Lees ook het verslag van X-fi 2012

Je kunt er niet omheen: de hifi-industrie is weer neergestreken in het Koningshof in Veldhoven, de plek waar jarenlang de VAD show werd georganiseerd.

De keuze van de VAD organisatie om naar een modernere en meer centraal in Nederland gelegen locatie te verhuizen was een moedige, en wellicht noodzakelijke, poging om de hifi-industrie onder de aandacht te brengen van een bredere doelgroep.

Helaas blijkt de audiomarkt weerbarstiger dan gedacht en keren we in 2012 weer terug naar de vertrouwde locatie in Veldhoven. De vaste bezoekers van de VAD - en nu dus de X-fi - malen er echter niet om: er zijn louter positieve geluiden te horen in de wandelgangen. Blijkbaar is er onder hifi-liefhebbers een grote behoefte aan deze traditionele show-opzet.

De sfeer in het Koningshof was dan ook uitstekend: de zalen en de gangen waren prettig gevuld en er was voldoende tijd en ruimte voor een praatje en een plaatje. Dat de organisatie nog een paar puntjes op de spreekwoordelijke i moet zetten blijkt uit de afwezigheid van een goede bewegwijzering of een gedrukte lijst met deelnemers en plattegrond. Alleen postduiven en regelmatige bezoekers weten de weg in de Koningshof blindelings te vinden. Ook voor ons zat er niets anders op dan de show kamertje voor kamertje af te werken.

D&D Audio
In de stijlvol gedecoreerde ruimte van D&D Audio ontdekken we tot onze verrassing een nieuw merk. En daarmee bedoelen we een nieuw merk voor D&D Audio, want het in de jaren ’50 van de vorige eeuw door Georges Cabasse opgerichte bedrijf is natuurlijk geen onbekende op de Nederlandse markt. Tegenwoordig wordt het bedrijf geleid door zijn zoon Christophe Cabasse, die persoonlijk aanwezig was om de hernieuwde introductie van het merk extra luister bij te zetten.

Hennie Dolleman van D&D Audio demonstreerde met de Cabasse Baltic Evolution luidsprekers, aangestuurd door twee - overigens in een prachtige matzilveren uitvoering - Devialet D-Premier’s die in een 400 watt per kanaal Master en Slave mono-configuratie werden gebruikt. De nieuwe Cabasse Santorin 30i subwoofer ondersteunde de 3-weg Baltic Evolutions in het laag. Via het Devialet Air systeem werd de muziek (als pure data) vanuit iTunes naar de Devialet versterkers gestreamd, waarna de Devialet D-Premier - in feite een soort versterkende D/A-converter - het signaal herklokt en versterkt.

Cabasse

De aandacht van Christophe Cabasse ging vooral uit naar de nieuwe actieve Santorin subwoofer (genoemd naar het eiland Santorini, Christophe is namelijk een groot zeilliefhebber). Deze sub heeft een gesloten kast met daarin een 12” (30cm) woofer aangestuurd door een 400 watt digitale versterker. In combinatie met de opvallende - een soort ogen op stokjes - Baltic Evolution luidsprekers hoefde de Santorin uitsluitend voor de allerlaagste frequenties te zorgen zodat de kantelfrequentie op 65Hz ingesteld kon worden. Alle bekabeling was afkomstig van Crystal Cable. Van dat merk waren trouwens ook nog de nieuwe topkabels uit de Absolute Dream serie te zien.

Dynamic Solutions
Ook Rick Paap van Dynamic Solutions was aanwezig tijdens de X-fi. Deze keer niet met een nieuwe Master luidspreker of elektronica van ‘zijn’ Mirror Image, maar met de nieuwe Aesthetix Romulus cd-speler (9500 euro) in de hoofdrol. Als voorversterker gebruikte Rick een Aesthetix Calypso, de eindversterker was een Mimetism 42.5 en de luidsprekers waren de bekende Master Contemporary C’s.

Dynamic Solutions

Enigszins verstopt in het rack stond ook nog een Mirror Image apparaat met de intrigerende naam ‘Innerstage’. Volgens Rick een buffertrap met een Mu-stage die je, zoals hier werd gedemonstreerd, tussen een cd-speler en een voorversterker kunt plaatsen.

