Kunst gevormd door magische muziek

Mattie Schilders laat zich voor zijn schilderijen beïnvloeden door muziek. Hij schildert op muziek en liet gerenommeerde muzikanten een ‘soundtrack’ componeren bij zijn werk.

Een omfloerste zacht geblazen sax, in dialoog met een kalm aangeslagen piano. De stemming is melancholiek, weids. Een landschap van Mattie Schilders in olieverf hangt aan de muur. Op de voorgrond zijn, haast onherkenbaar vanwege de strepen olieverf die er doorheen zijn geschilderd, planten te zien. Vaag op de achtergrond de contouren van wat bergen zouden kunnen zijn. Of een verre horizon. Mythisch Landschap, heet het werk. Ook hier is de stemming melancholiek en de blik weids.

Kunstenaar Mattie Schilders (Geertruidenberg, 1951) heeft wat met muziek. In de ruim dertig jaar dat hij kunstschilder is, staat er als hij aan het werk is altijd muziek op. Vaak jazz, maar dat hoeft niet. Hij wijst op Mythisch Landschap. “Dat heb ik geschilderd terwijl ik heel veel naar King Crimson luisterde. Het oudere werk. Nee, niet In the Court of the Crimson King, maar Islands en Lizard. Die sfeer. Feeëriek, buitenaards. Dat heeft gevolgen voor het schilderij gehad. Dat geloof ik wel, ja.”


Foto: Mattie Schilders - © Photo40 

Jubileum
In de zomer van 2004 vroeg Mattie Schilders aan twee Tilburgse jazzmuzikanten, pianist Jeroen van Vliet en blazer Mete Erker, muziek te componeren op basis van zijn schilderijen. Bij zijn vijfentwintigjarig jubileum als kunstenaar bracht Schilders een boek uit met daarbij een cd met ruim een uur muziek van Van Vliet en Erker: Unseen Land. Tijdens de presentatie van dat boek, op een grote expositie met zijn werk in het Duitse Kassel, werd de muziek ook live uitgevoerd.  Hij is er nog trots op. “Binnenkort word ik zestig. Misschien dat ik weer zoiets ga organiseren.”

In zijn strakke, door de architect Jacq. de Brouwer ontworpen woning in Tilburg beheerst een grote vleugel de woning. Schilders en zijn vrouw organiseren regelmatig huiskamerconcerten voor vrienden en bekenden. Jazz, maar ook klassieke muziek en singer/songwriters die hun liedjes spelen. Hij heeft een brede muzieksmaak, zegt hij. Joni Mitchell en Jackson Browne zijn vroege helden uit de jaren zeventig. Hij schuift Mitchells Hejira in de cd-speler. De romige, glijdende toetsen van Lyle Mays, de resonerende bas van wijlen Jaco Pastorius zweven door de kamer. “Geweldige plaat, hoor”, zegt Schilders. Pat Metheny, nog zo’n held, al jaren en jaren. Pas nog heeft hij in Maastricht een concert van hem bezocht. “Unieke muzikant, altijd hetzelfde, maar toch altijd anders. Hij is vrij in zijn gebondenheid. Zo vergaat het mij ook.”


Foto: `Aan de voet van de berg` door Mattie Schilders 

Boven, in zijn atelier aan de noordkant van het huis, heeft hij geen cd’s. Als hij gaat schilderen, stopt hij beneden doelbewust een aantal cd’s in een cd-etui. Jan Garbarek luistert hij dan graag, en Arve Henriksen, nog een Noorse blazer, Jon Hassell en David Sylvian. Het is muziek die hem meevoert, zegt hij. “Het is een kruisbestuiving. Muziek kan me in een stemming brengen, ergens doorheen slepen.” Soms is hij jaloers op muzikanten. Want muziek heeft, meer dan het schilderen, het vermogen iets teweeg te brengen. “Heb je weleens gehuild om een schilderij? Nou, ik niet. Dat wat ik maak is gestolde emotie. Maar muziek, man, dat voert soms rechtstreeks naar een bepaalde emotie. Het kan ook herinneringen oproepen.” Al te lang jaloers is hij ook niet. “Ik ken heel veel muzikanten, ik weet hoe hard ze soms moeten werken en hoe weinig ze betaald krijgen.”

Zelf kan hij prima leven van zijn schilderijen. In Italië aan het Comomeer heeft hij een huis waar hij ook vaak werkt, met uitzicht op het meer en de bergen erachter. Je hoort hem niet klagen. “Ik heb altijd kunnen doen wat ik wilde doen.”

Soundtracks

De titels van zijn schilderijen verwijzen vaak naar de bronnen waar hij zijn beelden haalt. Hij schildert landschappen, maar dan landschappen die niet bestaan. Geestelijke of mentale landschappen. Zijn schilderijen hebben titels als Wondere Wereld Tussen Land en Zee, Een Nieuwe Stilte, Magische Aarde of Ongekend Land. De muziek van Sylvian, Hassell, Garbarek en andere muzikanten van het ECM-label zijn de soundtracks bij zijn expressionistische beelden.

Bij zijn zilveren jubileum in Kassel liet Schilders vooral werk zien waar de kleuren letterlijk afspatten. Dieprood, hel oranje of azuurblauw en helgeel. Maar de laatste jaren is zijn palet versoberd. Grijzen, terughoudende aardkleuren. Hoe dat komt? Hij weet het niet. “Ik had de behoefte het wat rustiger te houden, wat meer te tekenen in mijn werk.”


Foto: `Voorgebergte` door Mattie Schilders

Natuur
Schilders heeft een grote bewondering voor de natuur. Hij bezocht een lava en as spuwende vulkaan. Stond aan de rand van de immens diepe Grand Canyon. Het zijn momenten waarop je je als mens nietig voelt. “Door zoiets word ik diep geraakt.”

Mythisch, magisch. Het is geen toeval dat de cd-kast van Mattie Schilders zoveel Scandinavische en IJslandse ambient-achtige muziek bevat. Muziek die voert over stille witte Noorse ijsvlaktes. Het is ook muziek die een ingang geeft tot een beter begrip van zijn werk. Net als muzikanten die hun instrument beheersen en van daaruit op zoek gaan naar het experiment, de improvisatie, gaat ook Schilders vanuit het vertrouwde op zoek naar het nieuwe. Schilders slaagt er in zijn beelden in de aansluiting te bewerkstelligen met de sferische, spirituele  muziek van zijn helden Sylvian, Garbarek en Henriksen.