Interview Dave Wilson van Wilson Audio

Tijdens de High End show in Munchen togen HVT collega Theo Wubbolts en ondergetekende naar het Marriot hotel om daar Dave Wilson en zijn vrouw Sheryl Lee van Wilson audio een paar vragen voor te leggen.

Uw eerste ontwerp voor Wilson Audio, was dat een luidspreker, of bent u met andere apparaten begonnen?

In 1959 ontwierp ik mijn eerste luidspreker, gebaseerd op een ontwerp van Gilbert Briggs: een baspoort syteem met een enkele 8 inch coaxiale driver. Goedkoop ook, want meer kon ik als student niet betalen. Later ben ik versterkers gaan bouwen op basis van zelfbouwkits. Dat waren Dynakits, Scott, Harman Kardon Citation en Heathkits. Daarmee financierde ik mijn studie.

Mijn eerste ‘product’ zag in 1973 het levenslicht. Het was een door mij en een machinebankwerker uit Oostenrijk ontwikkelde modificatie van een AR draaitafel. We pasten het subchassis dusdanig aan dat er een SME arm op paste. De combinatie van SME en AR leverde de merknaam SMART op. We bouwden de SMART in onze garage en verkochten er in totaal 17 stuks van. Laatst kwam een van onze verkoopmensen bij een nieuwe dealer op Hawaï, bleek hij een werkend exemplaar met serienummer 003 te bezitten.

Maar eigenlijk waren de eerste Wilson Audio producten opnames. Ook dat was eigenlijk een hobbyproject, we namen koren, orgelmuziek en kamerorkesten op. Op een gegeven moment besloten we een opname van een kerkorgel commercieel uit te brengen. We persten er 500 stuks van, zonder veel illusies over verkoopaantallen. Maar blijkbaar raakten we de juiste snaar bij reviewers en hifi-verkopers. De basweergave op de plaat was namelijk uitzonderlijk goed en de hifi-verkopers gebruikten de opname om er subwoofers mee te verkopen. Sindsdien hebben we de nodige LP’s en CD’s uitgebracht. Maar in 1995 zijn we uiteindelijk gestopt met het maken van albums, het leidde teveel af van onze huidige core-bussiness: het maken van luidsprekers.
Het hebben van een platenlabel heeft trouwens wel geleid tot maken van eigen luidsprekers: we hoorden namelijk met de reeds bestaande luidsprekermerken niet terug wat we hoorden toen we de albums opnamen.

Wat is de Wilson Audio filosofie: waarom maakt u luidsprekers?

Eigenlijk komt dat voort uit mijn passie om muziek ‘echt’ te laten klinken als het via een hifi-systeem weergegeven wordt. Het is voor mij niet goed genoeg om muziek via een hifi-systeem te horen: ik wil horen wat het speciaal maakt, het horen zoals het ‘live’ geklonken moet hebben. Het Weens Filharmonisch gebruikt bijvoorbeeld geitenvel op de timpani: ik wil kunnen horen of er een geitenvel, het vel van een kalf of een van kunststof gebruikt wordt.

Geluid is erg belangrijk. Het gehoor kan je mee terug in de tijd nemen. Vaak is het een (pop)liedje dat je, zelfs als je het liedje al in geen jaren meer gehoord hebt, terugbrengt naar een bepaalde tijd. Je herinnert je weer waar je was en hoe je toen voelde. Het enige andere zintuig dat deze eigenschap ook heeft is de reuk.

Hoe zit u de toekomst van High End audio, en wat is de rol van de iPod daarin?

Volgens mij heeft de iPod positieve kanten en negatieve kanten. Voor de iPod spreekt het feit dat mensen makkelijker in aanraking komen met muziek. En het kan een redelijk geluidskwaliteit bieden, mits je ongecomprimeerde .WAV files gebruikt. Maar deze eenvoudige beschikbaarheid van muziek heeft ook nadelen, het verlaagt namelijk de waarde van de muziek. Toen ik nog een tiener was kwam ik vaak bij een bepaalde platenzaak met een uitgebreide klassiek afdeling. Zoekend door de bakken kwam je af en toe juweeltjes tegen die haast onvindbaar waren. Als je zo’n juweeltje vond dan gaf je dat een bijzonder gevoel. Tegenwoordig kruip je achter je computer, tikt de naam in en je hebt de plaat binnen luttele seconden gevonden. Het bijzondere gaat er op die manier wel vanaf. En hoe meer we afdwalen van de fysieke schijf, hoe meer we het risico lopen om dat bijzondere te verliezen.