Dutch Audio Masters en Rik Stoet

Rick Paap was met zijn Mirror Image zeker niet de enige Nederlandse audiofabrikant tijdens de X-fi. Aan het andere eind van dezelfde gang kwamen we terecht in de ruimte van een groepje fabrikanten die zich als Dutch Audio Masters presenteerden. Veruit de bekendste van het groepje is het merk Tentlabs van Guido Tent. Ooit kleinschalig begonnen met DIY toepassingen - vooral de Tentlabs klokken genieten een uitstekende reputatie - is Tentlabs inmiddels uitgegroeid tot een volwaardige producent van consumentenelektronica.

In dezelfde compacte behuizing als de b-Dac introduceerde Tentlabs tijdens de X-fi een geïntegreerde versterker met de naam b-Amp SI (Stereo Integrated). De eindversterker in de b-Amp SI is gebaseerd op een UcD Hypex module en is door Guido voorzien van een compleet eigen front-end. De b-Amp heeft 4 ingangen, levert 130 watt per kanaal, gaat 1699 euro kosten en is nog dit najaar leverbaar.

We hadden hem bijna over het hoofd gezien, maar de b-DAC naast de b-Amp SI blijkt een nieuwe versie van deze succesvolle DAC te zijn en gaat door het leven als de b-DAC Plus. Het verschil met de ‘normale’ b-DAC zit hem in de mechanische demping en de afscherming tegen hoogfrequente vervuiling. Om deze hoogfrequente vervuiling buiten te houden gebruikt de b-Dac Plus ondermeer koolstofmatjes. Volgens Guido klinkt de nieuwe Plus-versie hierdoor nog schoner en heeft bovendien nog meer rust in het geluidsbeeld.

Livecable

Een stuk traditioneler van vormgeving en ontwerp zijn de met de hand gebouwde voor - en de eindversterkers van Van de Leur Audio. De 002 (nul-nul-twee) buizen-voorversterker van het merk heeft een ingebouwde phono-versterker die geschikt is voor MM- en MC-elementen, en is intern volledig met zilverdraad bekabeld. De 402 eindversterker lijkt ook een traditioneel ontwerp maar heeft onder de kap eenzelfde UcD Hypex module als de Tentlabs versterker. De combinatie van buizen-voorversterker en klasse-D eindversterker kan erg goed werken. 

Van de Leur Audio

Onder de Dutch Audio Masters schaarden zich ook nog het kabelmerk Live Cable - het merk liet weer een paar imponerende kabels zien - en het voor ons (nog) volledig onbekende Dutch Speaker Systems.

Het merk liet de kleine Geal mini-monitor horen (foto boven), en de grotere Hauk stond opgesteld.

Rik Stoet
Nu we toch even in Nederlandse sferen zitten kunnen we niet om de nieuwe Takumi draaitafel van Rik Stoet heen. Voor het relatief bescheiden bedrag van 595 euro kun je eigenaar worden van een zeer complete, goed ogende, maar vooral zeer goed klinkende draaitafel.

De Takumi TT Level 2, zoals hij voluit heet, heeft een basis van gepolijst acryl en is voorzien van een acryl plateau. De acryl basis staat op vier Delrin voetjes om doorgifte van laagfrequente trillingen vanuit de omgeving aan de draaitafel te verminderen. De speler is voorzien van een Pro-ject Carbon arm met Ortofon 2M Red element. Zelfs een stofkap is voor die relatief bescheiden prijs standaard. Als we de speler even beluisteren - het blijven show-omstandigheden waar je niet teveel uit af kunt/mag leiden - worden we bovendien zeer aangenaam verrast door de klankkwaliteit en het gevoel voor ritme van deze mooie draaitafel.

Meer Vaderlandse Audio en Grote Jongens

In verschillende stands kwamen we nog meer audio van vaderlandse bodem tegen. Zo zagen we onder andere de nieuwe HEX Dual Mono Differentiële DAC van Metrum Acoustics. Een niet oversamplende DAC met twee optische- en twee coaxiale ingangen (USB en AES/EBU optioneel verkrijgbaar).

