Visiting Naim

Dit is deel 1 van het artikel, volgende week publiceren we het tweede en laatste deel.

In het verleden verbleef ik regelmatig in het prachtige Groot-Brittannië. Ik herinner me de uitvalsbasis van het voormalige empire als een schitterend land. Met een mooie natuur, een rijke cultuur en met bewoners die bij mij een blijvende indruk hebben achtergelaten. Een indruk waarvan over de jaren heen met name kenmerken als voorkomendheid en beleefdheid beklijven. Vraag me dus niet waarom ik er meer dan twintig jaar niet geweest ben.

Het is al erg genoeg dat ik me dat zelf begin af te vragen op het moment dat ik op het kleine Southampton Airport voor het eerst weer voet zet op Engelse bodem en de kenmerkende Britse sfeer op me in laat werken.

Ik ben er op uitnodiging van Malcolm Latham die met zijn Engelse vader en Schotse moeder de perfecte vertegenwoordiger van Groot-Brittannië is. Belangrijker in deze context is echter dat hij voor Nederland o.a. distributeur is van het legendarische merk Naim. Samen met medejournalist en goede vriend Werner Ero breng ik een bezoek aan de fabriek in Salisbury. What are we waiting for. Let’s go!

Naim

Voor mij is de naam Naim nog steeds verbonden met oprichter Julian Vereker; distinguished Member of the British Empire. De man die in 2000 op slechts 55 jarige leeftijd overleed. Onverminderd is hij degene die de motiverende kracht achter de medewerkers van Naim is. Inmiddels zijn dat trouwens 115 mensen. Vijfendertig jaar geleden gaf Julian zijn bedrijf Naim vorm. Er wordt wel eens gevraagd waar de naam Naim vandaan komt. Mensen beginnen te zoeken en komen bij het Hebreeuws of Arabisch. Prachtige verklaringen natuurlijk maar ze zijn stuk voor stuk achteraf ingevuld. De enige echte verklaring is zo simpel dat je er zelf nooit op zou komen. Samen met zijn geldschieter werd Julian op een gegeven moment gesteld voor de vraag hoe ze het merk zouden noemen. What name? Waarom niet gewoon ‘name’, spelled in a different way; Naim. Oké, zo gezegd zo gedaan en dat is dan ook de naam waaronder iedere audiofiel het merk heeft leren kennen.

Bij aankomst word ik opgewacht door Doug Graham, Schot van geboorte, sales manager van het merk en al 19 jaar werkzaam bij het bedrijf. Onderweg komt de vraag naar voren waarom er toch zo veel dure Duitse auto’s rijden terwijl dit toch een land is met een rijke eigen auto traditie. Tot mijn verbazing luidt het antwoord dat Engelse automerken als Jaguar tegenwoordig in eigen land niet langer betaalbaar zijn. Rare jongens, die Engelsen. We rijden naar het relatief dichtbij gelegen Salisbury en eenmaal aangeland op Southampton Road wijst hij naar een pand aan de andere kant van de weg; “Daar is Naim gevestigd”. Nog voordat ik me kan verbazen dat hij desondanks gewoon rechtdoor rijdt zie ik ineens het hekwerk tussen de beide weghelften. Een eind verderop kunnen we pas een u bocht maken waarna we hetzelfde stuk aan de andere kant van de afscheiding weer terugrijden. “Don’t ask”, zegt Doug met een machteloos gebaar. Rare jongens…….

Sex, Drugs & Rock & Roll

Veel minder vreemd is wat ik op het bedrijfsterrein aantref. Ik laat mijn blik over het gebouwencomplex glijden en eindig bij een afwijkende sculptuur die los staat van de rest, opgetrokken is uit metaal en zo te zien een garagedeur heeft. “Die hebben we speciaal laten bouwen voor de Bentley. Een auto van een kwart miljoen kun je niet buiten laten staan”. Het heeft alles te maken met het samenwerkingsproject dat Naim en Bentley aangegaan zijn waardoor Naim – en in het bijzonder Steve Sells van Research & Development die verantwoordelijk is voor het ontwerp - de komende twee jaar voor verdere research continu de beschikking heeft over een met Naim audio uitgeruste Bentley Continental Flying Spur.

