KEF in Maidstone - Fabrieksbezoek met een persoonlijk tintje

Ik weet niet meer of ik ze in 1984 of in 1985 kocht, maar mijn eerste ‘echte’ luidsprekers waren de kleine maar fijne Chorale III van KEF. Ik heb daar tot ver na mijn studentenjaren met veel plezier naar geluisterd in mijn huiskamerset. Daarna zijn ze naar mijn werkkamer verhuisd waar ze twee jaar geleden, na wat interessante maar uiteindelijk onbevredigende ‘wisselende contacten’ met een paar andere merken, zijn vervangen door een setje KEF LS50’s, het inmiddels legendarische jubileummodel dat het vijftigjarige bestaan van de eerbiedwaardige Engelse luidsprekerfabrikant uit Maidstone luister bijzette. Die luidsprekers zijn op dit moment verantwoordelijk voor de weergave van minstens tweederde van mijn dagelijks muziekconsumptie. En ik wil ze nooit meer kwijt…

Ik heb dus een lange en liefdevolle relatie met het merk en daarom was het voor mij echt een jubelmomentje toen ik door Joost van den Bosch, de Nederlandse Sales Manager van importeur GP Acoustics Europe, werd uitgenodigd om mee te gaan op een dealer-trip naar de heilige grond van KEF. Ik zal de obligate beschrijving van de voorspoedige en grotendeels zonovergoten heenreis buiten beschouwing laten, en ook de saillante details van het diner in de rustieke 18e-eeuwse Black Horse Inn in het naburige Thurnham (waar de Ale van het vat opperbest smaakte) blijven beter onvermeld, maar laat ik wel openlijk vaststellen dat de organisatie van de reis en de gastvrijheid die ons reisgezelschap heeft genoten van grote klasse waren. Het was daarom dat we op maandagmorgen in een opperbest humeur met de auto het fabrieksterrein opdraaiden, waar onze gastheer Johan Coorg - de internationale Brand Ambassador van KEF - al stond te wachten. Er was een druk programma samengesteld dat voor een geruststellend klein deel zou bestaan uit een presentatie over het merk KEF, en voor een verheugend groot deel uit een bezoek aan de fabriek, de kantoren van de ontwerpers en het vernieuwde KEF-museum, met als afsluiter een uitgebreide luistersessie. Daarin zouden we niet alleen gaan luisteren naar de nieuwe Reference modellen, maar ook naar de kersverse Blade 2. 

Historie
KEF werd in 1961 opgericht door Raymond Cooke, een voormalige BBC ingenieur die zijn interesse in het gebruik van nieuwe materialen en methodes voor het bouwen van luidsprekers ontwikkelde bij de zéér hoog aangeschreven technische research-afdeling van de Britse omroep, onder meer onder leiding van de legendarische Dudley Harwood (die later het merk Harbeth zou beginnen) en bij Wharfedale, waar Cooke zes jaar werkte voor hij de stoute schoenen aantrok en voor zichzelf begon. Door zich te vestigen op het terrein van de Kent Engineering and Foundry, een bekende lokale fabrikant van landbouwwerktuigen, kon hij een slimme truc met die naam uithalen om bij de plaatselijke bank de benodigde fondsen voor zijn luidsprekerfabriek los te krijgen. De rest is, zoals men zegt, geschiedenis en tot op de dag van vandaag prijkt de afkorting van die naam op de luidsprekers. 

Bij een hifi-fabrikant die al meer dan 50 jaar bestaat heb je het over een klassiek merk, maar in tegenstelling tot sommige andere Grondleggers Van De Moderne Hifi is KEF nooit op haar lauweren gaan rusten en heeft haar reputatie van door innovatie gedreven specialist altijd (en met nimmer aflatende inzet) op peil weten te houden. Uit de presentatie van Johan blijkt dat de productie van KEF altijd volledig lineair is geweest, waarmee hij bedoelt dat de luidsprekers en onderdelen in eigen huis zijn ontworpen en vervaardigd. Nu hoor ik links en rechts alweer een wat mopperig “ho ho!” opklinken, want “hoe zit dat dan met die overname door dat Chinese bedrijf?”. Welnu, dat Chinese bedrijf is GP (Gold Peak) en die hebben inderdaad al begin jaren 90, als één van de eerste Chinese investeerders zonder evidente connecties met de branche, een Europees hifi merk overgenomen. Maar niet om, zoals vaak gedacht wordt, het merk als melkkoe te gebruiken tot het uitgemergeld en opgebruikt kon worden weggegooid. In tegendeel zelfs. Van het begin af aan is GP een zeer betrokken en ondernemende investeerder gebleken die veel tijd en geld heeft gestoken in de innovatieve ontwikkeling van luidsprekers. 