Metrum Acoustics

Maar we zagen op de X-fi ook in Nederland geproduceerde elektronica van Pink Faun en HAT (Het Audio Team), luidsprekers van PEL Audio, Bach, Brouwer Sounds, Audiosense, en enorme hoorns van Bert Doppenberg (BD-Design).

Bach

Ook kwamen we de kabels en (stroom)accessoires van onder andere John van Gent en Kemp Elektronics tegen. Solosound gaf een uitstekende demonstratie met zijn Solostatic elektrostaten op elektronica van Lyngdorf Audio. Ongetwijfeld zien we in de beknopte opsomming zelfs nog enkele merken over het hoofd (Crystal Cable en Siltech horen natuurlijk ook in dit rijtje). Kortom, de hifi-industrie is in Nederland blijkbaar nog springlevend.

Pink Faun

Grote Jongens
Tijdens de X-fi show kon je je ook vergapen aan enorme luidsprekers, vaak van het type hoorn, maar een enkele keer ook van het dynamische type. Bij Stage Acoustics zagen we de ruim twee meter hoge PMC BB5 XBD-A studio-monitoren die actief aangestuurd werden met een enorme batterij Bryston versterkers. De kanonschoten in de Ouverture 1812 van Tchaikovsky zorgden voor de nodigde verbaasde blikken. De BB5’s verblikken of verblozen absoluut niet onder dit geweld. De 38cm woofers geven slechts weer wat er op de plaat staat, onvervormd en op realistisch volume. Het enige nadeel van dergelijk machtsvertoon is dat de toevallige passant wellicht denkt dat de grote PMC studiomonitoren alleen maar hard en overweldigend kunnen klinken, terwijl deze luidsprekers - die in talloze beroemde studios gebruikt worden voor de mastering - ook klein en subtiel kunnen klinken. Ze zijn zelfs geweldig met stemmen.

PMC Twenty

Gelukkig demonstreert Stage Acoustics ook met wat bescheidener alternatieven zoals de IB2S en de populaire Twenty serie. De aansturing van deze huiskamervriendelijke modellen werd verzorgd door elektronica van Cary Audio. Daarnaast zagen we bij Stage Acoustics ook nog de fraaie Avid draaitafels.

Ook in de naastgelegen ruimte staan een paar Grote Jongens. Dit keer een prototype hoornluidspreker van BD-Design. In totaal acht 15” woofers per luidspreker in een open baffle met naar buiten wegbuigende houten panelen.

BD-Design

Ook bij Number4Audio zagen we hoorns. Dit keer de bekende Avantgarde Duo Omega aangestuurd door - en dat was het echte nieuws - de eerste versterkers van het merk: een XA-PRE Line Stage en een XA-POWER 2 x 150 watt eindversterker. Beide naar keuze uit te voeren met diverse soorten hout ingelegde frontpanelen. De koper krijgt de versterkers zelfs volledig gepersonaliseerd - je naam wordt op het typeplaatje gezet - geleverd. Collega Jan de Jeu zal deze versterkers binnenkort voor HiFi.nl thuis gaan beluisteren.

G.I.P. Laboratory

De meest opvallende hoorn luidsprekers zagen we echter op de stand van X-fi: een door de heer Suzuki van G.I.P Laboratory zorgvuldig nagebouwd vintage Western Electric hoornsysteem, zoals dat in de jaren ’30 van de vorige eeuw werd gebruikt in theaters. Als je niet beter weet zou je denken dat je met echte antieke Western Electric’s te maken hebt, maar ze zijn toch echt gloednieuw. De aansturing werd gedaan met zeer kostbare Audio Note buizenversterkers. Waar we ook kwamen en wie we ook spraken, iedereen was onder de indruk van dit systeem. Het enorme gemak waarmee het systeem muziek (re)produceerde was jaloersmakend.

Hanze Hifi, Music2 en NoiseBusters, Look en Listen

Op een liefhebbersbeurs als X-fi Audio Show verwacht je natuurlijk veel vinyl als bron, en we werden wat dat betreft inderdaad niet teleurgesteld. Waar de mainstream hifi zich steeds meer richt op streaming had naar schatting minstens de helft van de X-fi deelnemers een platenspeler in hun demonstratie-set opgenomen. Hanze Hifi uit Zwolle was daarop geen uitzondering. Zij mogen zich beslist één van de absolute specialisten (wereldwijd!) op het gebied van de Thorens TD124 tussenwiel-platenspeler noemen. Dit legendarische model van de Zwitserse fabrikant kwam al in 1957 op de markt en wordt tegenwoordig onder vinylofielen als uitermate begeerlijk beschouwd door de enorme ‘drive’ die hij in de muziek weet te brengen.

