Rigs: Maak van spiegelreflex- en systeemcamera een volwaardige camcorder

Een rig is een kruising tussen een handstatief en een accessoirebeugel. Plaats een videofilmende spiegelreflex- of systeemcamera op een rig en de functionaliteit gaat die van een professionele camcorder benaderen. Daarnaast ziet deze constructie er ook best indrukwekkend uit.

Je ziet ze steeds meer in het filmend straatbeeld verschijnen: de videofilmende fotocamera voorzien van een rig. Ziet er blits uit maar, zal menig videoamateur zich afvragen, wat doet zo’n rig nu eigenlijk precies? En heb ik er wel eentje nodig? Twee antwoorden op deze vragen:
1. De rig verhoogt en vergemakkelijkt de bediening en functionaliteit van de videofilmende spiegelreflex- en systeemcamera.
2. Of je er ook daadwerkelijk eentje nodig hebt hangt geheel af van het type camera en het dagelijkse videogebruik.
Dit artikel diept de te verwachten extra gebruiksmogelijkheden en gemak van een rig voor de verschillende typen videofilmende fotocamera’s nader uit.

Kale camcorder
Steeds meer spiegelreflexen en systeemcamera’s bieden serieuze videomogelijkheden. Niet zo af en toe een videoclipje op de bonnefooi. Nee, het gaat om echte hoogwaardige videoproducties! Dit in Full HD op 50P en met redelijk tot goed stereogeluid. En aanvullend zijn er tal van wisselobjectieven en andere fotoaccessoires via de body van de fotocamera voor filmische doelen in te zetten.
Ondanks al die extra gebruiksmogelijkheden is de spiegelreflex of systeemcamera uit praktisch oogpunt eigenlijk maar een ‘kale camcorder’. De vormgeving mikt in de eerste instantie op fotografie en niet video uit de hand. Ondanks live view op het uitklapbare monitorschermpje laat de ergonomie hierbij toch flink te wensen over. Hoe houd je de camera stil en recht op oogafstand?
Hoewel er steeds meer speciale videozoomobjectieven voor de spiegelreflex en systeemcamera komen, blijven het scherpstellen en in/uitzoomen lastig. De bedieningsringen en -knoppen zitten niet op de plaats waar je hen op de camcorder gewend bent. Ook de instelslag en richting kunnen geheel anders aanvoelen. Dat geldt voor van origine fotografische objectieven des te meer. Met instelhulpjes bevestigd aan een rig kan de bediening voor video in deze aanmerkelijk verbeteren.
Tegenwoordig zitten er best aardige (stereo)microfoontjes in het camerahuis van de spiegelreflex of systeemcamera. Het blijft echter behelpen ten opzichte van een echte externe camcordermicrofoon. Op een rig valt eenvoudig een externe microfoon en/of een aparte veldrecorder voor geluidsopnamen te bevestigen. Zo het rijtje aflopend raakt de aanvankelijk kale videofilmende fotocamera steeds verder opgetuigd. Aanvullende accessoires kunnen verder nog zijn: een videolamp, externe viewer/monitor en een compendium.

Hoe werkt een rig?
Er zijn diverse modellen rigs verkrijgbaar. Van eenvoudig en voordelig tot super uitgebreid met een stevig prijskaartje. Ook zijn er tal van verschillende vormen en ontwerpen met elk zo hun (persoonlijk) gebruikersdoel.
In principe heeft een rig voor de videofilmende spiegelreflex of fotocamera drie functies:
1. Het hanteren van de daarop gemonteerde camera Dit zowel wat betreft de juiste oogafstand, het meebewegen met het onderwerp en het bedienen van de instelfuncties voor video van de camera.
2. Het stabiliseren van de opnemende camera. De ingebouwde beeldstabilisator van de camera alleen is daar vaak niet voldoende voor.
3. Het kunnen bevestigen van extra accessoires.
De rig is opgebouwd uit een aantal verstelbare beugels met handgrepen en bevestigingspunten voor de accessoires. Een statiefplaat met snelkoppeling bevestigt de camera op de rig. Door de beugels uit of in te schuiven bepaalt de gebruiker de werkafstand voor de ogen en handen. Een goede rig valt in deze precies op de eigen maat en smaak in te stellen.
De stabiliserende functie berust op contragewichten en/of een borst/schoudersteun. Deze bewegingsstabilisatie werkt aanvullend op de in de objectieven of camerabody ingebouwde optische beedstabilisator (OIS). Een rig helpt verder om de camera goed recht te houden en vloeiende volgbewegingen voor het te filmen onderwerp te maken. In een enkel geval is een duurdere rig gecombineerd met een gyroscoop of andere mechanische bewegingsstabilisator.
De bevestigingspunten zijn bedoeld om de extra videoaccessoires flexibel, comfortabel en snel op de rig te monteren. Daarvoor zijn diverse klem-, schroef- en bajonetsystemen in omloop. Veelal zijn de bijbehorende accessoires speciaal ontworpen voor de desbetreffende rig.

