Ayre Acoustics KX-R, een technisch verslag Deel 2
In samenwerking met importeur Audiac presenteren wij u een tweetal bijzondere zgn. White Paper`s (een document met een informatieve of educatieve inhoud welke bedoeld is om de lezer op de hoogte te brengen van oplossingen voor bepaalde problemen, en/of de technische achtergronden bij het vinden van die oplossingen - red.). Het betreft de bijzondere versterkingsproducten van het Amerikaanse merk Ayre uit de X-R serie. Het is niet gebruikelijk dat we dergelijke artikelen publiceren, maar in dit geval maken we graag een uitzondering. Niet alleen omdat wij zelf de bijzondere kwaliteit van deze apparaten meermaals hebben mogen vaststellen, maar de artikelen zijn leuk en toegankelijk geschreven, en geven ook een goed inzicht in de verschillende technische principes die van belang zijn bij het ontwerpen van een versterker. Het artikel is vanuit de fabrikant geschreven in de "wij-vorm". Gedane uitspraken hoeven dus niet noodzakelijkerwijs de mening van HiFi.nl te vertegenwoordigen. Deze week deel 2.
Het gebalanceerde ontwerp vereist een volumeregeling voor zowel het geïnverteerde als voor het niet-geïnverteerde signaal. Daarbij is een absolute kanaalgelijkheid van groot belang. Bij het ontwerpen van de KX-R hebben we dankbaar gebruik gemaakt van de kennis die we eerder opdeden bij het bouwen van de K-1Xe voorversterker, waarin voor de mechanische volumeregeling al een soortgelijk mechanisme gebruikt wordt. Door dit mechanisme aanzienlijk te vereenvoudigen, hebben we veel ruimte kunnen besparen.
Het volume is zowel met de regelaar op het front van de KX-R als vanaf de afstandsbediening te regelen. Wordt er voor een ander volumeniveau gekozen, dan komt de besturingsmotor van de volumeregelaar in actie. Via een tandsnaar bestuurt hij de pully’s van vier Shallco schakelaars, die dan steeds naar een andere weerstand schakelen. Met de perfecte, aan een kwaliteitsuurwerk herinnerende mechanische opbouw van dit systeem worden alle schakelaars natuurlijk geheel synchroon bestuurd.
Het volume kan in niet minder dan zestig stappen geregeld worden, waarbij elke stap voor 1dB volumeverandering staat. Dit garandeert een optimaal luisterniveau in elke denkbare opstelling. Vanzelfsprekend zijn ook deze Shallco schakelaars voorzien van zelfreinigende zilver-op-zilvercontacten.
De voeding
Net als bij een eindversterker vormt een stabiele en ruisvrije voeding de basis voor de geluidskwaliteit van de voorversterker. We steken daar dus veel energie in. Het proces begint voor ons al vóór de transformator. Daar plaatsen we het gepatenteerde Ayre Conditioner filter dat ongewenste lichtnetvervuiling uit de voedingsspanning filtert. Vanwege zijn geringe mechanische trillingen en zijn beperkte bandbreedte kozen we opnieuw voor de E-I kerntransformator, die ondergebracht wordt in een separaat, exact uitgefreesd compartiment. Het speciale dempingsmateriaal dat we in deze ruimte aangebracht hebben vormt zich als een deken om de transformator. Zo minimaliseren we de overdracht van mechanische trillingen naar de audiocircuits.
De gelijkrichting wordt verzorgd door ultrasnelle Shottky diodes. In combinatie met een aantal parallel geschakelde buffercondensatoren zorgen zij voor een grote voedingsstabiliteit.
Na de gelijkrichting wordt de voeding door het eerste regulatiecircuit verder geperfectioneerd. Dit volledig discrete en terugkoppelvrije (zero feedback) circuit brengt de voedingsspanning op een stabiel niveau. Voor het meest cruciale gedeelte van de KX-R gaan we echter nog een stap verder. De voorversterker voert de voedingspanning door een tweede regulatiecircuit dat alle eventueel overgebleven ruis, fluctuaties en rimpels volledig elimineert. Deze uitgebreide stabilisatie vormt uiteindelijk het draagvlak voor uw muziek, en maximale weergavekwaliteit is alleen mogelijk als dit draagvlak volkomen stabiel is.
