De zelfbouwspeakers van Marcel Donk getest - AudioCell I en IV

Twee jaar geleden ging Max Delissen naar een rustige buitenwijk van Amsterdam om daar kennis te maken met Marcel Donk en een aantal redelijk imponerende zelfbouwluidsprekers van diens hand, voor een zeer goed gelezen artikel uit de rubriek Lezersbezoeken.

Ondergetekende had het nog gemakkelijker, want Marcel kwam in een gehuurde bestelauto naar Rotterdam – om de AudioCell I en IV in mijn huiskamer te demonstreren. Het resulteerde in een aangenaam dagje muziek luisteren met randapparatuur van divers pluimage.

Een nieuwe luidsprekerfabrikant ontstaat veelal doordat de bouwer na veel nadenken en/of experimenteren overtuigd is geraakt van een bepaald principe en daarmee een weergever bouwt onder het motto 'zo moet het volgens mij'. Een commercieel vervolg bestaat meestal uit het gaandeweg uitbrengen van andere modellen die zowel het werkingsprincipe als de uiterlijke kenmerken delen met de eersteling.

Maar dan kleiner en goedkoper om aan een vraag uit de markt te voldoen, en/of duurder en meer 'sophisticated' omdat er zich nieuwe mogelijkheden voordoen die in eerste instantie niet binnen het bereik van de bouwer lagen. Het resultaat is een serie luidsprekers die al op het eerste gezicht herkenbaar zijn als een 'familie'. Groeit de onderneming dusdanig 'in de breedte' dat er verschillende marktsegmenten bediend gaan worden, dan volgt er nog een tweede of een derde familie, waarbij weer een nieuwe reeks uiterlijke en technische kenmerken worden 'geschaald' naar verschillende afmetingen en prijskaartjes.

Bij Marcel Donk ligt het anders. De geschoold grafisch ontwerper begint met het vormgeven van een 'jasje' dat hem bevalt. Is het ruime dozijn paar luidsprekers dat hij op zijn zolder heeft staan al hoogst imposant, op zijn laptop staan er nog véél meer. Het lijken foto's van werkelijk bestaande luidsprekers, maar ze zijn – vooralsnog – toch echt 'virtueel'. Wanneer Marcel het resultaat visueel interessant genoeg vindt om daadwerkelijk te gaan bouwen, volgt een soms jarenlang proces van fijn slijperij.

Heel veel luisteren, experimenteren en veelal in samenspraak met 'huisleverancier' Speaker en Co in Haarlem aanpassingen bij bijvoorbeeld het wisselfilter doorvoeren, net zo lang tot het resultaat in de oren van de bouwer 'klopt'. Deze ambachtelijke manier van werken heeft geleid tot een hele rij weergevers die uiterlijk niets met elkaar gemeen hebben en ook qua werkingsprincipe en luidsprekerbezetting fors verschillen, maar klankmatig wél duidelijke overeenkomsten vertonen. Wat die 'Marcel Donk-sound' is, gaan we beleven aan de hand van twee van zijn ontwerpen die in de loop der jaren zijn 'uitgekristalliseerd' – de AudioCellI en IV. Dit zijn beide forse zuilluidsprekers van een kleine anderhalve meter hoog, en uiterlijk zo verschillend als je ze maar bedenken kunt.

Rust en kracht

We beginnen met het opstellen van de AudioCell I, een relatief smalle maar heel diepe hoogglans zwart gespoten kast met daarin drie luidsprekerunits. Voorop bevinden zich een 176 mm polykevlar unit voor het mid-laag helemaal bovenin en een zijden dometweeter vlak daaronder. Aan de telkens binnenste zijkant zit een gigantische polykevlar woofer met een doorsnede van maar liefst 40 centimeter. We sluiten de luidsprekers aan op de set die op dat moment dienst doet; een cd-speler annex voorversterker en de daarbij behorende klasse D eindversterker van Chapter.

Een fraaie, minimalistische en zeer degelijk gebouwde set die met een uitgangsvermogen van twee maal 250 Watt en de klasse-D eigen, vrijwel oneindig hoge dempingsfactor in ieder geval geen moeite zou moeten hebben om de enorme basspeakers onder controle te houden. De AudioCells werden 'op het gevoel' in de ruimte gepositioneerd en al bij de eerste tonen van Enter Sandman op het 'Black Album' van Metallica keken Marcel en ik elkaar met een veelbetekenende blik aan – alles viel namelijk direct 'op zijn plaats'! Niet eindeloos schuiven dus, maar gewoon zo veel mogelijk verschillende muziek 'op het vuur gooien' om de Marcel Donk-sound te doorgronden.

Die valt als volgt te omschrijven: een groots, direct geluidsbeeld waar heel veel rust en kracht in zit en waarbinnen op een heel vanzelfsprekende manier veel detail te horen is. Kennelijk is het Marcel gelukt om de 'noise floor' van zijn speaker heel laag te houden en hij beaamt desgevraagd – zonder daarbij het achterste van zijn tong te laten zien – dat er weinig, maar wel hoogwaardige filtercomponenten zijn gebruikt. Het rendement van de AudioCell 1 heeft de bouwer niet zo snel paraat, maar op het gehoor heeft de weergever alle kenmerken van een goede hoogrendement luidspreker, die ook heel kleine signaaltjes adequaat weergeeft waar bij andere speakers de cruciale 'eerste Watt' van de versterker vooral door de filtercomponenten in warmte wordt omgezet. Het zou mij niet verbazen wanneer de gevoeligheid van de 'I' echt een flink eind boven de 90 dB/W/m zou uitsteken.