Accessoires voor op de rig

Op een rig valt videotechnisch gezien van alles te monteren. Standaard zitten er meestal al ergonomische handgrepen, contragewichten en schouder- of borststeunen op. In geval van fotografische objectieven zonder een eigen videofunctie komen instelvoorzieningen met betrekking tot scherpstellen en zoomen in aanmerking. Het gaat hierbij om tandbeugels en andere klemsystemen die aangrijpen op de focuseer- en zoomringen van het objectief. Een speciaal overbrengsysteem zorgt er voor dat de videofilmer nu aan meer comfortabele knoppen aan de zijkant van de rig kan draaien. Dat werkt niet alleen een stuk gemakkelijker doch voorkomt ook ongewenste trillingen door het bedienen van de originele instelringen op het objectief.
Hoe verder de microfoon van de camera afstaat des te minder bedieningsgeluiden deze oppikt. Ook zijn de interne microfoontjes van videofilmende fotocamera’s vaak klein en niet selectief. Externe microfoons zijn lekker vrij, hebben een veel groter ontvangstkapsel en zijn voor een bepaald opnamedoel geoptimaliseerd. Op een rig is ruimschoots plaats voor de montage van externe microfoons. Tevens past er vaak een losse hoogwaardige veldrecorder op die het geluid apart registreert.
Als het liveview LCD- of Amoled-schermpje te klein of niet goed zichtbaar is biedt de rig allerlei hulpmogelijkheden. Bijvoorbeeld een aparte flink grotere monitorviewer of een zwarte tubus met vergrootglaasje die je over het viewerschermpje heen plaatst.
Een LED-videolamp is makkelijk op een rig te monteren. Dan heeft de gebruiker altijd meer licht en ‘snap’ (= beter contrast en kleurweergave). Als laatste nuttige accessoires noemen wij een waterpas om de camera horizontaal te houden en een compendium voor filters, barndoors (richtbare lichtflappen) en zonnekap.


Het hanteren van de rig
Een rig goed instellen kost altijd enig experimenteerwerk. Neem daar dan ook de tijd voor. Wees niet tevreden voordat alles echt lekker zit en werkt. Van belang zijn:
- De juiste lengte van de rigbeugels.
- De ergonomisch correcte plaats van de handgrepen.
- De praktische en gemakkelijk bereikbare plaats van de op de rig gemonteerde accessoires.
- Het uitbalanceren van de rig.
Oefening baart kunst. Probeer eerst om de rig goed stabiel tegen de borst of schouder te houden. Stel de optische hulpmiddelen op de eigen ogen of bril af. Hoe werken de scherpstel- en zoomknoppen? En probeer tot slot het maken van vloeiende volgbewegingen.

Hoe een rig te kiezen?
Met een rig is het net zo als bij een goed huwelijk: hij dient bij de camera te passen. Daarbij terdege letten op de specificatie van het gewicht en grootte van de camera. Is de reflex of systeemcamera te zwaar voor de rig dan raakt het geheel uit balans of kan de camera er af vallen! Te licht geeft weer onnodige ballast.
De volgende vraag betreft welke accessoires je aan de rig wilt bevestigen. Zijn deze er? Passen zij goed op de camerabody en objectieven? En kan je er als gebruiker allemaal vlot en foutloos bij?
Zoals bij het hanteren al ter sprake kwam moet een rig je liggen. Er zijn uiteenlopende modellen voor allerlei verschillende filmers. Klein, fors, compact of uitgebreid. Let altijd op de instelbare lengte van de beugels of rails.
De prijs van rigs loopt al snel op. Voor amateurs met een kleinere camera is een instapmodel vaak al voldoende. De meer gevorderde filmer pakt een niet al te zware en/of complexe middenklasser. Een echte professional mag flink in de beurs tasten om diens kale camcorder tot het ultieme videoapparaat te transformeren.

Conclusie
Kortom, de rig maakt van jouw spiegelreflex of systeemcamera een hoogwaardige camcorder. Allerlei functionaliteiten en extra videoaccessoires komen door het monteren van een rig binnen het bereik. En je kunt er ook nog eens rustig en vloeiend bewegend mee videofilmen.

Welke rig voor op vakantie?
De ideale rig voor op vakantie kent de volgende specificaties:
-  Lekker licht.
- Tot geringe afmetingen in te klappen.
- Flexibel in beweging, volgen en panorama’s.
-  Makkelijk te verstellen.
- En desgewenst te voorzien van een microfoon en videolampje.
Echt duur behoeft een vakantierig niet te zijn.