NAD, Dali en AudioQuest – High End On A Budget

Al jaren maak ik me sterk voor de stelling dat High End in de hifi niet louter een kwestie is van een enorm prijskaartje. Ik durf zelfs te beweren dat je binnen elk budget apparatuur kunt vinden die bovenmatig goed presteert en daarmee boven zijn klasse-genoten uitsteekt. Waardoor het eigenlijk óók High End genoemd mag worden. Daaruit volgt dat je dus ook voor minder dan 1000 euro een complete set moet kunnen samenstellen die presteert op een niveau waar ik als verwende hifi recensent goed mee zou kunnen leven. Die uitdaging durfde AND Benelux wel aan...

Tijdens de Dutch Dealer Days in Zeist – een evenement voor hifi-dealers dat door een aantal samenwerkende importeurs wordt georganiseerd – ontstond het idee voor een recensie van zo’n budgetset, om aan te tonen dat er met name ook voor de jongere muziekliefhebbers met een wat dunnere portemonnee heel veel lol te beleven valt met een betere hifi-set. Dus werden er vlak voor de kerstvakantie een NAD D 3020 versterker met ingebouwde D/A-converter en een setje DALI Zensor 1 luidsprekers bij mij afgeleverd. Samen met een set luidsprekerkabels en een USB kabel van AudioQuest komt de teller uit op € 989,-, mooi onder de duizend euro.

Wat? Geen cd-speler?
Nee, geen cd-speler. Hoewel NAD een paar uitstekende modellen in haar assortiment heeft, besloten we uit te gaan van een laptop als bron. Waarom? Omdat ‘de jeugd van tegenwoordig’ veel op deze manier naar muziek luistert. Dat is volkomen logisch. Online muziekdiensten als Spotify nemen steeds meer de plaats in van de uitstervende cd-winkel, downloads via iTunes zijn eerder regel dan uitzondering en (geef het maar toe…) er vindt ook een levendige maar niet geheel (ahum) legale uitwisseling van muziek plaats via internet en vrienden. Gedigitaliseerde muziek is voor de jonge doelgroep anno 2014 belangrijker dan fysiek bezit van de geluidsdrager. Daarom dus geen cd-speler.

Lees ook de uitgebreide review van de D 3020

NAD D 3020
De NAD D 3020 draagt dat typenummer niet voor niets. Het is een moderne ode aan de meest succesvolle versterker aller tijden, de NAD 3020, waarvan er sinds 1978 in diverse incarnaties meer dan 1,2 miljoen (!) zijn verkocht. Deze door Bjorn Erik Edvardsen ontworpen reuzendoder onthield zich van elk uiterlijk vertoon (en laten we eerlijk zijn: dat zág je…) maar de schakeling en de geluidskwaliteit waren briljant. De rest is geschiedenis. Het was daarom logisch dat NAD haar 40-jarig bestaan in 2013 luister wilde bijzetten door een nieuwe 3020 te lanceren. De bijzonder vormgegeven behuizing (die eigenlijk vraagt om een verticale plaatsing, maar daarover straks meer) bevat de techniek van nu, en heeft een net zo verbluffende geluidskwaliteit als zijn illustere naamgever.

Wat verder opvalt is de toevoeging van de letter D. Die staat uiteraard voor Digitaal. De D 3020 heeft namelijk een uitstekende D/A-converter aan boord. De D staat dus niet (een hardnekkig misverstand) voor de eindversterker in de D 3020. Dat is een door NAD in licentie gebouwd 2 x 50 Watt klasse-D ontwerp van het Groningse bedrijf Hypex. Het is echter absoluut geen off-the-shelf product, want NAD voegt er haar eigen (legendarische) Soft Clipping en Power Drive technologie aan toe, waardoor het feitelijk een eigen ontwerp wordt. Maar dat Nederlandse tintje is toch iets om een heel klein beetje trots op te zijn. Behalve een USB, coaxiale en optische digitale ingang heeft de D 3020 twee analoge Aux-ingangen, waarvan er een dubbelt als extra digitale ingang (een mini-toslink optische input zoals je die ook op veel laptops vindt - een adapter voor een gewone optische kabel wordt bijgeleverd). De keuze om de D3020 als het ware ‘hybride’ te maken betekent dat je er eventueel ook een phonotrap of een andere analoge bron op kan aansluiten. Eén paar keurige luidsprekeraansluitingen (voor banaanstekkers, spades én blanke draad), een subwoofer-uitgang en een afneembaar netsnoer maken het aansluitpaneel compleet.

