Surround: verleden, heden en toekomst (4)

Dolby Atmos maakte voor het eerst zijn opwachting in de bioscoop in 2012. Het is een uitermate geavanceerde surround technologie, die tot 64 (!) luidsprekers kan aansturen. Dat geeft de filmmakers de mogelijkheid om geluiden heel precies te positioneren, op gelijk welke positie rondom en boven de luisteraar. Dat laatste moet niet alleen dienen om overvliegend spul - denk aan vliegtuigen, helikopters, kogels, enzoverder - optimaal weer te geven, maar ook om alle andere geluidsbronnen - zelfs gewone spreekstemmen - op een meer realistische manier te reproduceren. Als je het zo leest, lijkt het enigszins bij de haren getrokken.

Maar als je een goede demo hoort, wordt meteen duidelijk dat het effectief zo is dat die extra hoogtekanalen de soundtrack in zijn geheel een stuk 'echter' maken. Op dit moment is het nog niet duidelijk of Dolby Atmos ook naar het home theater komt, en zo ja, in welke vorm. We gaan er hierbij alleszins wel van uit dat Dolby niet verwacht dat mensen bereid zijn om thuis 64 luidsprekers te gaan installeren.

Maar je weet het maar nooit. En nu verwacht je natuurlijk dat we het vervolgens over een concurrerende, gelijkaardige technologie van DTS gaan hebben. Maar dat is niet het geval. In werkelijkheid komt het antwoord op Dolby Atmos uit Mol. Dat Kempense plaatsje in België, inderdaad.

Aldaar heeft een spin-off van het befaamde Galaxy Studios complex - genaamd Auro Technologies - een nieuwe surround technologie ontwikkeld die de klassieke 5.1/7.1 surround lay-out aanvult met een extra hoogte laag. In dat opzicht doet het verhaal sterk aan Dolby Atmos denken.

Maar het is zo dat Dolby Atmos zich niet te best laat combineren met de huidige Digital Cinema Package (DCP) standaard. Wat het systeem bijgevolg weinig aantrekkelijk maakt voor bioscoopuitbaters. Auro-3D is echter wel compatibel met DCP. En Auro-3D komt wel degelijk naar de huiskamer. We zagen - en hoorden! - al een high-end AV-processor van het merk Storm Audio, maar er is meer op komst. In eerste instantie gaat het louter om kostbare high-end apparatuur, maar het lijkt er sterk op dat enkele grote merken - lees: die betaalbare apparatuur maken - tegen de IFA beurs in september zullen uitpakken met Auro-3D ondersteuning. Bovendien kan Auro-3D ook gebruikt worden voor in-car toepassingen en voor spelletjes.

Auro-3D vult een traditionele 5.1 set-up aan met minimaal vier extra geluidskanalen: Left Height, Right Height, Left Surround Height en Right Surround Height. De eerste twee dienen boven de linker-en rechterluidsprekers te worden gepositioneerd, terwijl de laatste twee boven de linker-en rechtersurround luidsprekers hun ding moeten doen.

Een 9.1 systeem

Een 9.1 systeem, dus. Alsof dat nog niet voldoende zou zijn kan Auro-3D ook in een 10.1- of in een 11.1-layout toegepast worden. Bij een 10.1 setup wordt een extra luidspreker pal boven de luisterpositie voorzien - in vakjargon 'The Voice of God' - en de 11.1 versie beschikt ook nog over een Center Height luidspreker.

En aangezien we de hele tijd uitgegaan zijn van een 5.1 surround systeem, kan het hele zaakje natuurlijk ook nog eens uitgebreid worden met twee gewone back surround speakers. Zodat voor de meest uitgebreide Auro-3D set-up dan een 13.1 luidsprekerconfiguratie nodig is. Luidsprekerfabrikanten worden hier héél blij van. Volgens Auro Technologies worden Hollywood filmproducties meestal in 11.1 formaat gemixed, terwijl muziekproducties - verder meer daarover - normaal in 9.1 worden opgenomen en/of afgemixed. Er zijn al aardig wat bioscoopfilms in Auro-3D gereleased - de eerste was 'Red Tails' (2012), en er komen er nog veel meer. Als je wil ervaren hoe die klinken, dan kan je voorlopig enkel terecht in de Metropolis bioscoop in Antwerpen of in Cinemec in Ede.

Maar in de loop van het jaar zouden de eerste blu-rays met Auro-3D het levenslicht moeten zien. Op dit moment zijn er al zo'n 50 filmtitels in productie, evenals een honderdtal muziekalbums. Dat is nog eens goed nieuws! En aangezien sommige van die muziekalbums zonder bewegend beeld komen, kunnen we meteen een mooi vervolg breien aan het sa-cd/dvd-audio surround verhaal.

Dolby Flashback

In 2000 kwam Dolby met Dolby Pro Logic II, een verbeterde versie van Dolby Pro Logic. Maar aangezien de Dolby Digital revolutie op dat moment al acht jaar bezig was, was dat niet zo'n vreselijk belangrijke gebeurtenis. Wel is het nuttig om weten dat DPL II vooral gebruikt wordt om stereocontent in de woonkamer om te zetten naar 5.1 surround. De latere variant DPL IIx(2003) doet hetzelfde, maar kan nu ook 6.1- en 7.1-surround produceren. Nog later (2009) volgt DPL IIz. Deze voegt nu ook een hoogtekanaal toe.

Een verbeterde versie van Dolby Digital - genaamd Dolby Digital Plus - ziet in 2012 het levenslicht. Dolby Digital Plus laat hogere bitrates toe (tot 6.144 Mbit) en ondersteunt meer geluidskanalen - veertien! - dan Dolby Digital. Dolby Digital Plus is achterwaarts compatibel met bestaande Dolby Digital decoders, al wil dat natuurlijk niet zeggen dat je nu plots veertien kanalen uit je 5.1 AV-receiver zal kunnen puren.

Het nieuwste van DTS

In 2.000 lanceert DTS Neo:6, een surround algoritme dat qua functionaliteit gelijkaardig is aan DPL II. In 2013 volgt DTS Neo:X, wat min of meer de tegenhanger van DPL IIz is. Net als de Dolby Pro Logic varianten van hierboven zijn deze twee DTS formaten niet bijster opwindend. Maar het eveneens in 2013 voorgestelde DTS Headphone:X is andere koek.

Deze technologie biedt de mogelijkheid om door middel van een gewone hoofdtelefoon de luisteraar een realistische surround ervaring te bieden. De eerste demo's die we hoorden klonken inderdaad erg overtuigend. Nog niet zo overtuigend dan wat de gebroeders Smyth - beiden ex-DTS - uitvreten met hun Realiser technologie, maar het komt in de buurt. En je hebt er voor één keer niet eens nieuwe hardware voor nodig.

Tenslotte

Hoewel dit overzicht al erg uitgebreid is, pretendeert het niet om compleet te zijn. Ze hebben we helemaal niets verteld over SDDS (Sony Dynamic Digital Sound) en hebben we onder meer ook Ambisonics, EARS,Trifield en Logic 7 links laten liggen.Anderzijds zijn alle belangrijke surroundformaten die er vandaag toe doen - en zelfs een paar minder belangrijke - wel aan bod gekomen...