Liefhebber

U bent meer een vinyl liefhebber?

Ja, ik heb grote waardering voor analoge weergave. We hadden zelfs een analoge mastering studio: een van de beste in de wereld zelfs. De versterkers voor het snijden waren zelfs van Audio Research, die waren echt prachtig! John Curl heeft daar ook een belangrijke bijdrage aan geleverd door de circuits te ontwerpen. Nu nog bezitten we een analoge mastering machine, Ultra Master genaamd. Het heeft een Studer transport en John Curl heeft alle electronica ervoor ontworpen. Het is een erg breedbandig ontwerp: het haalt -3dB op 50 kHz!
Maar…je moet ook met je tijd meegaan. Dus maken we bij Wilson Audio, naast fraaie draaitafels, ook gebruik van cd en sacd-spelers.

Toen ik begon in de hifi-industrie was het verschil tussen de huis-tuin-en-keuken draaitafel en een echte hifi-draaitafel immens. Iedereen kon dat verschil horen. De gewone draaitafel had niet alleen afwijkingen in het frequentiegedrag, maar ook Wow, Flutter en Rumble hadden een grote invloed op het geluid. Als je dus gewend was aan zo’n ‘gewone’ draaitafel en je werd geconfronteerd met een echte platenspeler met een mooi MC-element, dan was het verschil enorm. Tegenwoordig hebben digitale bronnen geen last van dit soort vervorming, ja, misschien jitter, maar dat zullen de meeste mensen niet horen. Om in deze tijd iets te laten horen dat zo verschillend is van wat mensen gewend zijn, is dus ontzettend moeilijk.

Luidsprekers zijn erg bepalend voor het uiteindelijke geluid. Ik zeg altijd dat er drie belangrijke factoren zijn voor een goed geluid: de opname, de akoestiek en de luidspreker. Tijdens een high end show demonstreerden we ooit met een iPod. Deze was verstopt onder de kast van een cd-speler. We demonstreerden twee sets, een met een concurrerend merk luidsprekers en een met een paar Wilson Audio Sophia’s.

Beide worden goed opgesteld en gematched met de Stereophile meetrapporten. De luidsprekers van de concurrent werden aangesloten op een dikke Krell versterker en de Sophia’s op een veel goedkopere Parasound versterker beide aangestuurd met een Nagra voorversterker. Dus ook de geluidsniveaus waren gematched. Volgens de aanwezige luisteraars klonken beide systemen erg goed. En toen tilde ik de kast van de cd-speler op de Sophia set op. Daaronder hadden we een iPod verstopt die de Wilson set van muziek voorzag. Het is dus de luidspreker die het verschil maakt! Koop dus de beste luidsprekers die je kunt betalen, zelfs als het geen Wilson Audio luidspreker is.

Pre-Japan tijdperk

Er was een tijd, het pre-Japan tijdperk, waar er in wezen alleen maar Amerikaanse en Engelse hifi-merken waren. Je had toen ook nog een echt instapniveau, allemaal uitgevoerd met buizen. Toen kwam de eerste generatie solid state versterkers en de eerste in massaproductie gemaakte versterkers uit Japan. Tegenwoordig heeft Japan zijn eigen plekje binnen de hifi-industrie veroverd. In Japan worden momenteel echt mooie producten gemaakt. Maar in die tijd probeerden ze de markt te veroveren door dealers betere marges te beloven. Dat heeft bekende Amerikaanse merken als Sherwood de kop gekost.

Ik zie tegenwoordig weer een parallel met die tijd, en dat heeft alles te maken met verwachtingen, authenticiteit. Als je een Patek Philippe horloge koopt verwacht je dat dat horloge in Zwitserland wordt gemaakt, als je dan te horen zou krijgen dat Patek Philippe tegenwoordig in China fabriceert – wat overigens niet het geval is! – dan daalt je gevoelswaarde voor het horloge enorm. Dat is niet wat je dacht te kopen.

Waar een merk vandaan komt heeft dus een waarde. Het verschuiven van gedeeltes van de productie naar China – vanwege de winst – heeft dus zijn invloed op de gevoelswaarde van een product. Voor Wilson Audio zou het verleggen van de productie naar China enorme besparingen opleveren, we maken immers bijna alles met de hand. En juist arbeidsuren zijn in China veel goedkoper. Maar het zou de authenticiteit van het merk aantasten.