Daarnaast beschikt de D3020 over een ingebouwde Bluetooth ontvanger die volgens het kwalitatief hoogwaardige APT-x protocol werkt, waardoor je rechtstreeks vanaf je smartphone draadloos muziek kunt streamen. De D3020 heeft geen fysieke aan/uit schakelaar. Het enige bedieningselement is een grote ronde draaiknop. Op de bovenzijde zitten twee tiptoetsen. Een voor aan/uit, en een grote S die voor ‘Source’ staat. Uiteraard wordt ook een afstandsbediening meegeleverd. Op het smalle front lichten de namen van de ingangen horizontaal (en dus leesbaar) op als je de versterker rechtop plaatst. Deze smalle ‘voetafdruk’ is met name van belang als je de D3020 op een bureau kwijt wilt naast je computer. Als je hem in een bestaand hifi meubel wil zetten zal hij op de bovenste plank moeten.

DALI Zensor 1
De Zensor serie is de instap in het brede assortiment van deze sympathieke Deense luidsprekerfabrikant. Wie mijn interview met DALI-CEO Lars Worre gelezen heeft weet dat ze daar in Denemarken extreem veel aandacht besteden aan een muzikale weergave, en daar maken ze voor de kleinste telg uit hun goedkoopste serie geen uitzondering op. Ook het uiterlijk is voor de 149 euro per stuk die deze kleintjes kosten van een hoog niveau. Het kastje is niet gemaakt van het zwaarste materiaal dat er is, maar de kunststof fineer-imitatie is van hoge kwaliteit, de aansluitterminal is netjes en goed bereikbaar voor dikke vingers, en de verzonken gemonteerde luidsprekerunits in het hoogglans kunststof front zijn van de bekende DALI-kwaliteit.

De bekende rode woofer/middentoner met zijn papier/houtvezel conus wordt gewoon in eigen huis vervaardigd, en ook de ultralichte gecoate dome-tweeter is een eigen product. Met zijn 86,5 dB is de gevoeligheid niet erg hoog, maar de nominale impedantie van 6 Ohm is redelijk stabiel over het hele frequentiegebied, dus ook een wat lichtere versterker zal er geen moeite mee hebben. Aan de achterkant is ook nog een sleuf ingebouwd waarmee je de Zensor 1 eventueel aan de muur zou kunnen hangen, maar ik stel ze los op. Optioneel (maar dat valt buiten het vastgestelde budget voor deze recensie) kun je ze ook op de los leverbare DALI Connect E-600 standjes van 169 euro per paar plaatsen. Maar op mijn werkkamer heb ik die niet nodig, de luidsprekers nemen plaats op een brede vensterbank en staan met hun achterkant zo’n 15 centimeter van het grote raam dat uitkijkt op mijn achtertuin.

AudioQuest SLIP FLX 14/4 en Cinnamon USB
Omdat je een nieuwe set beter meteen fatsoenlijk kunt bekabelen bestelde ik bij AudioQuest een goede USB kabel en een setje luidsprekerkabels van 2 x 2,5 meter, wat in de meeste gevallen een redelijk praktische lengte is. Ik koos hiervoor de FLX SLiP 4/14, een vieraderige kabel die eigenlijk is bedoeld voor custom-install toepassingen, omdat hij door zijn extra gladde isolatie (het SLIP uit de naam) en zijn grote souplesse (de FLX) eenvoudig door elektriciteitsbuizen te trekken is.

Deze kabel, die van de rol komt en 7 euro per meter kost, heeft echter een ijzersterke reputatie onder spaarzame audiofielen en hij ziet er ook netjes genoeg uit om hem zichtbaar in je kamer te leggen. Uit praktische overwegingen liet ik er zilveren BFA-banaanplugen (78 euro voor 8 stuks) aan monteren. De Cinnamon USB van anderhalve meter (79 euro) zorgt voor een uitstekende verbinding tussen mijn Apple MacBook en de USB ingang op de D 3020.