Hanze hifi

Hanze Hifi technicus Jaap Pees weet als geen ander hoe hij deze draaitafel in oude luister moet herstellen of hem zelfs zo kan aanpassen dat hij het origineel overstijgt. Tijdens de demonstratie werd gespeeld met de eveneens door Jaap ontwikkelde en gebouwde buizenversterkers van H.A.T. (Het Audio Team) en forse luidsprekers met papieren conus voor het laag en compressie-driver met hoorn voor het mid en hoog die Hanze Hifi in samenwerking met een Italiaanse leverancier van onderdelen voor de Thorens TD124 maakt. Er stonden twee TD124’s te pronken, met verschillende fraaie headshell/element combinaties die om beurten in de armen werden gemonteerd. Een in Zwitserland gebouwde buizenversterker van SwissSonor mocht ook af en toe zijn kunsten vertonen. Het geluid was muzikaal, dynamisch, pakkend en opwindend. Echt zo’n kamer waar je veel te lang blijft zitten, ook al omdat de mannen van Hanze Hifi een uitstekende muzieksmaak hebben…

Music2
Een andere mooie combinatie van oude technologie en moderne bouwfaciliteiten was te zien bij Music2, waar een buizen-systeem van Octave en een platenspeler van Acoustic Signature werden gecombineerd met een EMM Labs cd-speler en de prachtige, handgemaakte hoornluidsprekers van Blumenhofer uit het Beierse Walkertshofen. Tot onze verrassing stond er het gloednieuwe model Gioia, waarvan we tijdens ons bezoek aan Blumenhofer eerder dit jaar alleen maar het prototype hadden gezien.

Blumenhofer

Oude en nieuwe technologie werkten broederlijk samen en zorgden voor een zeer dynamisch en gedetailleerd geluid met een enorme soundstage. Music2 eigenaar Marco de Wilde was zeer tevreden omdat hij zag dat zijn ruimte aan één stuk door vol stond met belangstellenden. De vier comfortabele lederen fauteuils die er stonden waren steeds bezet, maar de liefhebbers maakten sportief plaats voor elkaar om ook even in de ‘sweetspot’ te kunnen zitten.

NoiseBusters
Een bijzonder detail in deze ruimte waren de akoestische panelen en dempers die overal hingen en stonden. Music2 deelde de ruimte namelijk met NoiseBusters, de Nederlandse importeur van de professionele akoestische producten van de Poolse fabrikant Apama aan zowel bedrijven als particulieren verkoopt én naar wens installeert. We spraken kort met mede-eigenaar Tom Boukens, die enthousiast uitleg gaf over de speciaal voor deze ruimte in elkaar gezette panelen ter grootte van een flinke deur. De uitdaging was volgens hem om in een generieke ruimte als deze middelgrote congreszaal een akoestiek te scheppen die niet (zoals standaard het geval is) voor menselijke spraak is geoptimaliseerd, maar voor high end muziekweergave. Het klankmatige resultaat in deze ruimte was in elk geval zeer de moeite waard, en dat kwam voor een deel zeker door de expertise van NoiseBusters.

Paradigm bij Look en Listen

Look en Listen (Penhold)
Veruit de grootst vertegenwoordigde deelnemer was Look en Listen (Penhold), dat drie zalen wist te vullen met hun uitgebreide audiopakket. In de Tuinzaal, direct naast de ingang van de beurs, stonden de luidsprekers van Elac. Ook de fraaie, veelal uit massief hout vervaardigde modellen van Chario werden er tentoongesteld. Elektronica van AVM (fraai afgewerkt en verrassend betaalbaar) en bekabeling en stroomverzorging van Monster vulden hier prima aan.

