Boston Acoustics M350 luidspreker - More Than A Feeling

Toen ik eerder dit jaar in Valencia de introductie bijwoonde van de Boston Acoustics M-Series luidsprekers kreeg ik samen met mijn aanwezige collega's van de vaderlandse pers een indrukwekkende en daardoor zeer overtuigende demonstratie van Ken Ishiwata. Ter plekke werd afgesproken dat ik het grootste vloerstaande model uit de serie, de M350, zou gaan recenseren. Begin september werden twee forse dozen bij me afgeleverd en begon een interessante testperiode die tot een paar belangrijke inzichten leidde.

Het uitpakken van de ruim 25 kilo zware M350 is in principe een tweepersoonsklus, maar met de nodige voorzichtigheid zijn ze ook in je eentje neer te zetten. Voor ik ze op hun tijdelijke plaats naast mijn hifimeubel neerzet bekijk ik ze eerst eens goed. Sierlijk is het eerste woord dat in me opkomt. De kast is ruim 107 centimeter hoog, maar maakt geenszins een massieve indruk.

Van Buiten
Achter het smalle frontje zit een met zwart kunstleer overtrokken baffle waarin maar liefst zes luidsprekers zitten. Onderin vier opvallende, lichtgrijze polypropylene woofers van 13,3 centimeter voor het laag, helemaal bovenin een 11,4 centimeter middentoner van hetzelfde materiaal en daar tussenin een fraaie tweeter met een schattig deukje in het midden van de softdome. Over de units zal ik straks wat meer vertellen.

Dat kunstleer zit overigens niet alleen op de baffle maar loopt over de afgeronde bovenplaat door en bedekt ook de achterzijde. Hoewel het niet de ‘real deal’ is ziet het er luxueus en misschien zelfs wel een beetje Italiaans uit.. De zijkanten van de kast zijn uit meerdere lagen van verschillende materialen opgebouwd en aan de binnenkant met drie horizontaal geplaatste balkjes met elkaar verbonden om een zo laag mogelijke paneelresonantie te bereiken. Ze hebben een subtiele welving waardoor het front nog smaller lijkt terwijl toch relatief weinig dempende massa verloren gaat. Bij de reviewset zijn deze panelen bekleed met echt notenfineer, de andere leverbare optie is hoogglans zwart.

Aan de achterkant zit een baspoort met een redelijke diameter en één paar aansluit-terminals. Geen gedoe met inferieure bruggetjes derhalve, Boston kiest ervoor de aansluiting eenvoudig maar doeltreffend te houden. Bi-wiring of bi-amping zijn daardoor trouwens ook niet mogelijk, maar zeg eerlijk: hoe essentieel is dat? De kast staat met vier korte aluminium pootjes op een met zwart kunststof afgedekte gietmetalen voet, die de nodige stabiliteit verleent. Naar wens kunnen hier aan de onderkant de spikes in worden gedraaid die keurig zijn meegeleverd.

Van Binnen
De M350 vormt met zijn gevoeligheid van 90 dB en een nominale impedantie van 4 Ohm (met een keurig minimum van 3,2 Ohm) geen al te zware belasting voor mijn Naim SuperNait versterker met zijn zeer stabiele 70 watt per kanaal, hoewel Boston zelf een versterker van 50 tot 500 Watt aanraadt. Op papier is het in elk geval een prima match. Er zijn hoogwaardige filtercomponenten gebruikt, waaronder folie-condensatoren en spoelen met een kern van siliconen-gelamineerd staal, wat voor een zeer lage vervorming van het signaal zorgt. Het ontwerp van de luidsprekers is, net als bij de zeer succesvolle A-serie, afkomstig van Karl Heinz Fink van Fink Audio-Consulting, en ook deze keer is Ken Ishiwata zeer nauw betrokken geweest bij de ‘voicing’ van de luidsprekers, zeg maar de tonale afstemming. De M-Serie is meer nog dan de A-Serie bedoeld om het merk een grotere rol op de Europese markt te laten spelen.