We betreden het uitstekend beveiligde gebouw. Voor alle deuren moeten codes ingetoetst worden, bezoekers dragen een speciale pas etc. Eerst gaan we op weg naar de eerste verdieping. Daar zit het kantoorpersoneel en heeft ook Doug zijn werkplek. Het is slechts een kort oponthoud want we gaan meteen weer terug naar de begane grond. Voor we de ‘factory tour’ beginnen gaan we koffie drinken in de eetzaal. Ook importeur Malcolm, die een dag eerder afgereisd is naar Salisbury, voegt zich nu bij ons. We zitten in een grote ruimte met meerdere lange tafels. Foto’s aan de muur herinneren aan belangrijke gebeurtenissen uit de rijke Naim historie.

Een dame is bezig met voorbereidingen voor de lunch. Aan de counter een ruime keus aan dranken, broodsoorten, beleg, fruit en snacks. Daarnaast zie ik meerdere kant en klare salades en een uitgebreide saladbar. Langs de kant staan enkele computers opgesteld zodat het personeel in de lunchpauze kan surfen op het internet zonder dat daarvoor de andere pc’s in het pand gebruikt hoeven te worden. Toen oprichter Julian in de zeventiger jaren zijn bedrijf startte behoorden de eerste medewerkers in die tijd van sex & drugs & rock and roll tot de leeftijdsgroep die gevoelig was voor één of meerdere van deze geneugten des levens. Door hen gratis een met zorg samengestelde, hoogwaardige lunch aan te bieden was hij er in ieder geval zeker van dat zijn personeel tenminste 1 voedzame maaltijd per dag binnenkreeg. De samenstelling van het personeel is voor een groot deel veranderd maar dit zou Engeland niet zijn wanneer deze traditie van het gezamenlijk nuttigen van de (gratis) lunch niet gehandhaafd zou zijn. In de praktijk vergroot het de saamhorigheid en komt het de werksfeer ten goede.

Factory Tour: First stop loudspeakers

Saamhorigheid en werkplezier zijn kenmerken die niet alleen maken dat ik gedurende mijn verblijf geleidelijk steeds sterker het idee krijg van een grote, hechte familie. Ze leggen ook een solide basis voor het op een zeer hoog niveau bezig zijn met audio. We lopen eerst het hele bedrijf door tot we helemaal achterin komen. Dit is het gedeelte waar de luidsprekers geassembleerd worden. Tegen de wand staat een stukje geschiedenis; het laatste paar DBL’s. De grote full range weergevers met hun magistrale 15 inch woofers en op ingenieuze wijze ontkoppelde tweeters en middentonen weergevers. Verderop n-SUB subwoofers die behoren tot Naim’s n-System waarmee bijvoorbeeld een fraai 5.1 systeem gecreëerd kan worden.

Op een aangrenzende tafel bijbehorende n-SAT luidsprekers in fraai afgewerkte Maple uitvoering. Verderop tafels met daarop door Naim gemodificeerde ScanSpeak tweeters, los en in matched pairs. Op de hoek van de eerste tafel twee op het oog identieke woofers. Pas wanneer Doug ze één voor één aan mij toont en de verschillen aanwijst vallen deze mij op. De eerste is een woofer die afkomstig is van Mordaunt Short en aanvankelijk in gemodificeerde vorm gebruikt werd in de Naim luidsprekers. Meest opvallende modificaties zijn de grote faseplug en het gewicht op de achterzijde. Toen Mordaunt Short stopte met de productie van deze units was Naim gedwongen om zelf een woofer te laten vervaardigen. Van deze onderbreking werd gebruik gemaakt om het ontwerp op enkele punten te verbeteren. Zo is het ijzeren frame nu gegoten en ontbreekt het opstaande randje aan de buitenkant. Ook wordt de unit die aan de achterkant eerst gesloten was, nu gekenmerkt door een open structuur waarmee compressie voorkomen wordt.

Terzijde een viertal luidsprekers waarin ik de typen ‘SL 2’ en ‘Allae’ herken. De covers zijn verwijderd en op de donkere baffles staat in wit het woordje ‘reference’ geschreven. Waarmee hun functie in deze ruimte ook weer duidelijk is. Een eindje verderop zit één van de weinige in het productieproces werkzame mannen. In de loop van de rondleiding wordt duidelijk dat hier met name vrouwen ingezet worden. Niet alleen omdat zij over kleinere handen en een fijnere motoriek beschikken, maar ook omdat zij beter in staat zijn om langdurig geconcentreerd dezelfde steeds opnieuw terugkerende handelingen uit te voeren. Mannen blijken met name aanwezig op de testafdeling en bij research & development.

