Interview Laurence Dickie Vivid Audio
Eerder dit jaar werd AudioXperience in Nuenen dealer van het Zuid-Afrikaanse luidsprekermerk Vivid Audio. Ter ere van de introductie van hun nieuwe Giya G3 luidspreker – onze review lees je hier – was Vivid Audio eigenaar en hoofdontwerper Laurence Dickie overgekomen om aan een select gezelschap belangstellenden over deze nieuwe luidspreker te vertellen. HiFi.nl sprak voor de show met hem.
Veel hifi-liefhebbers zullen bij de naam Laurence Dickie een sterk gevoel van herkenning krijgen. Dat is niet zo gek, want hij was in de jaren '80 verantwoordelijk voor het bijzondere ontwerp van de Nautilus luidspreker van Bowers & Wilkins. Bij veel mensen dwarrelt rondom deze zeer innovatieve luidspreker ook nog wel het besef van functioneel design door het geheugen, maar hoe het allemaal zo gekomen is en hoe het uiteindelijk leidde tot de oprichting van het merk Vivid Audio is een verhaal dat we graag uit de mond van de ontwerper zelf willen optekenen.
Oorsprong
Ewald Verkerk van Vivid Audio-importeur Terrason Audio stelt ons voor aan Laurence Dickie (Engeland, 1960). Hij noemt zichzelf een Tannoy Baby, omdat vroeger bij hem thuis (zoals in zoveel Britse gezinnen) een Tannoy luidspreker stond. De set van zijn vader bestond uit een Tannoy York hoekluidspreker en een Quad II buizenversterker. Vader was in de jaren '50 begonnen met een Vitavox 12-inch luidspreker in een zandgevulde open-baffle, dus hij was wat we tegenwoordig een audiofiel zouden noemen. In die tijd was high-end vooral het gebied van liefhebbers die veel zelf aan hun geluidsinstallaties knutselden. Veel vrienden van zijn vader bouwden zelf, en er waren zoals gezegd heel veel Tannoys in omloop.
Laurence zegt over zijn jeugd: "Ik was altijd omgeven door muziek, mijn vader draaide altijd muziek, vooral klassiek. Dat ‘hoorde zo', en hoewel hij Jazz als volwaardige muziekvorm accepteerde luisterde hij er niet veel naar. Mijn moeder komt uit Parijs, en haar hele familie is zeer muzikaal. Haar vader, moeder en broers en zussen maakten allemaal muziek. Mijn eigen vader heeft wel ooit klarinet gespeeld, maar later luisterde hij vooral naar opgenomen muziek. Je zou dus kunnen zeggen dat ik de liefhebberij voor hifi van mijn vader heb, en de liefde voor muziek van allebei mijn ouders."
"Ik bouwde mijn eerste eigen luidspreker toen ik tien was, nadat mijn vader me had uitgelegd dat een luidspreker bestaat uit een papieren conus, een spoel en een magneet. Dus knipte ik van papier de juiste gebogen vorm, plakte die tot een conus, maakte er een spoel aan, en toen ik er een magneet omheen plaatste en een batterij op de spoel aansloot maakte het ding tot mijn grote vreugde een heuse uitslag. Dat was zo geweldig! Je moet onthouden dat dit niet zo heel gek lang na de tweede wereldoorlog was, dus de sfeer in Engeland was nog ‘make, do and mend' – dus zelf dingen maken, zelf doen, zelf repareren.
Met ouders die als leraar werkten (moeder gaf buitenlandse talen en vader wiskunde, red.) was er niet erg veel geld in het huishouden, dus moest er vooral veel geïmproviseerd worden. Er waren gelukkig genoeg afgedankte apparaten te vinden. Daar sloopte ik de luidsprekertjes uit en die bouwde ik dan in een ander kastje. Dat was geweldig om te doen, ik ben er echt heel gelukkig mee dat ik op die manier als het ware een start heb kunnen maken met mijn latere carrière."
