Test KEF X300A high-end desktop-audio

Een half jaar geleden voelde ik een verlangen in me opwellen dat me herinnerde aan mijn eerste kennismaking met de KEF LS50 tijdens de High End 2012 in München. Een bepaald soort hebberigheid die voortkomt uit het opwindende gevoel dat je krijgt als je iets bijzonders meemaakt.

Dat gebeurde tijdens de Blue-Chip days, de jaarlijkse pers-presentatie van KEF. Daar werd namelijk - onder strikt embargo - de X300A getoond, de eerste stap van KEF op het gebied van Computer Audio. En wat een stap!

De X300A is, heel kort door de bocht, een actieve luidspreker met ingebouwde versterkers en een USB D/A-converter, die je aansluit op je computer. Maar als ik het daarbij zou laten doe ik deze bijzondere luidspreker echt tekort. Want KEF had voor die ingebouwde versterker gerust kunnen kiezen voor een off-the-shelf Klasse-D stereo-oplossing.

Die zijn tegenwoordig echt zeer goed van kwaliteit, maar ze kozen voor Klasse-AB. En dan ook nog eens in duplo, want het laag/mid en hoog hebben ieder een eigen versterker. Per luidspreker! Vier Klasse-AB versterkers in totaal dus. Het voordeel van twee versterkers per luidspreker (50 watt voor het laag/midden en 20 watt voor het hoog) is evident: eventuele vervorming die optreedt bij luid spelen zal vooral in het midden en laag zitten (die vragen immers het meeste vermogen) en dus blijft het signaal dat naar de tweeter gaat zuiver. Dat klinkt niet alleen beter, maar vermindert ook de kans dat je tweeter in rook opgaat.

Techniek van Binnen
Het blijft overigens niet bij die ingebouwde bi-amping versterker, er zit in elke luidspreker ook nog een hoogwaardige 24bit/96kHz a-synchrone USB D/A-converter. Van onbekende signatuur overigens. KEF doet daar zelf geen uitspraken over en op internet is er ook niks over te vinden. Het is eigenlijk ook niet van belang, als het goed klinkt moet je die vraag af en toe ook eens niet durven stellen...

Op de achterzijde van de linker luidspreker zitten, naast de net-entree en de aan/uit knop, een mini-USB (Type B) ingang (hier komt het signaal vanuit je computer binnen), een analoge 3,5 mm. stereo jack-ingang voor een analoge bron, een USB (Type A) uitgang voor de verbinding naar de rechter luidspreker, een volumeknop (Aux-Gain, die je als master-volumeregeling kunt gebruiken maar die vooral bedoeld is voor als je de 3,5 mm. jack-ingang gebruikt) en een EQ schakelaar waarmee je kunt kiezen uit twee instellingen: Desk of Stand. Hierover later meer.

De rechter luidspreker heeft geen aan/uit knop maar wordt tegelijkertijd met de linker luidspreker aan- of uitgeschakeld. Naast de mini-USB (klasse B) ingang zit er nog een balansregelaar op met een duidelijk voelbare middenpositie. Het voordeel van de onderlinge USB verbinding is dat beide luidsprekers exact hetzelfde digitale signaal aangeboden krijgen. Het valt trouwens op dat de X300A ook vrolijk 24/192 muziekfiles weergeeft. Volgens de documentatie is de D/A converter in de X300A begrensd op 24/96, er zal dus wel downsampling plaatsvinden maar dat heb ik niet kunnen horen. Het is bovendien een stuk sympathieker dan domweg in nors stilzwijgen vervallen als een te hoge samplingfrequentie wordt aangeboden.

De nieuwe KEF'jes op de ISE in januari (PHOTO40)

Aangezien het vandaag de dag zeer goed mogelijk is om zowel converters als versterkers binnen zeer nauwe toleranties te bouwen gedragen de luidsprekers zich praktisch identiek, wat voor een erg goede balans en ruimtelijke afbeelding zou moeten zorgen.