Voornoemde man is bezig met het controleren van de speakerplugs die over de gehele lengte exact de juiste diameter moeten hebben teneinde het contactoppervlak voor signaaloverdracht zo groot mogelijk te laten zijn. Ook staat naast hem een apparaat waarmee de meest cruciale onderdelen van luidsprekerunits – die vederlichte gele, ronde, geribbelde schoteltjes – extreem nauwkeurig gematched kunnen worden.

Next: Power-Line Mains Cables

Vlak daarnaast hangen netkabels. Jarenlang was men bij deze fabrikant de mening toegedaan dat de bijgeleverde standaardkabel optimaal was voor de eigen apparatuur. Inmiddels is er na honderden uren ontwikkelen, research en luisteren dus deze Power-Line Mains Cable die in prestaties volgens Doug de standaard kabel achter zich laat.

Hij pakt een voor de Engelse markt bestemd exemplaar en meteen wordt duidelijk dat ook dit – zoals ik inmiddels van alle Naim producten gewend ben – een zeer doordacht ontwerp is. Hier geen standaard connectoren maar specifiek ontworpen exemplaren. Zowel de Power-Line mains plug als de IEC inlet plug hebben ‘floating pins’ terwijl de kabel aan beide zijden ontkoppeld is en met speciale gegoten clamps vastgezet wordt teneinde eddy currents te onderdrukken. De kabel zelf bestaat uit drie individueel geïsoleerde koperen, getwiste kernen van 4 mm2, omgeven door een rubber mantel.

On we go; Aro!

Terwijl ik de informatie nog op me in laat werken loopt Doug alweer verder en komt aan bij een klein hoekje wat enigszins afgeschermd is van de rest van de afdeling. Een tafel met daarop een oude Naim versterker en phono trap met daarnaast een draaitafel waarvan de arm ontbreekt. Pas wanneer ik op het aangrenzende bureau vier rollen met dunne bedrading zie liggen wordt het me duidelijk. Dit kan alleen maar bedoeld zijn voor het bekabelen van een toonarm. Inderdaad ontwaar ik vlakbij de extreem lichte, stijve buis die uiteindelijk de basis voor een Aro toonarm zal vormen.

De naam is afgeleid van ‘Arrow’. Niet vanwege de vorm maar vanwege het materiaal dat betrokken wordt van een fabrikant van wedstrijdpijlen. Op een plank erboven een exemplaar waar de uit één stuk aluminium vervaardigde headshell al aan vastgelijmd is. Voor de duidelijkheid; de draaitafel staat er om te testen of de arm voldoet aan de specificaties. Kwaliteitscontrole is overigens bijna een obsessie bij dit merk. Alle componenten ondergaan in de loop van de productie vier kwaliteitscontroles, producten uit de toplijn, zoals de CD 555 CD speler en de NAP 500 eindversterker, worden zelfs nog een vijfde maal gecontroleerd, hetgeen geschiedt op de R & D afdeling. Distributeur Malcolm vertelt dat het percentage apparaten dat bij hem terugkomt voor reparatie bij dit merk extreem laag is. Veel lager dan bij andere merken het geval is.

Mijn vraag waarom Naim nooit zelf een draaitafel op de markt gebracht heeft wordt beantwoordt met de voor de hand liggende constatering dat er voldoende uitstekende draaitafels aangeboden worden. De Aro is in 1989 op de markt gebracht als een alternatieve arm voor de toenmalige Linn LP12 Sondek draaitafels. Vervolgens werd hij vaak gebruikt op Thorens draaitafels en nog steeds wordt hij geproduceerd omdat er blijvend vraag naar is.

Doug vertaalt het als ‘trouw blijven aan zowel de oprichters als de eerste klanten van Naim’ en legt aansluitend de link naar de oude Naim modellen waar ook op de tweedehands markt nog steeds vraag naar is. Mede doordat zelfs de oudste exemplaren door eigenaren ingestuurd kunnen worden voor service of voor het vervangen van onderdelen. Een verhaal wat bevestigd wordt wanneer we later op de dag de serviceafdeling bezoeken waar we diverse vertegenwoordigers van die oudere generaties in de stellingen zien staan. Wachtend op service of reparatie.

A Naim will last a lifetime.

Parts: matching, mixing & fixing

Voort gaat het en we passeren nu meterslange stellingen met bakken waarin allerlei onderdelen liggen te wachten om in de productielijn gebruikt te worden. Alleen de vele verschillende printed circuit boards vullen al een volledige wand. Maar zijn ook planken vol met standaard Philips cd mechanismen, transistors of op specificatie gefabriceerde, toegeleverde onderdelen.

