Focal B400 speaker kit

Een van de meest vreemde redenen om een stel speakers te gaan bouwen is wellicht om iets om handen te hebben. In mijn geval gaat het me er om naast een drukke kantoorbaan in de avonduren met mijn handen te werken als contrast voor de dagtaak. Het werken met hout, schuurmachine, boor en schroevendraaier is een prima manier om te ontspannen. Tweede reden om weer een "project" op te starten is dat ik bij een kennis een set Bowers & Wilkins CDM 1 SE beluisterde die op een goede versterker ongekende kwaliteiten toonden voor zo`n aantrekkelijke prijs. Dus de handen uit de mouwen en aan de slag. Onderstaande tekst is niet zozeer een bespreking van een set, maar meer een leidraad van wat ik heb gedaan. Die gedachte is mede ingegeven door de met regelmaat gestelde vragen als wat ervoor komt kijken om tot een goed resultaat te komen.

In eerste instantie zijn een aantal sets beluisterd en bekeken. Helaas, wat ik wilde zat daar niet bij. Eisen waren onder meer:
- kevlar midden/laag unit
- tweeweg systeem
- goede tweeter
- max. Fl. 1000,- tot 1200,- per paar compleet (helaas toch weer ver overschreden)
- het systeem moet op een standaard kunnen staan
- niet te groot

Met name de kostprijs bleek een probleem. Er is nogal wat te koop dat onder de Fl. 1000,- kost, maar dan ook niet die kwaliteit biedt die ik zoek en anders ga je ver over de Fl. 1200,- heen. Met veel graven en zoeken in oude Elektuur uitgaven is uiteindelijk gekozen voor een niet meer (althans compleet) bestaande Focal kit, de B400. De eerste calculatie gaf aan dat ik binnen het budget kon blijven.

Tegenvaller nr. 1, de bas units zijn niet meer leverbaar. Wel in afgeschermde uitvoering, maar dan 100 piek per stuk duurder. Ik heb trouwens de metalen pot die ter afscherming dient verwijderd. Probeer ik alles resonantie vrij te maken, heb ik geen zin om die met de units weer aan te brengen. Klonk mij teveel als een bel. Tegenvaller 2, de filters zijn niet compleet leverbaar dus zullen zelf moeten worden samengesteld en de waardes van de spoelen zijn niet standaard. Ook dat maakt de zaak duurder dan gepland. En als laatste, niemand heeft een set staan die te beluisteren is. Nu is de speaker een directe afgeleide van de JMLab Megane Carat en die heeft een goede pers. Verder heeft HiFi News een aantal jaren geleden de kit geleverd in Engeland vanwege de aantrekkelijk opzet en het prima geluid. Dus in den blinde erin gestapt en de meerprijs voor lief genomen.

De originele tekening staat in Elektuur Special nr. 10. Daar doe ik natuurlijk (eigenwijs) niet aan mee. De inhoud is zorgvuldig aangehouden, maar de kast is heel anders opgezet. In de eerste plaats zijn de wanddikten vergroot. De speaker staat op een geïntegreerde voet, waar tevens de aansluitpaneeltjes in zitten. De bovenzijde en de voorzijde worden gemaakt met leer. Het Sonus Faber uiterlijk. Het hout werd perfect op maat gezaagd door Speaker & Co, die ook het overgrote deel van de rest van de materialen leverde. In totaal 32 planken en plankjes in dikten van 12, 18 en 22 mm MDF. Een aantal tips werd in dank aanvaard. De afwerking van de kast is lak, aangebracht met een roller. (Foto 1)

Het eerste wat je doet als het hout binnenkomt is het op de grond kijken of alles aanwezig is en precies past. Door het houtpakket eerst eens goed te bekijken zonder lijm, kom je later niet voor verrassingen en weet je waar welke plank komt te zitten. Het lijmen geschiedt met sneldrogende houtlijm en MDF is een materiaal dat je kunt verlijmen zonder te schroeven. Met fikse lijmklemmen wordt e.e.a. onder spanning gezet tot de lijm de droogtijd heeft gehad. De zuil is gezaagd onder een hoek van 45 graden en om die goed sluitend te krijgen maak je gebruik van spanbanden. Ter voorkoming van beschadigingen plaats je onder de spanbanden stukjes aluminium hoekprofiel en dan trek je de banden aan. Het is zaak dat de zuil geheel haaks is en daarom heb ik kleine stukjes MDF laten zagen die precies in de zuil passen. Op de juiste plek zijn die geschroefd en gelijmd aan de voet en aan de onderplaat van de kast. De zuil komt dan ook netjes op zijn definitieve plaats.