Uit gesprekken die ik in het verleden met Ken heb gehad weet ik dat hij niet tot het kamp behoort dat ‘de ultieme resolutie’ ten koste van alles nastreeft, maar dat hij een goede ruimtelijke afbeelding, dynamisch gedrag en muzikale betrokkenheid veel belangrijker vindt. Zijn demonstraties leggen daar ook steevast de nadruk op. Hoe die filosofie uitwerkt in mijn luistertest moet blijken, het belooft in elk geval interessant te worden.

Nog een heel klein beetje techniek

De keuze voor vier kleine woofers in plaats van één grote heeft niet alleen met esthetische aspecten te maken, hoewel het natuurlijk een fraaie smalle luidspreker oplevert. De voornaamste reden is dat de gewenste snelheid en dynamiek in de weergave profiteren van kleinere (en dus lichtere) units. Het allerdiepste laag haal je er overigens niet mee uit een luidspreker, daar heb je naar mijn stellige overtuiging toch echt een zeer grote conus voor nodig, maar de opgegeven 45 Hz. aan de onderkant van het frequentiebereik is realistisch en, lijkt tijdens de luistertest zelfs aan de bescheiden kant.

De middentoner neemt het op een relatief hoge 400 Hz over van de woofers en heeft vier uitsparingen in de buitenste rand die gevuld zijn met een zwarte kunststof of een soort rubber. Hiermee worden ongewenste resonanties in de conus voorkomen en gedempt, waardoor een betere frequentiekarakteristiek ontstaat en het belangrijke middengebied vervormingsvrij wordt weergegeven.

De tweeter is een in eigen huis ontwikkeld Extra Wide Bandwidth (EWB) model van de tweede generatie. Vanaf 3000 Hz worden alle frequenties door deze dome weergegeven, die daarbij doorloopt tot 30 kilohertz. Volgens Boston Acoustics draagt de tweeter bij aan een optimaal fasegedrag en een zeer lage vervorming door zijn nauwkeurige zuigerbeweging. Het deukje in het midden van de dome moet er volgens mij voor zorgen dat de tweeter bij de weergave van de hogere frequenties minder gaat bundelen, wat ook weer past in de filosofie van Ken Ishiwata dat ruimtelijkheid belangrijker is dan detaillering.

Music maestro, please!
Omdat de M350's al redelijk ingespeeld waren toen ik ze kreeg kon ik vrij snel beginnen met luisteren. En om met de deur in huis te vallen: de tweede indruk was (na de aanvankelijke verrassing in Valencia) niet helemaal wat ik er van had verwacht. Dat het laag wat dikkig was bleek te worden veroorzaakt door het feit ik de luidsprekers tussen het hifi-meubel en mijn eigen luidsprekers in had gezet, waardoor ze in een soort nis stonden. Verder naar voren en wat meer uit elkaar neerzetten, met genoeg vrijheid rondom, loste dat onmiddellijk op. Maar ik had ook het gevoel dat er in de hoogste frequenties een kleine dip in de curve zit. Ik merkte in de prachtige opname van John Surman’s nieuwe album Saltash Bells een soort terughoudendheid die ik zowel van mijn Naim versterker als van mijn AudioQuest Gibraltar luidsprekerkabel niet kende. Om het verhaal nog vreemder te maken was de ruimtelijke weergave wél van een ongelooflijk hoog niveau. De instrumenten stonden rotsvast en strak omlijnd in het beeld dat naast een enorme breedte en diepte beslist ook redelijk wat hoogte liet horen. De relaxte gitaarjazz van George Benson op Body Talk liet een vergelijkbaar dilemma horen. Ik kon er zowat omheen lopen, maar ik miste de sprankel een beetje.