Techniek van buiten

Op de voorkant van de linker luidspreker zit een subtiel ledje bovenin de rand van de unit dat rood oplicht als er geen signaal is, en groen als de luidspreker correct met de digitale of analoge bron is verbonden. Een punt van aandacht is dat de analoge ingang door de digitale (USB) ingang ‘overruled’ wordt. Als je van een analoge bron wil afspelen moet je dus de USB-plug uit je computer verwijderen. Omdat zowel de volumeknop als de balansregelaar op de achterkant van de luidspreker zit ga ik er vanuit dat KEF bedoelt dat je die in principe eenmalig instelt. Dat kan een beetje lastig zijn als je analoge bron geen regelbare uitgang heeft, want bij digitaal gebruik via USB heeft het juist de voorkeur om de gain helemaal open te draaien en het volume vanaf je computer te regelen. Als je ook een analoge bron zonder volumeregeling op de X300A wil aansluiten verdient het dus aanbeveling om de achterkant van de linker luidspreker goed toegankelijk te houden om hartverzakkingen bij het overschakelen te voorkomen.

Het kleine ledje licht hier groen op

De nieuwe Uni-Q luidsprekerunit is direct afgeleid van de centrale unit in de fabelachtige KEF Blade. De aluminium dometweeter zit in het midden van de unit achter de door KEF ontwikkelde ‘Tangerine Waveguide’. Die zorgt niet alleen voor een betere afstraling van het hoog, maar beschermt ook de kwetsbare lichtmetalen dome. De mid/laag unit is gemaakt van een aluminium/magnesium legering en is uiterst hard, licht en stijf. De Z-Flex ophanging vervangt de traditionele bolle (of holle) rubberen rolrand en zorgt er door zijn speciale vorm voor dat er veel minder ongewenste reflecties vanaf het front direct rondom de unit plaatsvinden, wat de ruimtelijke weergave verbetert. De woofer kan desondanks nog steeds forse bewegingen maken en blijft zich daarbij als een haast perfecte zuiger gedragen. De X300A is een ‘naakte’ luidspreker, waarmee ik bedoel dat er geen textielen frontjes bijgeleverd worden. Een goede keuze wat mij betreft. Vaak zit het frontje de weergave toch in zekere mate in de weg. Bovendien mag de unit in de X300A absoluut gezien worden.

Voor ik de luisterervaring ga optekenen moet ik nog even terugkomen op de EQ knop. KEF heeft hiermee een soort voor-equalisatie gemaakt voor twee verschillende toepassingen. De ‘Desk’ instelling wordt aangeraden als je de X300A op een bureau gebruikt (of) met de achterkant vrij dicht bij een muur plaatst. De ‘Stand’ instelling spreekt dan voor zich: je kunt de X300A ook heel goed op een luidsprekerstand plaatsen om als actief stereosysteem te dienen. Er is een subtiel maar significant verschil in geluid waar te nemen tussen de twee instellingen. Bij ‘Desk’ worden het midden en het laag zo te horen iets naar beneden gefilterd, waardoor het hoog juist een beetje extra lijkt te krijgen.

Het idee hierachter is waarschijnlijk dat plaatsing op een bureaublad of tegen een muur theoretisch (en vaak ook in de praktijk) een ongewenste toename in het laag veroorzaakt waardoor ook het middengebied een beetje vertroebelt. Omdat de tweeter in dat geval niet op oorhoogte zit mag die juist een tikje meer hebben. Bij ‘Stand’ is het frequentieverloop op het gehoor wat vlakker. Het middengebied is daardoor rijker en het hoog wat subtieler. Het gaat echt om zeer kleine verschillen, maar ik gaf in alle gevallen toch de voorkeur aan de ‘Stand’ instelling. Experimenteer daar gerust mee zou ik zeggen!

Luisteren

Laat ik tegen mijn gewoonte in eens beginnen met vergelijken. Ik heb daar normaal gesproken een broertje dood aan, want het zegt zo weinig als men de andere apparaten of luidsprekers niet kent. Maar in dit geval kon ik de verleiding niet weerstaan om een head-to-head met mijn KEF LS50 te doen. Beide in een desktop-opstelling. De LS50 staat op een brede vensterbank waar mijn bureau tegenaan staat. De X300A staat daar bovenop met een plak stevig celrubber ertussen tegen het schuiven en om trillingen een beetje te dempen. De luisterafstand is ongeveer een meter, net als de onderlinge afstand van de luidsprekers. Ze staan lichtjes toe-in. De aansturing van de LS50 gebeurt met een AudioQuest DragonFly die met een AudioQuest Big Sur interlink is verbonden met mijn ouwe trouwe Marantz PM80MkII. De luidsprekerkabel is Translator White Connection.

