KNX: Gemak en eenvoud staan voor ons altijd voorop

Een woning die netto geen energie kost maar energie oplevert. Dat was het streven van Ernst Peter en Hermine Tamminga toen zij besloten een nieuw huis te laten bouwen. Het is een doelstelling waarmee zij voorop lopen en die in elk geval zeer toekomstgericht is. Vanaf 2020 moet namelijk elke nieuwe woning energieneutraal zijn. 

“Maar naast energiezuinig wilden wij ook een woning waarin comfort en eenvoud de boventoon voeren. Daarom hebben wij tevens veel aandacht besteed aan woningautomatisering.” Ernst Peter Tamminga is voor de bouw van zijn nieuwe woning niet over één nacht ijs gegaan. Hij oriënteerde zich zeer uitgebreid, vooral om te zorgen dat het energiegebruik van de woning minimaal zou worden. Daarvoor kwam hij uit bij een passiefhuis op basis van houtskeletbouw. In combinatie met een warmtepompsysteem, een zonneboiler en 44 zonnepanelen levert deze woning over een heel jaar gerekend meer energie op dan ze verbruikt. Maar ook het comfort in de woning moest maximaal zijn. “Nu is een goed geïsoleerde en geventileerde woning al behaaglijk en prettig om in te leven. Maar we zochten ook veel gemak en dat wilden we realiseren door de diverse installaties in en om het huis te automatiseren”, vertelt Ernst Peter. “In ons vorige huis had ik al wat ervaring met eenvoudige automatisering van de verlichting. Maar dat was zo’n doe-het-zelf-systeem wat uiteindelijk meer ergernis dan gemak oplevert. Als de buurman zijn buitenverlichting via zo’n zelfde systeem aandeed, ging bij ons in huis de verlichting juist uit. Ik had al snel door dat ik voor de automatisering een echt gestandaardiseerd maar ook genormaliseerd systeem wilde waarvan de bedrijfszekerheid kan worden gegarandeerd.”

Garantie voor bedrijfszekerheid
Ernst Peter liet zich goed voorlichten, bezocht op internet vele sites en las de informatie van diverse fabrikanten. “Uiteindelijk besefte ik dat de internationale standaard KNX mij echt een garantie bood voor niet alleen een bedrijfszeker systeem maar ook een toekomstgericht automatiseringssysteem waarop je altijd verder kunt bouwen. Met KNX als onderliggende standaard ben ik namelijk nooit afhankelijk van één of enkele fabrikanten. Als er nieuwe functionaliteiten op de markt komen of als we nieuwe behoeften hebben die we willen automatiseren, dan kunnen we binnen de ruim 300 fabrikanten die KNX ondersteunen altijd de gewenste uitbreidingsmogelijkheden vinden. Geen enkel ander systeem biedt mij die mogelijkheden.”
In de oriëntatiefase, waarin hij zijn keuze voor KNX bepaalde, ging Ernst Peter ook op zoek naar een system integrator die de automatisering op zijn wensen kon inrichten. Daarbij kwam hij terecht bij Meerdan, een system integrator maar ook een aanbieder van een gebruiksvriendelijk visualisatiesysteem. “Hun website gaf mij meteen een goed beeld van hun werkwijze en de manier waarop zij KNX-systemen echt gebruiksvriendelijk bedienbaar kunnen maken. Vervolgens heb ik een afspraak gemaakt en ben ik bij een modelwoning van Meerdan gaan kijken. Daar konden we de beleving en bediening van geautomatiseerde installaties echt ervaren. Omdat hun plan van aanpak en hun visie een goede indruk maakten, ben ik met Meerdan in zee gegaan.”

