Marantz NA-11S1 internationale perspresentatie

Eerder deze week schreven we al dat de gloednieuwe NA-11S1 van Marantz volgende week bij de Nationale AV-dagen te bewonderen zal zijn. Voor iedereen - want wij kregen reeds een preview, én hebben inmiddels een exemplaar in huis. We hopen je voor de show alvast te vertellen wat je mag verwachten. 

Afgelopen woensdag verzamelde een internationaal gezelschap hifi-journalisten zich op het Europese hoofdkwartier van Marantz in Eindhoven om daar de presentatie bij te wonen van de langverwachte NA-11S1 netwerk audio speler. Sinds de introductie van een prototype tijdens de High End 2012 in München heerste er een opgewonden verwachting onder Marantz-liefhebbers, maar ontstond ook onzekerheid over de exacte lanceerdatum. Tijdens de perspresentatie werd daar uitgebreid op ingegaan.

De reden van de uitgestelde lancering, zo bleek, was dat Ken Ishiwata en Rainer Finck, die samen het technische en de klankmatige ontwerp voor hun rekening namen, vlak na het voltooien van het prototype een belangrijke ontdekking deden. Ze merkten namelijk dat de speler minder goed ging klinken als ze, tijdens het afspelen van een bestand via het netwerk, een computer aansloten op de a-synchrone USB ingang van de NA-11S1.

Ik zal hier niet te diep inzoomen op de technische details (de recensie volgt bovendien snel, red.), maar het kwam er op neer dat ze een betere galvanische scheiding tussen de USB-ingang en de rest van het digitale in/out board nodig hadden om dat probleem op te lossen. De technische oplossing die ze hiervoor vonden loste het probleem weliswaar op, maar het gevolg was wel dat er nieuwe software moest worden geschreven. Dat extra stukje ontwikkeling (met testen en nog eens testen) kostte uiteindelijk een klein jaar, maar Ken Ishiwata benadrukte dat het de moeite van het wachten meer dan waard was.

60 jaar Marantz in Logische Ontwikkeling
Het programma bestond niet alleen uit de introductie van de nieuwe netwerkspeler. Als je zoveel journalistiek geweld over de vloer hebt, vertel je als bedrijf natuurlijk ook iets over je roemruchte geschiedenis, en dat kan niemand beter dan Ken Ishiwata die sinds 1978 aan Marantz is verbonden.

Het verhaal dat hij vertelde kende een verrassende rode draad: telkens als Marantz als bedrijf in andere handen overging, was dat (toevallig) in een periode dat de hifi zelf ook een grote ommekeer doormaakte. De oprichting van het merk in 1953 en de ontwikkeling van de Audio Consolette mono-voorversterker viel samen met de opkomst van de 33-toeren langspeelplaat, de overname door Superscope in 1964 gebeurde op het moment dat de stereo-langspeelplaat op grote schaal voet aan de grond kreeg.

Toen het bedrijf in 1980 door Philips werd gekocht, stond de wereld aan de vooravond van de digitale revolutie van de Compact Disc. In mei 2001 werd het bedrijf door Marantz Japan gekocht en in 2002 vond de fusie met Denon plaats in de D&M Holding - vorig jaar omgedoopt in D+M Group.

Deze laatste periode staat in het teken van een verschuiving van Super Audio CD naar zogenaamde non-packaged media, oftewel muziek die niet in een verpakking zit. Files dus, streaming. Of dat nu uit de cloud is of binnen een eigen netwerk. Met de NA-11S1 bewijst Marantz dat ze echte high-end streaming kunnen leveren, gebaseerd op 60 jaar ervaring met techniek, maar vooral met de best mogelijke weergave van muziek.

Marketing en techniek

In twee kortere presentaties voor de lunchpauze vertelden Oliver Kriete (marketing) en Rainer Finck (digitale ontwikkeling) respectievelijk over de positie van Marantz binnen de huidige marktontwikkelingen en over de keuzes waarvoor het ontwerpteam zich gesteld zag tijdens de ontwikkeling van de NA-11S1. Het verhaal over marketing (hoewel zeer interessant) zal ik de lezers grotendeels besparen, maar het feit dat ook Marantz een duidelijke verschuiving waarneemt in de manier waarop muziek wordt geconsumeerd blijft een significant gegeven binnen de hele hifi. Hun inzet op streaming audio komt in elk geval niet uit de lucht vallen.

De presentatie van Rainer Finck (tegenwoordig verantwoordelijk voor Boston Acoustics binnen de D+M Group) over de technische opbouw van de NA-11S1 kende een paar aangename verrassingen. Rainer ging onder meer in op de eerder genoemde waarneming dat een niet galvanisch ontkoppelde USB interface een zodanig effect op de geluidskwaliteit bleek te hebben dat daarmee het hele voordeel van de a-synchrone koppeling teniet werd gedaan. Hiermee werd impliciet ook gezegd dat 'a-synchroon' niet meer is dan een aanduiding van het gebruikte systeem en dat het dus niet als kwaliteitsaanduiding mag worden beschouwd. Geen bewering om meteen vrienden mee te maken, maar er is voldoende bewijs om te geloven dat Finck en Ishiwata het bij het rechte eind hebben en de introductie van de NA-11S1 dus niet voor niets een klein jaar lieten verschuiven.