De techniek in
"Ik wilde altijd al studeren. Eigenlijk had ik scheikunde gekozen, maar een muzikale neef overtuigde me ervan dat elektronica veel meer mogelijkheden bood, zeker ook om thuis mee bezig te zijn. Toen die neef naar Amerika verhuisde kreeg ik – en daar had hij ongetwijfeld bedoelingen mee – al zijn elektronica-onderdelen én een 3-watt versterker. En zo werd de studie dus inderdaad elektronica."
"In de eerste ‘echte' luidspreker die ik bouwde zat ook zo'n gevonden luidspreker, een breedbander met een kleine AlNiCo-magneet en een papieren conus. Die bouwde ik in een kastje en sloot hem aan op de versterker die ik van mijn neef had gekregen. Ik weet nog dat mijn vader mijn kamer binnenkwam en zei: "Hmm, dat ding heeft best een goede laagweergave". Ik had geen idee waar hij het over had, hahaha! Maar het was zó gaaf om helemaal zelf iets te bouwen dat werkte."
Op de vraag of dat op een bepaalde manier niet de beste set was die hij ooit gehad heeft, kijkt hij even met een glimlach om de lippen voor zich uit. "Ja, dat denk ik eigenlijk wel," zegt hij dan. "Waarschijnlijk omdat ik op dat moment van helemaal niets opeens tot de hifi toetrad. Alles wat daarna kwam was verfijning. Maar dat gebeurde wel steeds met hetzelfde enthousiasme en dezelfde overtuiging, en dat is nog altijd zo." Hij gebaart flink met beide armen om zijn pleidooi kracht bij te zetten: "Het is LEUK om dingen uit te zoeken en te kijken waar je iets kunt verbeteren. Dat was eigenlijk de grootste motivatie waardoor ik elektronica ging studeren. Ik had achteraf gezien misschien beter elektro-akoestiek kunnen kiezen, maar het gaat volgens mij eigenlijk meer om het trainen van een wetenschappelijke manier van denken en om een inherente nieuwsgierigheid naar waarom dingen gebeuren. Een onderzoekende geest neemt dingen niet zomaar aan. Ik wil altijd weten hoe dingen in elkaar zitten. Bijvoorbeeld de afwijkingen in de grafiek die je ziet bij de meting van een luidspreker. Dat is iets wat ik later bij Bowers & Wilkins heel veel ben gaan doen; uitzoeken waar die afwijkingen vandaan komen en er dan een oplossing voor bedenken."
Overstap naar Vivid Audio
"In 1997 besloot ik om B&W te verlaten. Dat gebeurde trouwens in uitstekende harmonie, maar ik wilde me meer gaan richten op professionele geluidsapparatuur; PA-luidsprekers en dergelijke. In de jaren '80 had je in Engeland veel van die Free Festivals, en altijd als ik daar was viel me op hoe slecht de luidsprekers klonken. Het was wel luid, maar alleen ten koste van heel veel vervorming. Ik was er op een gegeven moment van overtuigd dat ik daar iets aan kon verbeteren, aangezien ik in de loop er jaren redelijk wat ervaring had opgedaan met het ontwerpen van luidsprekers en drivers. Daarom leek het me leuk om me eens in die andere tak van luidsprekersport te gaan bekwamen. Dat ging helaas niet bij B&W, omdat zij niets doen in dat segment."
"De units die ik voor de professionele markt wilde ontwikkelen bleken niet eenvoudig te maken te zijn. Alle fabrikanten van OEM luidsprekerunits die eerst heel enthousiast "we kunnen echt alles op specificatie maken" hadden geroepen dropen één voor één af toen ze de ontwerptekeningen zagen. In die tijd kwam ik ook in contact met mijn huidige zakenpartner van Vivid Audio. Hij wilde een compromisloze luidspreker bouwen en hij liep vast op de kwaliteit van het aanbod aan units. We hadden een erg goede ‘click' en besloten om samen het avontuur aan te gaan en nieuwe luidsprekers met volledig zelf ontwikkelde units te gaan maken. Op dat moment was Vivid Audio eigenlijk geboren."