In een hoek een apparaat waarop transistors gecontroleerd en gematched worden. Even verderop bakken met printed circuit boards waar het cd mechanisme al op gemonteerd is en daarnaast dezelfde pcb’s maar nu verder opgevuld met de door Naim in huis ontwikkelde besturingselektronica. Er lijkt geen eind te komen aan de wandstellingen.

Met het in beeld komen van een soldeermachine die het standaardwerk voor zijn rekening neemt zijn we gearriveerd in het gedeelte waar met name dames geconcentreerd bezig zijn met het solderen van onderdelen op pcb’s. Anderen duwen pootjes door printplaten of knippen aan de onderkant de pootjes af. Langzaamaan beginnen de groene platen steeds meer reliëf te vertonen. Eén van de eerste vrouwen in deze zaal houdt zich overigens niet bezig met pcb’s maar met het solderen van gouden pins aan een Black SNAIC interconnect. Een echt geduldwerkje wat ze zeer precies uitvoert.

Wanneer ik Doug vraag of deze vrouwen ditzelfde werk nu dag in, dag uit blijven doen vertelt hij dat de medewerkers onderling rouleren en dat er daarnaast iedere week opnieuw bekeken wordt welke (half)producten er deze keer gemaakt moeten worden om aan de orders van de (inter)nationale distributeurs te kunnen voldoen. Dit maakt dat er een grote mate van variatie in het werk zit waardoor het voor iedereen afwisselend en interessant blijft.

Twee grote apparaten kondigen een nieuwe fase in de productieketen aan. En opnieuw is het tijd voor controle. De Supervision mk III vergelijkt een aangeboden pcb met het visuele model dat hij op zijn harde schijf heeft terwijl het tweede apparaat de soldeerpunten razendsnel doormeet. Ook het daaropvolgende door Naim zelf bedachte apparaat - dat ik passeer op weg naar het gedeelte waar alle onderdelen uiteindelijk samengevoegd worden tot een component – heeft in feite te maken met controle.

Het is een soort vierkante, door Naim ontworpen boog waar gesoldeerde kabels aan uitgehangen kunnen worden teneinde de gesoldeerde gedeelten te ‘ontstressen’. Het is de eerste keer dat ik van een dergelijke behandeling hoor en het zoveelste bewijs dat deze fabrikant iedere stap in het proces van ontwerpen en fabriceren zorgvuldig doordenkt en op unieke wijze vormgeeft.

Putting it together

We naderen het deel van de hal waarin componenten hun uiteindelijke vorm beginnen te krijgen. Aan de zijkant staan grote zwarte kunststof bakken. Elke bak bevat alle onderdelen die samengevoegd moeten worden tot één hoogwaardig Naim component. Opnieuw werkplekken met vooral dames. Ieder heeft achter zich een kleine lorrie staan met daarop een dummy exemplaar van het model dat zij op dat moment aan het bouwen is. De tijdsduur is afhankelijk van het type. De dame die het dichtst in de buurt zit vertelt dat zij gemiddeld ongeveer twee uur doet over het opbouwen van een kast met onderdelen. Ingewikkelde modellen met veel bouwstenen zoals bijvoorbeeld een HDX hard disc player of een NAP 500 power amplifier neemt beduidend meer tijd in beslag.

Achter een kastenwand resideren de heren van de testafdeling. Hier zie ik vrijwel alle voorkomende Naim typen. Voordat de aluminium kap er op gaat is er een laatste controle; werkt het apparaat naar behoren en voldoet het aan de specificaties. Opnieuw fascineert mij met name het oog voor detail. Ik kijk naar twee naast elkaar staande CD 5i CD spelers en verbaas me over het feit dat iedere ty-wrap in beide exemplaren exact op dezelfde plek zit. Een kleine verschuiving zou een klankverandering tot gevolg hebben die afwijkt van de beoogde sound.

Ik zie de ingenieuze ‘spacers’ die al die parallel lopende dunne draadjes op exact dezelfde onderlinge afstand houden, opnieuw in het kader van het gewenste klankbeeld. Opvallend zijn ook de zwarte kapjes die dienen om de daaronder gelegen onderdelen op een constante en dus optimale temperatuur te houden. Om het nog maar niet te hebben over de verende ophanging zoals ik op een zeer consequent doorgevoerde manier zie in de nieuwe SuperLine Reference phono amplifier. Moet ik nog vermelden dat het ook hier weer gaat om het optimaliseren van de klank?