Meten is weten

De ware betekenis van het woord ‘Referentie’
Een groot deel van de productie vindt vandaag de dag weliswaar plaats in de (eigen!) fabriek in China, maar alle ontwerpen komen nog steeds uit Maidstone en de topmodellen, de Reference serie, de Blade en de Muon worden ook nog steeds in Engeland vervaardigd. Het voordeel van deze productie in Engeland is dat de researchafdeling letterlijk om de hoek zit, en de korte lijnen tussen ontwerpers en bouwers zorgen voor een zeer soepele gang van zaken. Na een vroege lunch bezochten we eerst de meetfaciliteiten van KEF. De ‘dode kamer’ is afgelopen kerst door een onverwachte overstroming van de naastgelegen rivier helemaal volgelopen met water, wat goed te zien is aan de onderste laag donkergrijze schuimrubberen wiggen van ongeveer een meter lang. Dat zijn allemaal nieuwe.

De met glazvezeldoek overtrokken originele wiggen gaven echter een net iets andere demping, waardoor alle karakteristieken van de ruimte voor elk model luidspreker opnieuw moesten worden ingemeten. In deze ruimte worden de frequenties boven de 200 Hz. gemeten. Voor de lage frequenties is een naastgelegen ruimte in gebruik die niet alleen reusachtig groot en hoog is, maar ook volledig ongedempt. Het voordeel daarvan is echter dat het minstens 40 milliseconden duurt voor er een reflectie te horen is, en daar hebben de ingenieurs meer dan genoeg aan om de karakteristiek onder de 200 Hz van de opgestelde (of hoog in de muur gemonteerde) luidsprekers of units te meten. Daarnaast vinden er ook nog metingen buiten plaats, in het ‘vrije veld’ zogezegd, hoewel daar toch wat beperkingen aan zitten, zoals de storende invloeden van wind en omgevingsgeluid. Maar al met al heeft KEF haar meetgebeuren erg goed in de hand, wat zich vertaalt in een erg grote onderlinge ‘gelijkheid’ van units en volledige luidsprekers, iets wat essentieel is voor het neerzetten van een correct ruimtelijk plaatje tijdens de weergave van muziek.

Hierna nemen we een kijkje in de fabriek, waar zoals gezegd de Reference, Blade en Muon behuizingen van filters en units worden voorzien. Hier worden ter plekke ook nog allerlei metingen uitgevoerd om er alsnog zeker van te zijn dat elk gebruikt onderdeel en elke afgemonteerde luidspreker voldoet aan de referentie die voor elk model na een uitgebreide ontwikkelperiode is vastgesteld. Al die ‘referenties’ staan ook in levende lijve bij de grootste meetkamer, zodat bij twijfel een direct vergelijk kan worden gemaakt. KEF neemt de term ‘referentie’ dus erg serieus en het is dan ook niet zomaar een marketingkreet die vandaag de dag te pas en (vooral) te onpas op producten wordt geplakt om ze een aura van kwaliteit te geven. 

Fysiek en Akoestisch Design
Na de fabriek worden we meegenomen naar het technische hart van het bedrijf, de afdeling waar alle ontwerpen worden gemaakt. Hier krijgen we demonstraties te zien van de door KEF zelf ontwikkelde software die ze bijvoorbeeld in staat stelt om via CAD-design heel snel modellen te maken van alle onderdelen van een luidspreker en die ook daadwerkelijk te produceren. Hiervoor wordt een proces van uiterst nauwkeurige plaatselijke verhitting van een speciaal kunststofpoeder gebruikt waardoor volkomen realistische onderdelen als bevestigingsringen en andere montagemiddelen kunnen worden vervaardigd. Ook krijgen we een kijkje achter de schermen van de akoestische ontwikkeling, waarbij de gedragingen van werkelijk alle gebruikte materialen (tot meer dan 100 verschillende soorten lijm aan toe) in een simulatie kunnen worden gebracht die zeer verfijnd aangeeft wat de akoestische gevolgen van zelfs de kleinste aanpassingen zullen zijn. Maar tot zover de theorie, bij KEF gaat geen enkel nieuw model van de tekentafel naar de productielijn voor er lang en intensief naar geluisterd is. Dat gebeurt in de luisterruimte die naast het KEF-museum te vinden is. En hoewel we popelen om muziek te horen nemen we eerst een kijkje bij de niet al te grote, maar wel vrij complete collectie oude modellen die in het volledig vernieuwde museum (die overstroming, weetjewel…) staat opgesteld. Elke aanwezige blijkt op enig moment in zijn leven zelf een KEF luidspreker te hebben gehad, en er zijn dan ook diverse wat glazige blikken van zoete mijmering te zien…

