Kabels: van touwtje tot brandslang

In dit artikel wil ik een stukje technische achtergrondinformatie geven over de verbindingen die tussen onze hifi apparaten zitten en zorgen voor de signaaloverdracht ertussen.

Definitie

elke kabel bestaat uit een of meer geleiders, van elkaar en van de omgeving gescheiden door isolatiemateriaal. De ideale kabel heeft een weerstand van 0 ohm en geen capaciteit. In de praktijk is er echter altijd sprake van een capaciteit tussen de geleiders per meter en een specifieke weerstand per meter.

Wat gebeurt er nou precies?

Een kabel is een passieve component; voordat we dus kunnen spreken van een invloed op het geluid moet er een interactie zijn met een actieve component, een versterker. Dit kan ook de uitgangstrap van een signaalbron zoals een CD-speler zijn.
In het geval van de verbinding tussen een CD-speler en een versterker vormt de versterker nauwelijks een belasting van betekenis; de ingangsimpedantie van de versterker is meestal minstens een factor vijftig of meer groter dan de uitgangs-impedantie van de CD-speler, of een andere signaalbron. De capaciteit van de kabel is dan de belangrijkste factor van invloed. Deze wordt uitgedrukt in picofarads per meter. Deze capaciteit vormt met name een belasting voor de hoge frequenties in het aangeboden signaal. Over grote lengtes kabel kan faseverschuiving optreden; echter tot lengtes van ca 3 meter bij een capaciteit van 100 pF/m (een veelvoorkomende waarde) is deze faseverschuiving praktisch niet relevant; zij bevindt zich die in het megahertzen bereik en binnen de audio bandbreedte heeft dit geen enkele invloed.

In het vorige artikel heb ik gesproken over overshoot; het “doorschieten van de versterker bij zeer hoge frequenties en de samenhang met het hoogfrequentgedrag van een versterker. Bij nauwkeurig meten kunnen we een invloed waarnemen van de kabelcapaciteit op dit gedrag. We zien de overshoot veranderen van frequentie, toenemen in amplitude of afnemen. Deze verandering van gedrag van de versterker kan tot een andere klankmatige beleving leiden. Wanneer de versterker geen overshoot van betekenis vertoont, met of zonder kabel, dan zal de klankmatige invloed van de kabel ook dienovereenkomstig gering zijn.

Kabels: van touwtje tot brandslang

Luidsprekers zijn in zoverre een ander verhaal dat op deze plaats de stroom die door de kabel loopt aanzienlijk groter is. De dikte speelt hier dan ook een aanmerkelijk grotere rol, ook al omdat de lengte vaak veel groter is dan van een verbinding tussen signaalbron en versterker. Niettemin blijft de capaciteit de factor die het hoogfrequentgedrag van de versterker beïnvloed, en daarmee het klankkarakter. Elke versterker wordt beïnvloed door de belasting die er aan hangt, de mate waarin bepaald in hoeverre er verschil valt waar te nemen tussen verschillende kabels. Overigens geldt dat ook voor de luidspreker zelf; deze vormt ook een complexe belasting die het gedrag van de versterker beïnvloed en daarmee de klank ervan. Hoe een samenstelling klinkt hangt af van een veelheid van factoren die elkaar continu beïnvloeden. Verander je een factor, dan veranderen alle andere ook mee.
In dit verband wil ik ook wijzen op een artikel wat in het meinummer van het blad Music Home is gepubliceerd en wel op bladzijde 42 en 43. In dit artikel worden Chris van Liempd en Willem van der Burg geïnterviewd en hun visie op hoe het klankbeeld beïnvloed kan worden door hoogfrequentstraling die wordt opgepikt door kabels deel ik volledig. De Array versterkers ken ik overigens niet, maar ik ben mede uit hoofde van mijn werkzaamheden in de professionele audio zeer benieuwd naar hoe ze klinken.

Met nadruk wil ik overigens stellen dat het gebruik van goede kwaliteit kabels zeker van belang is voor een goede geluidskwaliteit. Het gaat er om een goede elektrische verbinding tot stand te brengen tussen twee apparaten. Vergulde connectors en chassisdelen, koper- of zilverkabel van een hoge zuiverheid en een goede soldeerverbinding in de connectors zijn allemaal zaken die bijdragen tot het tot stand komen van een goed elektrische verbinding. Ik ben echter van mening dat de klankmatige invloed van een kabel voor een groot deel terug te voeren is op de capaciteit ervan en de gevolgen die deze capaciteit heeft voor het gedrag van de versterker waarop deze is aangesloten.

Wat moeten we nu hiermee?

Het menselijk gehoor is in staat om zeer subtiele veranderingen waar te nemen die niet altijd op hetzelfde vlak liggen als wat met behulp van meetinstrumenten te constateren is. Het menselijke gehoor is echter ook subjectief. Het is het beste om A/B te vergelijken, zonder dat je weet wat de verschillen tussen de vergeleken situaties zijn. Je kunt dan niet voor de verleiding bezwijken om een peperdure kabel beter te vinden klinken dan een goedkopere. Het is ook onder die genadeloze omstandigheden dat veel (te) dure kabels niet beter blijken te zijn dan kabels met een aanzienlijk vriendelijker prijskaartje. Waar ik op zal blijven hameren is de noodzaak om je oren te gebruiken en je niet te laten leiden door mooie verhalen, indrukwekkende specificaties of bekende merknamen.