1962, die de achterkant van de fraaie nieuwe DVD uitgave niet onterecht de kwalificatie ‘nihilistisch meesterwerk’ meekrijgt.

Harakiri, of Sepekku, was de manier bij uitstek om na een mislukt leven toch nog eervol het hiernamaals in te kunnen. Met het zwaard wordt de eigen buik overdwars opengehaald, waarna een assistent het hoofd van de romp hakt. In de periode van dit verhaal was het land in vrede, waardoor veel samoerai werkloos raakten en als ronin totaal aan lager wal raakten. Aankloppen bij een clan met het verzoek harakiri te plegen was vaak een verkapt verzoek om een aalmoes. Hoofdpersoon Hanshiro Tsugumo wordt echter binnengelaten bij de clan waar hij zich meldt.

De clanoudste vertelt dat hij een tijdje geleden ook al een dergelijk verzoek inwilligde, en hoe dat verder verliep. Betreffende ronin deinsde terug voor de consequenties van zijn besluit, verzocht om uitstel, maar werd gedwongen er toch uitvoering aan te geven. Zijn zwaard bleek van bamboe - daar snijd je nog geen tofu mee, stelde men plastisch vast. De ultieme daad werd daarmee een moeizame affaire, waarbij hij ook nog zijn tong afbeet; een ideaal moment om even in de keuken een kop koffie te halen.

Voor Hanshiro Tsugumo aan zijn ritueel begint wil hij nog wel even zijn eigen verhaal vertellen. De eerdere bezoeker van de clan blijkt geen onbekende van hem. Sterker nog, hij was de zoon van zijn oude meester en tevens zijn eigen schoonzoon. De dramatische achtergronden van de wanhoopsdaad worden ontluisterend beschreven. Tevens wordt duidelijk waarom geen van de drie samoerai die hij als assistent bij het zelfmoordritueel wil hebben aanwezig kunnen zijn. Het bezoek ontpopt zich tot een afrekening.

De bittere vertelling heeft een duidelijke strekking die op veel niveaus te interpreteren is. Het verhaal van het individu dat vermalen wordt in de hypocriete machinaties van het systeem is universeel. In de tijd van verschijnen was de film een duidelijk commentaar op reactionaire tendensen in de maatschappij. Oliver Kerkdijk legt in zijn uitgebreide toelichting in het bijgeleverde boekje een verband met de Amerikaanse film noir en de Europes Nouvelle Vague, waarbij met name de pessimistische toon gedeeld wordt.

Harakiri lijkt een kostuumfilm in het zwaardvechtersgenre, maar is veel meer dan dat. Het aangrijpende, existentiele drama kent weinig daadwerkelijke actie en is schitterend vormgegeven door strak symmetrisch camerawerk van Yoshio Miyajima en krachtige muziek op traditionele instrumenten van Toru Takemitsu. De beelden zien er in zwart-wit cinemascope formaat schitterend uit, haarscherp en vrij van storende beschadiging.


Aanvullende informatie:
Japan, 1962
Speelduur: 128 minuten
Regie: Masaki Kobayashi
Scenario: Shinobu Hashimoto, naar een verhaal van Yasuhiko Takiguchi
Camera: Yoshio Miyajima
Muziek: Toru Takemitsu
Met: Tatsuya Nakadai, Rentaro Mikuni, Tetsuro Tamba, Akira Ishihama, Shima Iwashita
Beeld: 1:2,35 anamorf
Geluid: DD 2.0 (mono)
Label: Koinobori
Distributie: de Filmfreak