Luisteren

Dan is het moment aangebroken waar we al de hele dag het meest naar verlangen. In de ruime luisterruimte (die niet al te zwaar akoestisch is aangepast) staat een set opgesteld rond een Marantz NA11-S1, Hegel HD25 DAC, Electrocompaniet EC4.8 voorversterker en de machtige Hegel H30 mono-eindversterkers. Hoewel dit niet de plaats is om een recensie van de luidsprekers te schrijven lijkt het me wel aardig om toch wat luisterindrukken te noteren. We beginnen met de nieuwe Reference 1. Deze monitoren moeten dus op een voetje, en produceren een klank en een beeld dat hun relatief bescheiden formaat verre overtreft. De ruimtelijke afbeelding is enorm en er is veel detail te horen zonder dat het ‘teveel van het goede’ wordt. Johan Coorg vertelt dat KEF heel bewust meer op zaken als timing en het onderdrukken van vervorming ontwerpt dan op pure resolutie. Een aanpak die mij in elk geval heel blij maakt.

De laagweergave van de ‘kleine’ Reference 1 is weliswaar verrassend groot, maar als we even later overschakelen naar de middelste luidspreker uit de serie, de vloerstaande Reference 3, horen we meteen waar minder fysieke begrenzing door de luidsprekerbehuizing voor zorgt. Het laag van de Reference 3 reikt niet alleen een stukje dieper, maar is ook net wat strakker omdat er in verhouding minder van de twee laagunits gevraagd wordt. Opnieuw is de grote ruimtelijke weergave te horen, maar omdat het laag een stuk volumineuzer is horen we toch een lichtelijk warmere weergave dan met de Reference 1. De familie-overeenkomst is echter overduidelijk. Als even later de Reference 5 wordt opgesteld hoor ik Freek van Ham van iEar’ in Tilburg achter me fluisteren “let op: 1 + 3 = 5”. Hij heeft gelijk. De beste eigenschappen van zowel de Reference 1 als de Reference 3 worden in de Reference 5 op bijna magische wijze samengesmeed tot een groots geluid. Vooral het gemak waarmee de muziek op ons wordt afgevuurd is adembenemend. Natuurlijk heeft de opgestelde high-end hifi set de luidsprekers strak in zijn greep, maar toch… 

Het Toetje… De Blade 2
Met nog een klein uur te gaan worden we kort vereerd met een bezoekje van Grace Lo, de dochter van de grote baas van GP en eindverantwoordelijke voor de GP Acoustics tak binnen het bedrijf. Onze enthousiaste reacties op hetgeen we net gehoord hebben doen haar duidelijk goed, en ze geeft ons dan ook snel weer over in de bekwame handen van Johan Coorg voor het toetje van de dag. Want tot slot wordt de gloednieuwe Blade 2 voor ons neergezet. Volgens Johan was het een designmatige ‘tour de force’ om de Blade 2 te maken. Dat had voor een deel te maken met de toepassing van de kleinere basunits, die ook in de Reference 5 zitten, maar dan in een andere configuratie. Bij de Blade 2 zitten alle units zodanig ten opzichte van elkaar in de kast dat een (zoals KEF dat noemt) ‘Single Apparent Source’ ontstaat. Een dynamische luidspreker die zich 100% gedraagt als een puntbron. Het is lastig om niet in al te opzichtige superlatieven te vervallen, maar de Blade 2 gaat inderdaad met vrij groot gemak nog eens ver voorbij aan de reeds briljante Reference 5. Zo ver zelfs dat ik me opnieuw een gewaagde uitspraak veroorloof die ook in me opkwam toen ik twee jaar geleden de Europese primeur van ‘grote’ Blade in München bijwoonde: de eerste (nou ja, de tweede dus) dynamische luidspreker die klinkt als een Quad ESL, maar dan met ‘cojones’. De Blade 2 levert met 66% van het volume en voor 75% van de prijs toch minstens 95% van de prestaties van de Blade. En dat is een bijzondere prestatie.

Huiswaarts
Het afscheid stemt me enigszins melancholiek. Niet alleen omdat we zo ontzettend gastvrij ontvangen waren, maar omdat ik een soort einde aan een persoonlijke zoektocht bij mezelf bespeur. Ik was nu op de ‘heilige grond’ geweest, daar waar ongeveer 30 jaar geleden de luidsprekertjes werden geproduceerd die mijn introductie in de betere hifi veroorzaakten, en die er dus min of meer voor gezorgd hebben dat ik hier nu stond. Als ik achteraf, vanuit mijn werkkamer, luisterend naar mijn LS50’s, nadenk aan de manier waarop KEF anno 2014 nog steeds op innovatieve en ambachtelijke wijze luidsprekers in alle prijsklassen maakt, dan kan het niet anders dan dat ze nog vele jaren verantwoordelijk zullen zijn voor de ‘infectie’ van nieuwe generaties muziekliefhebbers. Geluksvogels die, net als ik dertig jaar geleden, het virus van de betere hifi oplopen en daar gelukkig van worden. Zo gaat dat, en dat is goed…