Een andere verrassing was dat Marantz voor de NA-11S1 geen gebruik maakte van een bestaande digitale I/O module, maar dat deze voor de NA-11S1 volledig nieuw is ontwikkeld, met eigen, unieke software. Erg belangrijk daarbij is de ontwikkeling van Marantz Musical Mastering, een proces waarvan ik de details in de binnenkort te verschijnen recensie van de NA-11S1 wat verder uit de doeken zal doen. Hier zal ik me beperken tot de mededeling dat het een erg slimme manier is om via oversampling de digitale stapjes waaruit het signaal is opgebouwd zodanig te verkleinen dat er geen gecompliceerde rekensoftware nodig is om de getalswaarde van elke stapje te berekenen, waardoor veel minder vervorming in het signaal ontstaat.

De speler, waarvan tijdens de presentatie een foto zonder de kap op het scherm werd getoond, bestaat feitelijk uit een digitaal deel (ontwikkeld door Finck), een analoog deel (ontwikkeld door Ishiwata) en een heleboel voedingen. Elk onderdeel van het apparaat heeft zijn eigen, gestabiliseerde power-supply. Het is ook goed om te zien dat de speler relatief weinig lucht bevat, oftewel veel discreet opgebouwde schakelingen gebruikt. Vooral het analoge gedeelte is een lust voor het oog. Daar zitten uitsluitend op klank geselecteerde componenten in, van diverse fabrikanten.

Er zitten zelfs speciaal voor dit apparaat vervaardigde condensatoren in, omdat er geen off-the-shelf component beschikbaar was dat voldeed aan de technische en klankmatige eisen van Ken Ishiwata. In een korte toelichting vertelde hij dat de klank die hij nastreeft niet specifiek op resolutie is getuned, maar dat hij een warmbloedig, dynamisch middengebied en een gulle ruimtelijkheid veel belangrijker vindt. Of hij daar in geslaagd is zou tijdens de luistersessie na de lunch moeten blijken.

Luisteren

In de fraaie luisterruimte in de kelder van het gebouw staat permanent de bekende Reference high-end set opgesteld die Ken gebruikt als referentie bij het ontwikkelen van alle nieuwe apparatuur van Marantz, aangesloten op een paar Boston Acoustics M350 luidsprekers. Een champagne-gouden NA-11S1 is via usb verbonden met een MacBook waarop voornamelijk DSD bestanden staan. De NA-11S1 kan namelijk, als eerste geïntegreerde streamer ter wereld, het native Super Audio CD bestandsformaat weergeven, mits daar de juiste player-software voor wordt gebruikt.

PC-gebruikers kunnen daar volgens Ken het best JRiver voor gebruiken (Mac gebruikers kunnen sinds kort trouwens ook een alpha-versie van JRiver downloaden, maar die verkeert nog in de ontwikkelingsfase) en voor Mac is Pure Music op dit moment de meest geschikte keuze. DSD is een HD-muziekformaat dat langzaam in populariteit stijgt, vooral omdat het zeer geschikt is om analoge tapes digitaal te archiveren. De Super Audio CD is jammer genoeg nooit echt van de grond gekomen in Europa, maar de digitale bestanden komen mondjesmaat als download beschikbaar.

Tijdens de luistersessie draaide Ken diverse DSD tracks die steeds een stapje lager in resolutie waren, maar waarbij steeds een zeer grote verfijning te horen was. Klassiek, jazz, het klonk uiterst ruimtelijk en transparant maar zonder een spoor van hardheid. De luidsprekers kende ik natuurlijk, maar wat ze hier lieten horen grenst waarschijnlijk aan het maximaal haalbare. Een DSD opname die aan analoge tape als bron had werd door de meeste aanwezigen trouwens als de best klinkende beschouwd, wat aansloot bij de uitspraak van Ken eerder die dag, dat DSD zich uitstekend leent voor archivering van analoge mastertapes.

Een door collega Michael Fremer (Stereophile) meegebrachte USB-stick met daarop een eigen mp4-opname vanaf vinyl werd voor in de speler gestoken. We hoorden een superdynamische uitvoering van Orange Coloured Sky door Nat King Cole met het orkest van Stan Kenton. Heerlijk spetterend bigbandwerk, met plaatsing en diepte. Genieten, en Ken Ishiwata zag glimlachend dat het goed was.

Terugkijkend
De NA-11S1 is een kostbaar apparaat (3999 euro), maar als je bekijkt welk niveau van digitale innovatie je daarvoor krijgt - met name het Marantz Musical Mastering systeem - kun je volgens mij toch van een concurrerende prijs spreken. Daarover (maar ook over de interface tussen gebruiker en streamer) meer in de recensie die binnenkort verschijnt, voor nu concludeer ik dat Marantz met de NA-11S1 een reuzensprong maakt en daarmee misschien niet alleen náást, maar misschien zelfs een voetlengte voorbij de concurrentie terechtkomt.

De ontwikkelingen gaan echter snel, dus hoe lang die voorsprong blijft is koffiedik kijken. Maar goed, dat gaat dan toch voornamelijk over techniek en die zit van binnen. Van buiten telt vooral de kwaliteit van de weergave. Die is van een zeer hoog niveau, maar hoe hoog precies kon in de relatief korte sessie niet worden vastgesteld. Meer volgt!