Op de onvermijdelijke vraag in hoeverre de ervaring die hij bij Bowers & Wilkins opdeed terug te vinden is in de luidsprekers van Vivid Audio heeft hij snel een antwoord: "Al tijdens mijn studie elektronica was ik steeds met luidsprekers bezig. Een luidspreker heeft zoveel disciplines in één. Het heeft met elektronica te maken, maar ook met elektromagnetisme, magnetisme in het algemeen, akoestiek natuurlijk – van de ruimte én van de behuizing –, mechanica, materiaalkennis, psycho-akoestiek en tenslotte ook nog industrieel ontwerp. Vooral dat laatste vind ik ontzettend belangrijk. Mensen moeten er nu eenmaal ook naar kijken, dat geeft je als ontwerper de gelegenheid om er iets moois van te maken."
Vorm volgt functie?
Nog zo'n vraag die zich opdringt: Was de gekrulde vorm een openbaring die ontstaan is uit 'wat zullen we nu eens proberen' of zit er een berekening achter?
"Ik weet dat mensen zich afvragen hoe de verhouding tussen design en wetenschap is. En dan kan ik zeggen dat dat ongeveer evenveel van beiden is. Laat ik eerst ingaan op de techniek. Om te beginnen hebben alle tweeters en middentoners van Vivid Audio de buisvormige exponentiële demper aan de achterzijde van de magneet. Bij een gewone luidspreker kaatst het geluid via de achterwand van de kleine holte die achter de dome zit terug naar het membraan, waardoor vervorming ontstaat. De taps toelopende exponentiële demper is ‘getuned' op de juiste frequentie en absorbeert zo het geluid op een natuurlijke manier. Dat is één van de dingen die we doen waardoor duidelijk meetbaar veel minder vervorming in de dome ontstaat."
"Voor de lage tonen werkt dat trouwens heel anders. Vanwege het hogere rendement en de ondersteuning van de lage tonen bij een kleinere kast wilde ik graag met een basreflex werken, maar als je die probeert te combineren met een exponentiële demper blijken de twee principes elkaar van nature tegen te werken. Bij de Giya's kon ik dat hele proces met behulp van computermodellen van voren af aan opnieuw aanpakken. Zo ontdekte ik dat het een kwestie is van zorgvuldig afstemmen. Als je de exponentiële demper zodanig afstemt dat de frequenties die hij absorbeert hoger liggen dan het gebied waarin de basreflex werkt, kun je het beste van twee werelden krijgen. Uitbreiding van de laagweergave van een relatief compacte behuizing én het voorkomen van vervorming in het membraan, door frequenties te absorberen die anders binnen de behuizing zouden terugkaatsen."
"De vorm van de kast is in eerste instantie ontstaan door modellen van modelleerklei te maken, en die later te verfijnen met behulp van de computer. Daarbij bleek bijvoorbeeld dat de vorm op zich niet zo heel veel uitmaakt, de behuizing hoeft bijvoorbeeld niet per se zo te krullen als de Giya's doen.
Lees ook onze review van de Giya G3 van Vivid Audio
De plaats van de units in de kast is echter volledig door de computer bepaald, die moeten echt zitten waar ze zitten. Het is altijd 'form follows function' waar dat nodig is, maar waar het kán kunnen we lekker gek doen. Die open krul van de Giya G3 is het stukje 'artistieke vrijheid' dat ik kon nemen nadat we besloten hadden de exponentiële dempers achter de tweeters en middentoners niet te verstoppen. We hadden er een extra kast omheen kunnen bouwen, maar dat vonden we eigenlijk zonde. De beslissing om er geen kast omheen te maken was heel erg bevrijdend. Bovendien levert het nog een aantal interessante akoestische voordelen op. Een ronde kastvorm is behalve zeer stijf en sterk ook heel erg gunstig voor het afstraalgedrag van een luidspreker. Het is inderdaad behoorlijk flamboyant, ik weet dat het ontwerp mensen verdeelt, maar ik heb er gelukkig ook heel veel positieve reacties op gekregen."
The Female Touch...