Ter versteviging is de zuil aan de onder en bovenzijde vastgeschroefd. Die schroeven zie je later toch niet. Voordat nu de rest van de kast wordt opgebouwd moeten er gaten worden geboord om de kabel later vanuit de kast in de voet te kunnen laten lopen. In de voet wordt een gat geboord om de kolom later te kunnen vullen met zand. Deels voor het uiterlijk en deels om voet en kast extra stevig te verbinden is er nog een dun rondhout aangebracht en vastgeschroefd. Dat rondhout is uitsluitend gevernist.

Focal B400 speaker kit

De zijwanden zijn opgebouwd uit 18 mm MDF, afgedekt met 12 mm MDF. Twee voordelen, de stevigheid neemt toe en alle naden aan de zijkant zijn afgedekt. Het front is 22 mm, net als de boven-, onder- en achterzijde. De onderzijde verkrijgt extra stevigheid door de poot, de bovenkant en het front door het beplakken met leer op loodbitumen (waarover later meer). Binnen in de kast is op alle wanden m.u.v. het front loodbitumen van 2 mm geplakt als extra demping. De zijwanden, die het grootste oppervak hebben zijn dan in totaal 32 mm dik geworden. Tussen het front en de achterwand wordt nog een verstevigingsbalk gelijmd. (Foto 2 en 3)

De zo in elkaar gelijmde kast wordt aan alle kanten geschuurd. Het meest vervelende werk en iets wat het eindresultaat qua uiterlijk in belangrijke mate zal beïnvloeden. Wie beschikt over een bovenfrees kan de hoeken nog afschuinen. Zelf heb ik ze afgerond door met de hand te schuren. Een lastig en nauwkeurig karwei, maar wel leuk als je het netjes kunt krijgen. Daarna wordt het gronden, schuren, gronden, schuren, lakken, schuren en aflakken. Niet geverfd zijn de ingesprongen bovenkant en het ingesprongen front. Wat heel lastig te lakken is, is de reflexpoort. Uiteindelijk heb ik een stuk keukenrol om een houten spatel bevestigd en dat in de verf gedoopt en zo de binnenzijde geverfd. Als je gaat spuiten is dat uiteraard makkelijker te doen. (Foto 4)

Ondertussen, verf moet nu eenmaal langdurig drogen, zijn de filters opgebouwd. Gekozen is voor luchtspoelen en MKP condensatoren. De bekabeling is Van de Hul Clearwater. De filteronderdelen zijn op een dun MDF plankje gelijmd. Er is niet gekozen voor een printplaat en de van den Hul kabel is gebruikt om waar nodig de onderdelen met elkaar te verbinden. Het resultaat ziet er professioneel uit en is beslist beter dan menig fabrieksfilter op een printplaat. De kabels zijn vastgezet door gaatjes in het MDF te boren en met Tie-rap` s te werken. Snel en goedkoop. Alle kabeluiteinden even labelen en het filter is klaar. Aan de onderzijde is weer loodbitumen geplakt. Het filter is in de kast gelijmd (loodbitumen op lood bitumen). Nadeel, het kan er niet meer uit, maar het voordeel is dat het muurvast zit. Overwogen is om het filter in de zuil op te nemen, maar er is nooit rekening mee gehouden dat die zuil dan open zou moeten kunnen, anders wordt de bouw wel erg lastig. Dus dan maar niet. Als alles in de kast zit kan het dempingmateriaal worden aangebracht. Hiervoor is Pritex gekozen. Makkelijk verwerkbaar, relatief goedkoop en het voldoet in een basreflex behuizing. (Foto 5 en 6)

