De radiotoekomst is begonnen: DAB+

In de autoshowroom is men al aardig met DAB+ bekend. De nieuwe generatie van digitale radio is ook in ons land - eindelijk - serieus uit de startblokken gekomen, maar elders in Europa is het al heel gewoon. Uiteraard groeit ook het aanbod van draagbare- en woonhuistoestellen nu razendsnel.

De eerste kennismaking leert dat de uitrol van de zenders over ons land duidelijk nog een 'werk in uitvoering' is, maar de nieuwe ontwikkeling ziet er toch veelbelovend uit. Niet in de laatste plaats omdat Digital Radio+ verrassende nieuwe mogelijkheden biedt.

Hoe moet je de invoering van DAB+ (afgelopen september, red.) inschalen? Misschien kun je daarvoor nog het best naar het recente verleden kijken. De onverwoestbare Nokia 3110 ligt ergens op zolder sinds er betere netwerken zijn. En de 'hark televisieantennes' op daken leveren tegenwoordig alleen nog ruis op. De klassieke analoge zenders zijn immers op zwart gezet, en vrijwel iedereen is sindsdien aan de digitale televisie. Kabel, glasvezel, satellietschotel en Digitenne hebben het definitief overgenomen.

Met de FM radiostations zal iets vergelijkbaars gebeuren. Volgens de kenners kan dat nog wel tien jaar – of langer – duren, maar het is onafwendbaar. De overstap naar DAB+ is bij het grote publiek nú nog geen hot item, maar men verwacht dat over een handvol jaren al een derde tot de helft van de Nederlanders digitale radio zal hebben.

Het werd ook wel tijd dat er echt beweging kwam na járenlang experimenteren met een klein 'boeket' publieke radiostations op een 'eerste generatie' digitaal (KPN) zendernetwerk van tien stuks. En een handvol gebruikers. Met de invoering van de nieuwste in Europa toegepaste uitzendtechniek DAB+ en vooral de uitbreiding van het aanbod met een boel populaire commerciële radiostations zit er gelukkig opeens schot in.

Overigens zijn die commerciëlen niet gehéél uit eigen initiatief met hun éigen Broadcast Partners zendernetwerk gestart, want dat was een eis bij de eerdere verdeling van de FM frequenties.

Inhaalslag
Hoe dan ook: feitelijk staan we aan de start van een inhaalslag. Diverse landen om ons heen – Noorwegen, Denemarken, Duitsland en Groot-Brittannië met name – hebben al grote aantallen gebruikers. Oplopend tot meer dan de helft van de bevolking in Noorwegen. En bijvoorbeeld meer dan 16 miljoen in Groot-Brittannië. Het is maar om aan te geven dat de trein doordendert. De Noren willen de analoge FM radio al over drie jaar definitief uitschakelen.

Daarbij zal in het milieubewuste (maar ook grote en heuvelachtige) Noorwegen zwaar meetellen dat de nieuwe DAB+ techniek technisch veel geavanceerder is en pakweg 80 procent minder zendvermogen vraagt dan een analoge FM zender. Het exploiteren kost onder de streep dus ook minder.

Er zijn nog meer praktische voordelen. Zo belooft het ruisvrij luisterplezier en kan er heel gemakkelijk een gescheiden informatiestroom worden meegezonden. In de auto levert dat bijvoorbeeld een sterk verbeterde file-, weer- en ongevalleninformatie op. Of uitgebreide muziekinformatie, en mogelijk zelfs een albumcover. Wordt aan gewerkt bij de publieke omroepen, de database moet alleen nog worden samengesteld.

Pauze

Bovendien ontdekten we op DAB+ autoradio's in diverse testauto's de mogelijkheid om op te nemen of pauzeren. Dat kan bijvoorbeeld plezierig zijn wanneer er een telefoontje binnenkomt. Ook op draagbare- en woonhuis radiotoestellen kan dat mogelijk worden.

Kortom: het kon alles bij elkaar opgeteld wel eens een heel interessante noviteit worden. Het lijkt zodoende op zijn minst slim om bij aanschaf van een radiotoestel of autoradio te kiezen voor een ontvanger die FM én de nieuwe digitale uitzendtechniek kan verwerken. Met een variant op een bekende reclamekreet: een slimme radioluisteraar is op zijn toekomst voorbereid.

Dat geldt overigens des te meer voor de auto, want het is niet ondenkbaar dat je nu een nieuwe auto koopt en over drie tot vijf jaar tijdens de vakantie in Scandinavische landen alleen nog ruis op de FM-radio hebt. Die tijdspanne is dus al minder dan één autogeneratie.

Beter geluid?
Over ruis gesproken: dat is met digitale radio iets uit het verleden. Hij doet het of doet het niet, maar daartussenin zit geen ruis fase. Daar komt nog bij dat 'Digital Radio+' met een nieuwe compressietechniek en een verbeterde foutcorrectie van het gecomprimeerde digitale signaal werkt (AAC+ audio codec).