"Hifi is decennialang vooral een mannending geweest, mannen domineerden de fabricage én vormden de voornaamste doelgroep. Dan krijg je mannelijke ontwerpen. Het mag er best kostbaar uitzien, graag zelfs, maar het mag zeker niet te exorbitant zijn. Tegenwoordig merk je echter steeds vaker dat de vrouwen meebeslissen. Dat is niet alleen uit het oogpunt van emancipatie een goede zaak; vrouwen zijn meestal ook zeer onder de indruk van de ronde vormen van de luidsprekers van Vivid Audio."
"Dat laatste hebben we trouwens niet van horen zeggen, we hebben het zelf gemerkt nadat we nieuwe manieren zijn gaan zoeken om met potentiële klanten in aanraking te komen. Het probleem van traditionele hifi-shows is namelijk dat je er nauwelijks een nieuwe markt kunt aanboren. Het is eerder een evenement geworden waar je naartoe gaat om oude vrienden te ontmoeten. Om te kijken hoe het buiten de gebaande paden van de hifi zou gaan, hebben we een keer met de Giya G3 op een interieur- en designbeurs gestaan, en ze werden de hele dag bewonderd en soms zelfs gestreeld door vrouwen die de vorm zeer aantrekkelijk vonden."
Blik op de toekomst
"We hebben overigens niet de illusie dat de aparte vorm van Vivid Audio een stimulerend effect zal hebben op de acceptatie van hifi, we worden als merk toch beter geaccepteerd binnen de high end scene omdat daar sowieso meer bijzonder design wordt toegepast. Voor een bredere acceptatie heb je ook een lagere prijs nodig, en eigenlijk juist een wat minder uitbundig ontwerp. Hypothetisch gezien zal dat misschien wel kunnen, maar het zou een uitdaging worden. Het is niet zo dat we geen vierkante luidsprekers maken omdat we dat niet wíllen, we doen dat niet omdat ze niet wérken. En dus zouden we een manier moeten vinden waarop we onze ‘ronde filosofie' ook voor een lager budget zouden kunnen toepassen."
"Een andere beperking is echter dat de geluidskwaliteit van Vivid Audio luidsprekers niet alleen op de kastvorm aankomt. We ontwerpen en bouwen ook al onze eigen luidsprekerunits, en dat is hoe je het ook wendt of keert een dure aangelegenheid. Het inkopen van OEM units is gewoon geen optie, want het zou dan geen Vivid Audio luidspreker opleveren."
Na de slotvraag – hoe hij aankijkt tegen de ontwikkelingen in de hifi – neemt hij uitgebreid de tijd om na te denken. Dan komt hij uiteindelijk met een erg hoopvolle gedachte op de proppen: "Er zijn altijd nieuwe kansen, maar je moet ze herkennen en weten te pakken. We zien dat de jeugd weer elpees koopt en dat daar ook een nieuw stukje kwaliteitsbesef bij groeit. Dat geeft een erg interessant perspectief voor de toekomst, want vinyl kun je nu eenmaal niet afspelen op je mobiele telefoon. Daar heb je een gewone hifi-installatie voor nodig die op zijn minst uit een platenspeler, een versterker en een paar luidsprekers bestaat. Niet elke muziekliefhebber zal uitgroeien tot een audiofiel, dat is nooit zo geweest en dat zal ook nooit zo worden. Maar er is een uitgelezen kans om van onderaf weer eens wat aanwas te kweken in de langzaam vergrijzende hifi-gemeenschap. En daar zitten ongetwijfeld weer een aantal toekomstige Vivid Audio-bezitters bij."
Ga luisteren!
Na die optimistische boodschap druppelen langzaam de eerste gasten voor de presentaties van de avond binnen. Ewald Verkerk en Erik en Martijn van AudioXperience zijn klaar met het fine-tunen van de installatie en het uitzoeken van de muziek. Na een goed glas wijn en een goede maaltijd schuiven we aan in de luisterruimte. Over de klankmatige eigenschappen van de Giya G3's schreef collega-auteur Eric van Spelde eerder een recensie op HiFi.nl, dus naast mijn persoonlijke observatie dat het echt fantastisch klonk kan hier simpelweg worden volstaan met de nadrukkelijke oproep: gaat dat horen! Bijzondere ontwerper = bijzondere luidsprekers...het klopt echt altijd...