Het front en de bovenzijde heb ik 5 mm in laten springen t.o.v. de andere wanden van de kast. Bij een leerbedrijf heb ik een mooie lap leer gehaald. Het loodbitumen is makkelijk te snijden en te knippen. De stukken zijn op maat gemaakt en er zijn uitsnijdingen gemaakt voor de tweeter en de woofer. Dat gaat makkelijk en het heeft wederom een paar voordelen. Ten eerste heeft het loodbituum met leer een resonantie dempende werking en ten tweede is het niet noodzakelijk om uitfresingen te laten maken in het MDF. Verder zorgt het voor een luchtdichte afsluiting voor de units. Het leer wordt licht gespannen op een houten plaat en met Bison kit aan het loodbituum gelijmd. Daarna wordt het hele zaakje op de kasten gelijmd, units aansluiten (solderen en niet met stekers), vastschroeven en klaar. Het allerlaatste in het vullen van de zuil met schelpenzand, het bedekken van de onderplaat met een lap loodbitumen en het inschroeven van de spikes. En dan de ultieme test: ... luisteren ;-). (Foto 7 en 8).

De specificaties beloven een rendement van ca. 91 dB aan 8 ohm voor 1 Watt. Het frequentiebereik zou ongeveer 55 tot 23 kHz moeten zijn. De systemen zijn met Supra Classic 4 mm2 bi-wired aangesloten op twee Monarchy Audio in bridged mono geschakelde eindversterkers en een aantal dagen ingespeeld voordat er serieus naar werd geluisterd. Verder is er later gebruik gemaakt van een subwoofer en zijn de reflexpoorten afgesloten. Maar dat heeft veel meer te maken met de akoestische eigenschappen van mijn kamer, dan met de speakers. De speakers zijn gemeten met een test CD en een eenvoudige Tandy dB meter en zijn keurig recht binnen een paar dB van 125 Hz tot 8 KHz. Daaronder speelt de kamer te veel een rol en daarboven is de meter onbetrouwbaar. Focal heeft in ieder geval heel fraaie filters aangegeven voor dit ontwerp. De aansluiting tweeter en woofer is bijna vlak bij net geen 4 kHz. De woofer heeft dus het nodige te doen.

De speakers zijn uitermate neutraal. Geen of weinig kastkleuring (daar is ook naar gestreefd!!) met een zeer open en prettig middengebied. Nergens opvallend. Piano is mooi tot zeer mooi en stemmen hebben body zonder te "bruin" te worden. Hoog is ondanks de als fel bekend staande Focal tweeter uitgewogen doch spits. Laag is veel dieper dan doet vermoeden uit zo`n kast (24 x 35 x 40 cm BxDxH, inhoud 18 liter) en volkomen wars van bonken en stampen. Veel detail en lekker ronkende bas waarbij snaren goed hoorbaar zijn. De zand gevulde poot en de spikes doen hier duidelijk ook hun werk. De Daline is wat levendiger, maar heeft een bult in het frequentieverloop tussen 3 en 6 kHz en dat zie ik voor een groot deel als de oorzaak daarvan. Neigt dan ook eerder naar schreeuwerig. Als ik de speakers zou vergelijken met de fabrieksproducten in het achterhoofd, wetend dat een set JMLab Megane Carat destijds Fl. 2000,- heeft gekost, een set goede stands op minimaal rond de Fl. 350,- komt, dan mag je de vergelijking aan gaan met speakers van minimaal Fl. 3000,- per paar. Tenslotte zijn de kasten veel degelijker en luxer afgewerkt. En naar mijn idee staan ze dan ruim hun mannetje. Ik durf best aan een waarde van Fl. 4000,- per paar te denken. Blijft de moeilijke keuze wat mijn hoofdsysteem wordt, de Daline`s 6.1 of deze nieuwelingen. Mijn vrouw en ik zijn het er nog niet over eens. (Foto 9)

Rene van Es. Vragen, opmerkingen, reacties? Mail naar: Rene van Es

P.S. De kasten zijn op het balkon en in de huiskamer in elkaar gezet. Is er wel goed maar geen professioneel gereedschap gebruikt. Er is ca. 50 uur werk in gaan zitten. Zoveel mogelijk zijn fabrieksopgaven gehandhaafd.