Elac

In de eerste twee kamers aan de rechterkant van de gang net voorbij de kassa stond de rest opgesteld in twee iets kleinere ruimtes. Hier zagen en hoorden we de luidsprekers van ASW (de Duitse, dus niet te verwarren met het Amerikaanse merk American Sound Works wat dezelfde afkorting gebruikt) en Paradigm, en elektronica van Block audio (strak vormgegeven een zeer betaalbaar) en Anthem (opgezet door mensen die ook betrokken waren bij het legendarische audiomerk Sonic Frontiers), dat apart vormgegeven AV-receivers maakt. Deze receivers gebruiken een eigen systeem (ARC) om via een PC metingen te doen voor de ingebouwde room-correction van de receivers. Er schijnen aardig wat internationale collega’s te zijn die dit systeem beter vinden dan de industrie-standaard Audyssey. Op X-fi waren de receivers helaas niet te horen en werd het ARC systeem niet gedemonstreerd op het moment dat wij de ruimte bezochten… So much to do, so little time... 

Anthem

Aspera Audio, Hear Everything en Speakerland en Speaker & Co

Bij Aspera Audio worden we door de importeur voorgesteld aan Javier Guadalajara, oprichter en eigenaar van Wadax. De Pre1 voorversterker van dit nieuwe Spaanse high-end audio merk speelt zeer fraai in een systeem dat verder geheel uit apparatuur, bekabeling en vooral de prachtig vormgegeven Tango luidsprekers van Acoustic System van Franck Tchang bestaat. Helaas moest Franck wegens omstandigheden zijn voorgenomen bezoek aan Veldhoven afzeggen, anders hadden we hem kunnen feliciteren met de mooie ruimtelijke en dynamische weergave.

Wadax en PS Audio bij Aspera

Eén van de grootste nadelen van een audioshow op een locatie als Koningshof in Veldhoven is dat het stroomnet behoorlijk overbelast en vervuild raakt. Bij Aspera Audio zorgt de nieuwste regenerator van PS Audio echter voor een brandschone en perfect op 230 volt stabiele sinusgolf. Mooi hoor… (Aan een test met de P5 PowerPlant wordt overigens gewerkt momenteel, red.).

Hear Everything
Ook mooi, maar aanzienlijk minder esoterisch van opzet, was het systeem dat bij Hear Everything Audio Import muziek stond te maken. De combinatie van de passieve Music First en actieve C.E.C. versterking in combinatie met Guru luidsprekers klonk aanstekelijk muzikaal. Wij kennen importeur Ton van der Veeken als een echte muziekliefhebber die helemaal niks heeft met audiofiele neuzelmuziek, en ook deze keer toonde hij zijn goede smaak.

Hear Everything Guru

Op de voor deze show geleende Clearaudio Concept platenspeler met het Concept MC element in de arm lag het album Perfect Release van Annette Peacock uit Ton’s eigen collectie. Lekkere funky muziek met een mooie vrouwenstem en hilarische maar sterk maatschappijkritische teksten. En zeker voor een jaren-70 opname erg mooi van opnamekwaliteit. Het klonk zelfs zo lekker dat we veel langer bleven hangen dan we ons hadden voorgenomen. Al na vijf minuten merkten we dat we naar de muziek luisterden en dat de apparatuur naar de achtergrond was verdwenen. Een groter compliment kunnen we niet bedenken, want is dat eigenlijk niet altijd de bedoeling van goede hifi?

Speakerland en Speaker & Co
Na een jarenlange afwezigheid waren ook Speakerland en Speaker & Co weer op een vaderlandse hifi-show aanwezig. Ruud Jansen (Speakerland) en Titus Nissen (Speaker & Co) hadden samen een forse ruimte en lieten horen dat er met zelfbouw serieus goede luidsprekers te bouwen zijn die nog steeds kunnen concurreren met kant-en-klare modellen van bekende merken. Het wordt de zelfbouwer steeds gemakkelijker gemaakt met afgemonteerde filters, op maat gezaagde houtpakketen en hoogwaardige luidsprekerunits.

Speakerland

Ons oog viel meteen op het nieuwste model van de Vifa Vivace, een zelfbouwklassieker die in verschillende versies al bijna dertig jaar op de markt is. In de Elektuur Luidssprekerspecial van 1983 had hij zijn primeur, en hoewel de nieuwste versie als bouwpakket zo’n 900 euro kost, biedt hij nog steeds ongelooflijk veel muziek voor dat bedrag.