Nou niet stoppen met lezen en denken dat die luidspreker niet deugt, ik heb het over de eerste resultaten zonder aandacht te besteden aan de plaatsing. In deze prijsklasse hoor je daar wel wat tijd in te steken. En dat maakte een fors verschil moet ik zeggen. Een beetje stoeien met het indraaien van de luidspreker hielp al een heleboel. Ken Ishiwata draait meestal met een extreme toe-in waardoor denkbeeldige lijnen die vanaf het front van de luidsprekers loodrecht naar voren lopen vóór de luisterpositie kruisen. Maar dat is vooral zinvol als je eerste reflecties van de zijwanden wil elimineren. In feite zit je net zo ver off-axis als wanneer je de luidsprekers veel minder indraait zodat de loodlijnen achter je kruisen, wat in de meeste gevallen de best bruikbare opstelling is. Dus dat mag tonaal niks uitmaken. Zeker niet met een tweeter die gebouwd is om ook bij de hogere frequenties juist een brede afstraling te houden. Toch maakte het duidelijk verschil of ik de kasten iets verder naar binnen draaide, net niet helemaal op de luisterpositie gericht. Uiteindelijk stonden de luidsprekers ongeveer een meter van de achterwand en dik anderhalve meter van de zijwanden. Van boven gezien vormden de luidsprekers met de luisterpositie min of meer een driehoek met gelijke zijden. De ruimtelijkheid bleef, de sprankel werd allengs groter. Ik was er bijna.

Toen herinnerde ik me dat er bij de introductie vrij luid gedraaid werd. Normaal vind ik dat een gruwel, want veel luidsprekers en versterkers houden het op hogere volumes niet netjes. Het geluid wordt dan stroef en bijterig. Maar daar had ik ginds geen moment last van. De volumeknop van mijn versterker werd daarom dus ook maar een stukje verder naar rechts gedraaid en inderdaad, het geluidsbeeld trok nog iets verder open. Deze luidspreker is duidelijk gemaakt om mee naar muziek te luisteren, niet om geluidsbehang weer te geven. Tijdens de demo in Spanje draaide Ken onder andere een schitterende opname van Oscar Peterson op piano. Het klonk daar zo swingend en energiek dat ik eerst dacht dat we naar Monty Alexander zaten te luisteren, dus me dunkt… Dat album heb ik meteen aangeschaft, zoiets wil je als toetsenist en muziekliefhebber wel in je collectie hebben.

Het betreffende album, Tracks genaamd, is in Duitsland opgenomen in een mooie privé-studio waar een enorme concertvleugel staat. Dit album behoort echt tot de beste piano-registraties die ik ken. Ik weet uit ervaring dat de akoestische energie die zo’n groot instrument tijdens het spelen uitstraalt lastig vast te leggen is. Maar de technicus van dienst verstond zijn vak. De aanslagen zijn snel en krachtig, met een enorme drive, dynamiek en klankrijkdom. Vier kleinere woofers werken hier duidelijk beter dan één grote. Het nummer Django is virtuoos, meeslepend en adembenemend. Tonaal liet de weergave eigenlijk niets meer te wensen over, ik zag de handen van de oude meester op de toetsen beuken, ik voelde de klank alsof ik op twee meter van de vleugel stond. De puzzelstukjes in mijn hoofd begonnen op hun plaats te vallen.

Na een week luisteren

Na een week merkte ik dat ik steeds later naar bed ging omdat ik lang bleef luisteren. De weergave was absoluut niet vermoeiend, het klonk gewoon lekker en de iPad werd alleen nog maar gebruikt om de streamer steeds weer andere muziek te laten afspelen, niet om aantekeningen te maken. De Boston Acoustics M350 blijkt een luidspreker te zijn die zijn kwaliteiten maar mondjesmaat aan je openbaart. Hij vraagt ook wel wat aandacht bij het opstellen, dat maakt echt veel verschil.