Zonder al te uitgebreid op de verschillen in te gaan kan ik iedereen die de afgelopen tijd een setje LS50’s heeft gekocht meteen geruststellen. De jubileum-monitor met het bolle buikje verslaat de X300A op alle fronten. Er is nog meer rust, nog meer autoriteit, de ruimtelijke afbeelding is nog mooier, de laagweergave is nog strakker en dieper en het hoog is nog fijnzinniger. Maar als je hieruit de conclusie wil trekken dat de X300A niet deugt heb je in de voorgaande opsomming vijf keer het woord ‘nog’ over het hoofd gezien. Het is uitsluitend vanwege het feit dat de LS50 zo absurd goed is dat hij ‘nog’ beter klinkt dan de X300A. Bovendien kun je bij de set met de LS50 nog heel wat ‘tweaken’ met andere bronnen, versterkers en bekabeling (hoewel dat laatste ook voor de X300A geldt, maar ook daarover later meer).

Ze zijn overduidelijk familie van elkaar. Het eerste wat opvalt is het grote gemak waarmee de X300A muziek weergeeft. Er is nauwelijks kleuring, maar kleurloos is hij zeker niet. Het middengebied is rijk en heeft genoeg warmte, wat vooral prettig is bij de weergave van stemmen. Ik vond de ‘Desk’ instelling van de EQ wat dat betreft iets te kaal, maar de ‘Stand’ instelling is uitstekend. De schuimrubberen stopjes voor de baspoorten die KEF er bijlevert kun je, net als bij de LS50, beter in de doos laten want het geluid gaat er (letterlijk) wat ‘verstopt’ van klinken en je levert ruimtelijkheid in. Je kunt beter de luidsprekers iets verder van de achterwand afzetten of iets indraaien als je het laag wat wil temperen.

Een recente aanwinst in mijn collectie is het zeer goed klinkende album New Dawn van Dominic Miller en Neil Stacey uit 2002 (Naim label). Miller kennen we uiteraard van zijn samenwerking met Sting. Zijn lyrische gitaarspel wordt op dit album perfect aangevuld door Stacey, eveneens op gitaar. Het openingsnummer (New Dawn) doet qua sfeer erg denken aan het betere werk van meestergitarist Michael Hedges, compleet met tap-on noten en akkoorden. De klank is groots en weids, de gitaar klinkt lekker snel en kleine details in de aanslagen van de snaren zijn prima te horen. Het laag dat rond 0:26’ invalt rolt heerlijk uit de luidsprekers en het brede synthesizer-akkoord dat rond 0:45’ begint staat meters achter de set. Als ik skip naar het nummer Rush Hour blijkt de X300A ook in staat om een dynamiek te leveren die je met je ogen doet knipperen. En wederom is daar die opvallende brede en diepe weergave.

Tijd voor wat meer geweld, en dat bedoel ik vrij letterlijk. Om te beluisteren wat een systeem écht in zijn mars heeft gebruik ik graag Infected Mushroom. Dit Israëlische duo maakt knetterharde maar melodieuze en zeer spectaculaire Psytrance, een muzieksoort die meer bedoeld lijkt voor de huiskamer dan voor de dansvloer omdat er vaak zeer acrobatische studiotrucjes in worden toegepast, blijkbaar om de geesten der luisteraars te verruimen. Vaak grijp ik dan naar de track End Of The Road van het album Legend Of The Black Shawarma. De explosieve kickdrum knalt gortdroog uit de conussen en de X300A geeft geen krimp. De baslijn die even later invalt is diep en kort, de elektronische accenten in het midden en hoog spetteren zonder enige vorm van schelheid, er is balans en controle. En grote opwinding. Hier zou ik gerust een feestje mee durven geven in een flinke huiskamer, succes gegarandeerd!