Ook het grote Scanspeak systeem dat door Speakerland is ontwikkeld maakte indruk. Hoewel je daarmee niet echt meer in de goedkope prijsklasse zit. Nee, dit is serieuze high-end.

Indiana Line en DSPeaker Anti-Mode, BS Audio en slotwoord

Ook zeer betaalbaar maar dan wel volledig geassembleerd zijn de mooie, slanke luidsprekers van Indiana Line, die op een bescheiden geluidsinstallatie echt verbluffend goed muziek staan te maken. Het geheim zat hem niet alleen in een prima ontwerp (hoewel dat natuurlijk wel een eerste vereiste is) maar ook in de toepassing van het DSPeaker Anti-Mode 2.0 Dual Core systeem dat hier werd gedemonstreerd. DSPeaker kennen we nog van het prijswinnende 8033 systeem dat in 2008 al hoge ogen gooide bij collega René van Es.

Indiana Line

Het nieuwste systeem is niet alleen geschikt voor subwoofers, maar kan voor een full-range hifiset de probleemfrequenties in een ruimte meten met de bijgeleverde meetmicrofoon en die zeer nauwkeurig corrigeren. Het resultaat is een veel opener en uitgewogener klank met meer ruimtelijkheid en kleine detaillering omdat er vrijwel geen maskerende staande golven meer voorkomen. We kennen dit systeem natuurlijk al van surroundreceivers, maar nu is het voor de nog alleszins betaalbare prijs van 879 euro ook beschikbaar voor stereoliefhebbers. Zeer interessant.

BSAudio
Een andere innovatie zien wij bij Bouke Seelemeijer van BSAudio. Iedereen die wel eens een hifibeurs heeft bezocht kent hem vanwege zijn enthousiaste presentaties met de Zwitserse designluidsprekers van Piega, die er niet alleen mooi uitzien maar ook erg goed klinken (niet in de laatste plaats door de geweldige ribbon tweeters die er in zitten). Maar nu demonstreert hij met een nieuw systeem dat hij zelf op de markt gaat brengen onder de naam Libera Uno.

BS Audio

We ontmoeten de ontwerper die in aandoenlijk gebroken Nederlands (hulde voor de dappere en alsnog glorieus geslaagde poging!) aan het geïnteresseerde publiek de zeer ingewikkelde techniek achter zijn ontwerp uitlegt. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat we er het allerfijnste niet helemaal van snapten, maar het toegepaste principe berust op een uiterst nauwkeurige correctie van de faseproblemen waar bijna elke luidspreker mee te maken heeft. Door deze op te lossen kun je verbluffende dingen doen met de luidspreker zonder dat je het stereobeeld verliest. Eén van de luidsprekers onder een hoek van bijna dertig graden schuin houden? Geen probleem, stereobeeld blijft intact. Er pontificaal voor gaan staan? Geen verschil te horen. Midden tussen de luidsprekers plaatsnemen? Dieptebeeld blijft hoorbaar. De klank was dynamisch en snel, een zeer interessant systeem om eens nader aan de tand te voelen.

Tot Slot
De derde editie van X-fi zal de boeken ingaan als een succesvol evenement waar zowel bezoekers als deelnemers tevreden op kunnen terugkijken. Een leuke mix van betaalbaar en ‘for the happy few’ en van oude en nieuwe technologie. En met verrassend veel interessante Nederlandse merken, deze show had overduidelijk nergens anders kunnen plaatsvinden.

Een pluim op de hoed van de organisatie derhalve. Zij zijn er met een klein team in geslaagd om een evenement van deze omvang goed neer te zetten. We stipten het in de introductie van dit verslag al aan; er moet volgende keer echt iets van bewegwijzering of een plattegrondje komen, hoewel het ontbreken daarvan niet tot grote logistieke problemen heeft geleid. Maar aan de formule zelf hoeft eigenlijk niet veel meer gesleuteld te worden. Zo is het prima, volgend jaar wat plooien gladstrijken en iedereen heeft het weer uitstekend naar de zin.