Tijd om de 250W per kanaal van de Chapter eindversterker te verruilen voor iets bescheideners en de Pink Faun 2x90 klasse D eindtrap aan te sluiten. Een klein kastje om te zien, maar 'zijn daden benne groot' en dat blijkt ook hier, want hij speelt met hetzelfde grote gemak aan de AudioCells. Bij Faithless' We Come 1 komen de details in het hoog nóg meer tot leven, er 'gebeurt' gevoelsmatig nog wat meer in de mix. Nog meer strakheid en detail en een nog 'scherper' plaatje krijgen we door de standaard Oehlbach luidsprekerkabel die Marcel meegenomen heeft te vervangen door de Pink Faun SC-3. We zijn geen van beide 'kabelfreaks' maar Marcel beaamt dat er toch wel een duidelijk verschil merkbaar is.

Mojo

Wanneer we de AudioCell I voor de AudioCell IV verruilen, blijken de wijzigingen in de keten, die telkens wat meer strakheid en detail in het spel brachten, voor deze luidspreker net iets te veel van het goede. De IV, een vierwegluidspreker die ongeveer even breed als diep is en waarbij de luidsprekers zijn gemonteerd op een baffle in chroomlook terwijl de rest van de kast in matzwarte lak is gehouden, heeft een ringradiator-dome tweeter, een 18 centimeter polykevlar middentoner, een 22 centimeter woofer van hetzelfde materiaal en daarbij nog twee van deze laatste voor het sublaag.

Het 'Marcel Donk' geluid – groots, direct, rust, dynamiek – is ook hier duidelijk aanwezig maar deze luidspreker is net wat 'strakker' en slanker afgestemd met een wat verder doorlopend hoog. Na een paar nummers besluit ik dat in mijn vrij 'kale' luisterruimte – betonnen wanden, glas, eikenhouten vloer zonder tapijten – deze luidspreker net iets meer 'vlezigheid' in de weergave zou kunnen verdragen, en ik grijp hiervoor naar mijn vertrouwde digitale front end: de achtereenvolgens door Cees Pel en Mattijs de Vries gemodificeerde CEC TL-5100 als loopwerk met een door De Jong Systems geüpgrade Audio Note DAC 3.1x. We hebben een en ander al aangesloten wanneer Marcel volkomen terecht concludeert dat we nu een volumeregeling in de keten missen (doh!) en de Pink Faun Fet Pre wordt er inderhaast tussen geplaatst. Interconnects zijn mijn eigen 47 Labs 4708 (OTA) met Furutech RCA-connectors.

Wederom blijkt deze aanpassing een goede greep want de muziek komt wat meer 'los' en krijgt zijn warmte en 'mojo' terug terwijl het niveau van detaillering overeind blijft. In eerste instantie werd ik in positieve zin verrast door de muzikale kwaliteiten van de AudioCell 1, een speaker waar ik gerust de hele dag naar had willen luisteren. Op zo'n moment denk je al gauw dat de andere speaker die totaal anders van opzet is, je wel minder zal bevallen. Maar nee – lightning strikes twice... Nadat we met voornoemde ingrepen de muzikale balans weer helemaal hebben teruggevonden verdwijnt cd na cd in de lade en genieten we gewoon, net zo lang tot laat op de middag de bovenbuurman eens poolshoogte komt nemen omdat het volume ondertussen toch wel zo'n beetje 'live' waarden had bereikt... Tijd om de luidsprekers weer in te pakken en net als eerder op de ochtend voor 'verhuizer' te spelen. Met de uitnodiging om me in Amsterdam eens een keer geheel onder te dompelen in de 'Marcel Donk-sound' nog in de oren zwaai ik de luidsprekerbouwer uit.

Conclusie van deze genoeglijke en leerzame dag? Marcel Donk is niet alleen een geschoold ontwerper, maar heeft een tenminste net zo geschoold gehoor en komt daarmee tot klinkende resultaten. Wilt u zo'n AudioCell I, dan bent u daar in de door mij bekeken en beluisterde versie 9.250 euro per paar?? voor kwijt; de IV zou in de basisuitvoering in gelakt MDF met het chromen voorpaneel op 8.500 euro per paar uitkomen.

Dat zijn forse bedragen, maar we hebben het dan ook over luidsprekers van een evenzo fors kaliber die zich voor mijn gevoel in deze prijsklasse gehoormatig prima staande weten te houden. Interessanter is nog de conclusie dat Marcel Donk in staat lijkt te zijn luidsprekers die heel verschillend van vorm en opzet zijn, klankmatig volledig naar zijn hand te zetten. En dat opent weer perspectieven voor 'tailor made' oplossingen. Stel dat het Marcel Donk-geluid u wel bevalt; dan vertelt u hem gewoon hoe uw ideale luidspreker eruit zou moeten zien. Mijn gevoel zegt me dat Marcel vervolgens er hoe dan ook voor gaat zorgen dat 'zijn' geluid er in (en uit) komt...