Als je het kunt opbrengen om gedurende een week aan de wat warme klank te wennen en tegelijkertijd flink met de luidspreker durft te schuiven op zoek naar de beste positie om net dat extra streepje detail in de weergave te krijgen, word je beloond met een heerlijke, ontspannen weergave die uitnodigt tot dóórluisteren. De luidspreker is niet kieskeurig, alles wat je hem voorschotelt wordt overtuigend weergegeven. De terughoudendheid in het hoog merk ik niet meer op, alleen als ik me er op concentreer hoor ik dat Resolutie inderdaad niet het belangrijkste uitgangspunt was bij het ontwerpen van deze luidspreker. Een keuze, géén beperking...

Inzichten…
Het eerste belangrijke inzicht dat ik aan deze recensie overhoud is dat er gelukkig toch nog fabrikanten zijn die een duidelijke keuze durven te maken ten aanzien van de klank van hun producten. Muzikaliteit zit hem namelijk niet in resolutie alleen. Sterker nog: een te ver doorgevoerde resolutie gaat naar mijn mening vaak ten koste van de muzikaliteit. En juist op het gebied van die resolutie is de hifi de laatste jaren een beetje doorgeschoten. Als ik na afloop van de luisterperiode mijn eigen luidsprekers weer hoor bedenk ik me dat daar misschien ook wel een dB’tje van het hoog af zou mogen… Hmm...

Een ander inzicht is dat ruimtelijke weergave vrijwel niets met de tonale afstemming van de luidspreker te maken heeft, maar vooral met de afstraling van de gebruikte units. De Boston Acoustics M350 heeft een prachtige ruimtelijke weergave, ook als hij niet optimaal staat opgesteld. De in eigen huis ontwikkelde units zorgen daarvoor. De ‘voicing’ (ik gebruik dat mooie woord veel te weinig) van Ken Ishiwata was aanvankelijk een beetje anders dan ik gewend ben. Ik denk ook anders dan de meeste mensen vandaag de dag gewend zijn. Daarom is het goed om er nogmaals bij stil te staan. Pas als je langer luistert blijkt namelijk waaróm hij deze keuze heeft gemaakt. Als je, zonder er erg in te hebben, nóg een album draait, en nóg een, tot je vrouw met slaperige oogjes beneden komt vragen of je ook niet eens naar bed moet komen…

...en Conclusie

We zijn gewend geraakt aan veel detail in onze weergave. Dat is slecht noch goed, ik (ver)oordeel niet, ik constateer alleen. Maar het risico van overdaad ligt dan wel voortdurend op de loer. Daarom is het goed dat een algemeen erkende audio-grootheid als Ken Ishiwata op subtiele wijze het initiatief neemt tot het hanteren van andere uitgangspunten.

De Boston Acoustics M350 is een mooie luidspreker. Voor zijn prijs van 1299 euro per stuk is hij verrassend luxueus van afwerking. En hij heeft een duidelijk eigen geluid. Warm, vriendelijk, niet opdringerig. Muzikaal ook. En snel, dynamisch en zeer ruimtelijk. Hulde daarvoor wat mij betreft. Boston Acoustics heeft Fink en Ishiwata kennelijk de vrije hand gegeven. Niet om een luidspreker te maken die aan een nogal arbitrair lijstje van vage ‘audiofiele eisen’ voldoet, maar die klinkt zoals zij vinden dat hij moet klinken. Dat de koper daardoor iets meer moeite moet doen om er zijn vinger achter te krijgen is wat mij betreft geen probleem, het zijn juist de moeizame overwinningen die het zoetst smaken.

Moeten we nu allemaal naar de winkel rennen om een set te kopen? Moeilijk te zeggen... De Boston Acoustics M350 is zijn geld absoluut waard, maar er zit een ongeschreven gebruiksaanwijzing bij die bepaalt of dit een luidspreker is die bij je past. Als je de derde stoel op de vierde rij van het symfonie-orkest wil horen kraken moet je misschien verder zoeken, maar als je lange, ontspannen luistersessies wil zou dit wel eens een zeer geschikte weergever voor je kunnen zijn. Hou dat in gedachten, dan komt het helemaal goed.