Wat je ook steeds vaker ziet is dat investeringsmaatschappijen de traditionele hifi-merken opkopen en de productie naar China verleggen. Dat geeft de eerste twee jaar enorme winsten, die groei is alleen niet vol te houden. Met als gevolg dat dezelfde investeringsmaatschappijen zich terugtrekken en andere ‘slachtoffers’ zoeken.

De ECHTE klant van een high end bedrijf is de consument, maar voor investeringsmaatschappijen is dat de aandeelhouder. Maar je moet je echte klant tevreden proberen te houden, niet de aandeelhouders. Helaas zullen steeds meer fabrikanten in de audio-industrie deze weg gaan volgen.

Lastige keuzes

Is het niet aantrekkelijk om zelf ook uw bedrijf te verkopen aan een investeringsmaatschappij?

Dat is een echte uitdaging. We hebben namelijk 4 kinderen en 10 kleinkinderen. Een van onze kinderen werkt bij Wilson Audio, onze zoon Daryl. Hij helpt mee bij het ontwikkelen van producten en reist met mij over de hele wereld. Als we het bedrijf aan hem zouden overdragen, dan zou, door het huidige Amerikaanse belastingstelsel, zowel het bedrijf als Daryl bankroet achterblijven. En dat is een ontnuchterende gedachte. Het druist in tegen al je gevoelens, Amerika zou er juist alles aan moeten doen om goede, kleine bedrijven te steunen. Maar blijkbaar is het belangrijker om het belastinggeld te innen. We denken daarom na over het uitgeven van aandelen aan onze werknemers. We denken daar al de laatste tien jaar goed over na. Sheryl en ik zijn overigens de enige twee aandeelhouders.

U mag als een van laatste fabrikanten nog steeds luidsprekerunits van Focal gebruiken, hoe kan dat?

Dat komt omdat Jacques Mahul (eigenaar Focal – JM Lab, red.) al jaren een goede vriend van me is. Hij is een echte heer en komt onze afspraak na dat hij ons zijn Focal units levert. Niet alle units staan ter beschikking, sommige houdt hij, terecht overigens, voor zijn eigen topmodellen. Wij zijn overigens de enige uitzondering sinds Focal vier jaar geleden besloot niet meer aan derden te leveren. We zijn hem daarvoor dankbaar aangezien al onze ontwerpen gebaseerd zijn op Focal units. Blijkbaar gaat Focal binnenkort weer units leveren aan bepaalde fabrikanten, al heb ik geen idee wie dat zijn. We maken trouwens, naast de Focal units, ook gebruik van units die ons door Scanspeak geleverd worden.

Wat zijn uw ideeën over bi-amping en bi-wiring?

Wilson Audio besteedt veel aandacht aan het fasegedrag van haar luidsprekers. In het geval van bi-amping zouden er, bij gebruik van verschillende merken/typen versterkers, faseproblemen kunnen ontstaan. Verschillende versterkers vertonen namelijk ook een verschillend fasegedrag op de uitgang. Consumenten zijn zich dat vaak niet bewust. Maar ook fabrikanten zijn niet erg mededeelzaam over dergelijke zaken.
Ook de filters in luidsprekers hebben een verschillend fasegedrag. Daarom besteden we enorm veel aandacht aan onze filters. De toleranties van de componenten die we in onze filters gebruiken zijn enorm laag, we zitten daar tussen de 0,01 en de 0,5% terwijl de industriestandaard veel hogere vervormingcijfers toelaat. We zitten daar een factor 100 onder. En we maken gebruik van minder componenten in het filter, want ieder extra component betekent extra vervorming.
Kortom, met bi-amping zijn de resultaten nooit te voorspellen. Dat wil niet zeggen dat er nooit goede resultaten mee gehaald kunnen worden. Maar we willen dat de kopers van een Wilson Audio luidspreker verzekerd zijn van een goed resultaat. Daarom gebruiken we op Wilson Audio luidsprekers uitsluitend single-wire aansluitingen.

Ruim een uur later nemen we weer afscheid van Dave Wilson en zijn vrouw Sheryl Lee. Tijdens het interview is het ons duidelijk geworden dat Dave Wilson naast een begenadigd luidsprekerbouwer ook een zeer grote muziekliefhebber is. Maar het succes van Wilson Audio is niet alleen terug te voeren op de inbreng van Dave Wilson, zijn vrouw, en enige andere aandeelhouder, Sheryl Lee speelt een zeer actieve rol in de bedrijfsvoering. Blijkt het cliché toch waarheid te zijn: achter iedere grote man staat een grote vrouw!