In de praktijk

De D 3020 hoeft vanwege zijn efficiënte Klasse-D schakeling eigenlijk niet op te warmen, en NAD heeft er ook een schakeling ingebouwd waardoor hij na een half uur zonder signaal op een van de ingangen automatisch in stand-by springt. Een recente update maakt het mogelijk om deze functie (die standaard ‘aan’ staat) uit te zetten, door als hij in stand-by staat de uitknop op de afstandsbediening ingedrukt te houden tot het display van de D 3020 oplicht en twee keer knippert. Dat is misschien niet erg ‘groen’, maar de schakeling in de D 3020 verbruikt sowieso heel weinig energie en er kán echt een belangrijke reden zijn om de auto-stand-by uit te zetten: als je via USB speelt moet je in je computer aangeven welke geluidskaart je voor de geluidsuitvoer wilt gebruiken. De D3020 fungeert volgens je computer dus als een externe geluidskaart. Als je een Mac hebt hoef je niets extra’s te doen, daar zitten alle drivers al in, maar voor een PC moet je eerst op de NAD website de benodigde driver downloaden en installeren.

Welnu, als de D 3020 zichzelf uitschakelt verliest hij dus de connectie met de USB uitgang op je computer, en in het geval van mijn MacBook moest ik daarna in JRiver (de Player die ik bij voorkeur gebruik) opnieuw de D 3020 aanwijzen als afspeelapparaat. Niet heel erg, maar als je dat elke keer opnieuw moet doen wordt het wel een beetje vervelend. En daarmee hebben we ook meteen de enige kleine ergernis afgestreept, want voor de rest speelde de set als een zonnetje. De D 3020 heeft een warme maar gedetailleerde sound met verrassend veel kracht en reserve. Ik heb geen muziek kunnen draaien die hem in combinatie met de DALI Zensor 1 hoorbaar in de problemen bracht.

De Zensor 1 is een snoepje. Alleen de meest extreme metal en trance werden wat dunner en met minder impact weergegeven dan ik gewend ben, maar ik had verder eigenlijk niets te klagen. De prachtig geproduceerde elektronische popmuziek van Yello (het ondergewaardeerde album The Eye) klonk vol en gedetailleerd, met een groot ruimtelijk beeld en een uitstekende verstaanbaarheid van de stemmen. Er was meer dan voldoende dynamiek, en de snelheid van de weergave liep keurig in de pas met de uitstekende timing. Ook de trage, wat duistere vocale jazz van de Belgische zangeres Melanie Di Biasio op haar schitterende album No Deal werd zéér sfeervol en met een uitstekende dramatiek weergegeven. De luidsprekers ‘verdwijnen’ erg gemakkelijk uit het geluidsbeeld, wat aangeeft dat er heel goed gelet is op de gelijkheid van de luidsprekerunits en de filtercomponenten, en dat ook het fasegedrag van de filters dik in orde is. Iets dat in deze prijsklasse niet vanzelfsprekend is.

Conclusie
De vraag was: zou ik met deze set van minder dan 1000 euro kunnen leven? Het antwoord daarop verdient een kleine toelichting, maar luidt: Ja, absoluut! Natuurlijk kun je er als doorgewinterde audiofiel allerlei bedenkingen bij hebben, en ook als ik mijn recensenten-pet wat dieper over de oren druk zou ik allerlei dingen kunnen roepen, maar het gekke is dus dat ik na een dag al gewend was aan het geluid en gewoon vol enthousiasme naar muziek zat te luisteren! Dat zegt genoeg neem ik aan. De weergave is wat aan de warme kant, maar inherent muzikaal, betrokken en gedetailleerd. Er is echte dynamiek en een verrassend diep laag dat zorgvuldig is afgestemd en altijd in balans klinkt. Wie slim denkt te besparen door in plaats van de AudioQuest kabels een stuk lampensnoer en een bouwmarkt-USB kabel te gebruiken komt bedrogen uit: dergelijke meuk laat weinig heel van het muzikale plaatje. Niet doen dus! De set zoals ik hem in het boodschappenlijstje heb staan is betaalbaar én muzikaal. High End voor minder dan 1000 euro? Kom maar op met die tegenargumenten, maar ik zeg: reken maar!

Prijzen

Totaal € 989,-

Www.hifi.nl/nad
Www.hifi.nl/dali
Www.hifi.nl/audioquest

AND Benelux, www.andbenelux.com
AudioQuest, www.audioquest.nl