Je kunt op je sloffen aanvoelen dat ook hier weer de aloude discussie rond analoog versus digitaal zal ontstaan. De een zal het hebben over 'warmer' geluid en de ander over 'storingvrij en helderder'. Vooralsnog lijkt DAB+ in huis inderdaad niet de route naar audio nirvana, maar eerder iets voor handzame toestellen. In de auto is het bij uitstek op zijn plaats.

Volkswagen biedt nu bijvoorbeeld op alle modellen DAB+ als 'losse' optie aan

Vooral bij muziek waar veel 'hoog' in zit, viel ons bij de eerste luisterindrukken een verbetering op. Het heeft er waarschijnlijk mee te maken dat in FM alles boven 15kHz wordt afgekapt. De kreet 'cd-kwaliteit' slaat bij DAB+ echter nergens op. Ook al is AAC+ er wel op afgestemd om bij relatief lage bitrates onder de 96 kb/s een relatief hoge geluidskwaliteit te halen.

Bob Gorter van de publieke omroepen: "In de praktijk zitten we op een bitrate van 64 kb/s. Daarmee klinkt muziek nog goed. Voor gesproken nieuws kan het ook wel wat minder, bijvoorbeeld 48 kb/s.”

Uitbreiden zenders
Het is belangrijk om te weten dat je pas ergens begin 2014 en misschien zelfs iets later echt landelijk op goed afgeregelde ontvangst mag rekenen. Zoals we van kenners horen, speelt intussen naast het opstarten van de zenders ook een proces waarbij de zenders letterlijk op elkaar gesynchroniseerd moeten worden.

"Voor de radiostations van de NPO (de publieke omroep) staat de teller nu op 16 zenders. Zes bij de bestaande tien van het eerste generatie net. Na de winterstop komen er nog acht bij. Tussen 2015 en 2017 wordt dat verdubbeld naar 48 zenders, zodat het ook in huizen en gebouwen goed te ontvangen is.”

Hoeveel de commerciële stations er hebben, wordt niet duidelijk. In elk geval hebben ze vanaf hun start in september 2013 een zekere voorsprong. Logisch, want nu de kogel eenmaal door de kerk is, hebben zij hun vizier meteen strak op de nieuwe mogelijkheden gericht. Vergeet niet: als je alle mogelijke extra informatie als 'digitaal data rugzakje' op het signaal van de radiozender kunt meesturen, vallen daar soepel allerlei commerciële mogelijkheden bij te bedenken. Waarschijnlijk ook wel per regio.

Groter boeket zenders

Wat ons betreft de grootste verandering is dat er naast twee handen vol radiostations van de publieke omroep nu ook een écht brede keuze ontstaat uit bekende en minder bekende commerciële stations. Naast de bestaande landelijke zenders als pakweg Sky Radio en Q Music, komt er op DAB+ namelijk een hele serie namen bij die niét via FM te ontvangen zijn. Denk aan Classic FM en Arrow Classic Rock. Publieke omroep 4 op FM en 9 op DAB+.

Op het moment zijn het er alles bij elkaar al 26. Dat zal te zijner tijd nog flink toenemen, onder andere met regionale radiostations. De publieke omroep heeft namelijk nog ruimte zat voor meer zenders en extra 'content' als informatie en plaatjes.

Overigens staat bij de auteur een minder bekende zender van de landelijk omroep met stip genoteerd: Top 2000. Het hele jaar door en zonder hinderlijk geneuzel tussendoor. En binnenkort inderdaad ook mét albumcovers (als de database klaar is). Wat wil je meer?

Op naam
Afstellen doe je de digitale radio overigens gewoon op naam en niet langer op frequentie. Ben je on the move met een draagbare radio of autoradio, dan pakt die automatisch en naadloos een andere zendmast op zo gauw die kan bijdragen aan een beter signaal. Dat verklaart meteen waarom het cruciaal is dat de zogenaamde gebundelde multiplex van radio stations op de verschillende masten perfect synchroon loopt. Het is immers niet zo dat je (zoals bij FM) van de ene naar de andere frequentie hopt.

Een abonnement is voor DAB+ niet nodig, alleen een radio die de juiste ontvangsttechniek aan boord heeft. Als we het goed begrijpen draait het feitelijk gewoon om een extra chip. Plus eventueel wat opslaggeheugen. Uiteraard kan zo'n radio ook de 'ouderwetse' FM nog ontvangen.

Dat komt goed uit, want de nieuwe trend is net begonnen en er wordt duidelijk nog flink aan getimmerd. Soms rij je ergens in een 'wak'. Veel audiomerken kiezen er nu bewust voor om het binnen hun radiotoestel simpel te houden. Door bijvoorbeeld geen pauze- en opneemmogelijkheid te integreren. Dat zal in de komende tijd wellicht veranderen wanneer de consument meer kennis van de nieuwe ontwikkeling krijgt. Een radiootje met snufjes als – pakweg – een digitale programmagids is nooit weg, toch?

Tot slot het slechte nieuws. De voorlopers die al heel vroeg DAB luisterden (een paar duizend) zitten met de gebakken peren, want een oud type toestel kan geen chocola maken van de nieuwe MPEG4/AAC+ codering die achter dat DAB+ jasje schuilt...

Voor meer informatie over bijvoorbeeld het zenderaanbod: www.digitalradio.nl.