Omdat we weten dat alles telt, kiezen we bij elke stap van de schakeling voor perfectie. Daarom is zelfs het gebruikte display verre van standaard. Nagenoeg alle in andere apparatuur gebruikte displays werken volgens een multiplexprincipe waarbij de segmenten op hoge snelheid in- en uitgeschakeld worden. Dat proces is onzichtbaar, maar het heeft wel degelijk invloed op de geluidskwaliteit. De hoge schakelfrequentie genereert namelijk een elektrische ruis die kan doorlekken naar de rest van de elektronica en zich zo met het audiosignaal kan mengen. De segmenten van het display van de KX-R zijn altijd actief, zodat er van een dergelijke schakelruis geen sprake is. Nadeel van het display is dat het ongeveer tien keer zo duur is – maar daar is Ayre heel duidelijk in: kwaliteit gaat altijd voor prijs.
Flexibiliteit
Wanneer aan de muzikale kwaliteit van een voorversterker de grootste zorg besteed wordt, mogen de functionele eigenschappen uiteraard niet achterblijven. Daarom beschikt de KX-R over een groot aantal in- en uitgangen. Van de acht stereoingangen zijn er vier gebalanceerd; twee paar gebalanceerde uitgangen zorgen voor de signaalverbinding naar de eindversterkers. Bi-amping behoort dus tot de mogelijkheden.
Twee paar (selecteerbare) tape-uitgangen zijn te gebruiken voor opnamedoeleinden of voor uitbreiding van het systeem naar een tweede ruimte. Alle ingangen zijn vrij te selecteren en te benoemen. Ongebruikte ingangen verschijnen niet in het display, zodat de gewenste bron altijd snel te vinden is. Doordat het ingangsniveau per bron te regelen is, kunnen bronnen met verschillende signaalniveaus eenvoudig met elkaar in balans gebracht worden. Een van de ingangen is bovendien als SSP input te gebruiken. Daarbij wordt de volumeregeling van de KX-R volledig gepasseerd en is de voorversterker perfect in een multikanaals audiosysteem op te nemen. Vanzelfsprekend is de KX-R zowel met de regelaars op het front als met de uit aluminium vervaardigde afstandbediening te bedienen.
MX-R technieken
Veel van de kennis die we bij de bouw van de MX-R eindversterkers opdeden, komt bij de KX-R uitstekend van pas. Zo gebruiken we hetzelfde materiaal voor de printplaten van de elektronische schakelingen (PCB’s). Voor de MX-R zochten we naar een materiaal dat zowel in elektrisch als mechanisch opzicht perfect zou zijn. Makkelijk was dat niet.
Een PCB dat in termen van isolatie ideale elektrische eigenschappen biedt, zoals teflon, is mechanisch meestal zeer zwak en dus onbruikbaar: het geeft een ongecontroleerde laagweergave met gebrek aan definitie en autoriteit. Onze zoektocht eindigde bij Rogers, een Amerikaans bedrijf. Men produceert daar PCB’s met de ideale combinatie van stijfheid (voor minimale mechanische trillingen) en elektrische isolatie (voor minimale overspraak en maximale scheiding). Dat het materiaal het twintigvoudige kost van het printmateriaal dat we in de 7 serie gebruiken, vormde na luistertests geen enkel bezwaar meer.
Het unieke Equilock circuit, ontworpen voor de inputstage van de MX-R, is ook in de KX-R terug te vinden. Het is daar toevoegd aan de gainsectie, die ervoor zorgt dat de werkspanning van de transistoren steeds op het ideale niveau blijft. Spanningsfluctuaties beïnvloeden namelijk de technische eigenschappen van deze componenten en daarmee dus ook de geluidskwaliteit. Met het Equilock circuit krijgt de KX-R iets van het karakter van een buizenvoorversterker zonder de eventuele nadelen van zo’n systeem. Het draagt bij aan een open en driedimensionele weergave, met een natuurlijke structuur die uw muziek alle ruimte geeft.
Wereldwonder
Bovenstaande is nog maar een kleine greep uit de bijzondere technieken die we in de KXR toepasten. We hopen dat u hiermee een goede indruk heeft van het idee achter deze bijzondere versterker. Tegelijkertijd weten we dat een technisch verhaal net als een meting niet meer is dan een verklaring van de eigenschappen van een product. De emotie die een voorversterker in een goede installatie teweeg kan brengen, is niet in woorden te vatten. We nodigen u daarom graag uit om de KX-R eens goed te beluisteren. U zult onder de indruk zijn; dat beloven we u. Wes Phillips beschreef de KX-R in Stereophile al als het achtste wereldwonder. Verlies u in de muziek. Welkom bij Ayre.