Tot slot van de luistersessie kies ik voor schoonheid en contemplatie. Op Pasodoble van bassist Lars Danielsson en pianist Leszek Możdżer staat fraaie akoestische jazz, prachtig geregistreerd en op betrokken wijze gespeeld. Het absolute hoogtepunt van het album is Eja Mitt Hjarta dat begint met een zachte trommelslag, daarna een aarzelend gestreken flageolet op de contrabas die uitbarst in een zeer emotionele melodie die weer wordt aangevuld met de piano van Możdżer en ijle ambientgeluiden van de overige bandleden. Als na 1:42’ eindelijk het prachtige hoofdthema begint rest mij nog slechts diep respect en bewondering voor de muzikanten. En voor de KEF X300A natuurlijk, die er in slaagt mij kippenvel en vochtige ooghoeken te bezorgen.

Conclusie

Voor ik een vrij uitgebreide conclusie ga geven stel ik mezelf bovenstaande gewetensvraag. Wat zou je nog aan de X300A kunnen verbeteren door te investeren in betere netsnoeren en hoogwaardige USB kabels? Aardig wat, schat ik. Maar de vraag is of dat altijd wenselijk is. Puur vanuit audiofiel oogpunt natuurlijk wel, want elke verbetering is er één. Maar uit respect voor de brede doelgroep die KEF bij deze luidspreker voor ogen heeft heb ik heel bewust gekozen om te testen ‘zoals hij uit de doos komt’. Op die manier zal het gros van de gebruikers hem namelijk gaan opstellen en dan moet het product gewoon deugen. Dus heb ik de verleiding weerstaan. 

De X300A is primair bedoeld voor gebruik met de computer. KEF schiet daarmee in de roos, want in hoeveel huishoudens heeft de computer inmiddels niet de centrale plaats in de entertainmentconsumptie ingenomen? En hoeveel sneue sub-satelliet setjes van een of ander computer- of bouwmarktmerk staan daarbij hun schamele kunsten te vertonen? Weg met die plastic rotzooi, in de kliko ermee! Muziek is te waardevol om op het laatste moment nog even door de elektronische shredder te halen, zet iets goeds neer en geniet!

De KEF X300A is wat mij betreft het best klinkende desktop-audio setje dat ik tot nu toe gehoord heb. Okee, ze zijn niet erg klein, maar echt opvallend zijn ze nu ook weer niet. Hun perfect afgewerkte gun metal zilveren kasten en titaniumkleurige luidsprekerunits in het zwarte front doen het spectaculair goed naast een mooie laptop (vooral die met een appeltje erop). Met een kleine investering in langere USB-kabels en een paar deugdelijke stands kun je er ook een erg fijne huiskamerset mee maken. Want je koopt met de X300A geen luidsprekers maar een compleet systeem. Voor de prijs van 799 euro zul je echt moeite hebben om een versterker-d/a-converter-luidspreker set te vinden die hieraan kan tippen. Het is geen directe vervanging voor luidsprekers in een bestaande set, maar ze zijn wel geschikt als tweede set voor audiofiele fijnproevers. En absoluut ook voor nieuwsgierige muziekliefhebbers, die hiermee op onderkaakverzakkende wijze voor het eerst met de betere hifi in aanraking kunnen komen.

Want dat zou wel eens de grootste kracht van dit product kunnen zijn. Mensen die niks met hifi hebben maar wel een goede computer kopen om daarmee een groot deel van hun entertainment te consumeren zouden allemaal een keer naar de KEF X300A moeten luisteren. Dan horen ze hoeveel ze lange tijd gemist hebben. Muziekliefhebbers zijn er genoeg en producten als de X300A zijn bij uitstek geschikt om nieuwe doelgroepen aan te boren. Of om bestaande doelgroepen te verrassen. Het is dat ik al een set KEF LS50’s heb, anders zou ik in plaats van een afhaalopdracht om een factuur vragen. Dat zegt waarschijnlijk genoeg...

HiFi.nl plus- en minpunten
+ fraai design en prima afwerking
+ geweldige geluidskwaliteit
+ kan nieuwe doelgroepen in aanraking brengen met hoogwaardige hifi

- meegeleverde USB kabels zijn te kort voor gebruik op stands
- relatief groot voor op een gemiddeld bureau

KEF Special Page

Lees er ook de recensie van de KEF LS50