Vooral bedienen en naregelen
De bouw van de woning startte in augustus 2012 en werd uitgevoerd door Villa Nova Bouw uit Rijssen, een echte specialist in passiefhuizen. De installatietechniek was in handen van installatiebedrijf ITV uit Vriezenveen. “Ik heb Meerdan in contact gebracht met de bouwer en de installateur en zij hebben in onderling overleg zoveel mogelijk van de techniek binnen de automatisering van het KNX-systeem ondergebracht”, vertelt Ernst Peter.
“Daarbij hebben wij de nadruk gelegd op het bedienen en naregelen van de installaties”, vertelt Jorus Everaerd van Meerdan. “In theorie is het ook mogelijk om het inregelen en instellen van duurzame-energie-installaties, zoals warmtepompen, gebalanceerde ventilatietoestellen of warmtapwaterboilers, via het KNX-systeem te laten lopen. Maar dit vereist op dit moment flink wat maatwerk, omdat nog niet alle fabrikanten van klimaatinstallaties een directe koppeling met KNX aankunnen. Dus moeten wij op zoek naar, of creëren we zelf aparte gateways, terwijl de meerwaarde van een directe koppeling nog niet zo heel groot is. Daarentegen is het wel belangrijk, als we het over het vergroten van het comfort hebben, dat de bewoners het klimaat in de woning gemakkelijk kunnen aanpassen en bijstellen. Daarom kozen we in deze woning ervoor om het inregelen van de klimaatinstallaties via de regeltechniek van de toestelfabrikanten te laten lopen, maar om het naregelen van de temperatuur wel binnen de bediening en visualisatie van het KNX-systeem te laten lopen.”
 

Aangenaam binnenklimaat

Het klimaat in de woning, die via houtskeletbouw zeer goed is geïsoleerd, is met lage temperatuurverwarming zeer comfortabel. In het hele huis ligt vloerverwarming die via een lucht/water-warmtepomp in de winter met warm water en in de zomer - voor passieve koeling - met koel water kan worden gevoed. Daarnaast beschikt het huis over een zeer geavanceerde, gebalanceerd ventilatiesysteem. De ventilatielucht die van buiten komt en waarmee de woning wordt geventileerd heeft het hele jaar een constante temperatuur van circa 12ºC. Daarvoor zorgt een 150 meter lange, horizontale aardcollector die op 1,5 meter diepte in de achtertuin ligt. De vloeistof van deze collector wordt via een wisselaar aan het ventilatiesysteem afgegeven zodat de ventilatielucht altijd met de constante temperatuur van de bodem wordt voorverwarmd of gekoeld, afhankelijk van het seizoen. De kans op oververhitting in deze super geïsoleerde woning is op die manier minimaal. Een aircosysteem is dan ook overbodig.
“Wel hebben wij aan de zuidzijde van de woning zonwering laten installeren die ook op de woningautomatisering is aangesloten”, vertelt Ernst Peter. De andere installaties die via de automatisering werken, zijn de verlichting, de alarminstallatie, de brand- en rookmelders, de vingerreader op de voordeur, waardoor we geen huissleutel meer nodig hebben, maar bijvoorbeeld ook de vijverpomp en de tuinsproeiers. Juist ook door de automatisering kunnen we ons energiegebruik zo klein mogelijk maken. De vijverpomp, de buitenverlichting en de tuinsproeiers zijn via de automatisering exact in te stellen, zodat zij nooit te lang aan staan. Voor de verlichting in huis hebben wij praktisch overal led-verlichting laten installeren. Het totale vermogen voor alle verlichting in huis bedraagt nog geen 100 Watt.”

Zelf scenes creëren
Met de automatisering en visualisatie van Meerdan kunnen Ernst Peter en zijn vrouw ook zelf scenes creëren, bijvoorbeeld voor ‘s avonds, als er visite is, of als men op de bank televisie wil kijken. Alle lampen kunnen, binnen zo’n scene, apart aan of uit worden gezet, maar ook gedimd worden. De vingerreader bij de voordeur is niet alleen handig als toegangssysteem voor de bewoners zelf, maar ook voor andere familieleden, zoals de drie zoons, die het ouderlijk huis al hebben verlaten, en hun partners. Door een vingerafdruk van deze mensen te registreren, kunnen zij altijd bij hun ouders naar binnen, zonder dat zij een sleutel bij zich moeten hebben.
“Een belangrijke reden waarom Ernst Peter en Hermine voor onze visualisatie hebben gekozen, is het feit dat wij deze volledig geschikt is voor het gebruik op mobiele apparaten, zoals tablets en smartphones”, vertelt Jorus Everaerd van Meerdan. “In feite hoef je in huis geen, vaak kostbaar, touchscreen op te hangen. In de woning kunnen de eigenaren de verlichting met intelligente schakelaars bedienen, maar ook op een iPad of via hun smartphone. Daarnaast kunnen zij, wanneer zij niet thuis zijn, via hun telefoon het huis bedienen. Ben je niet zeker of je de zonwering wel naar beneden hebt gedaan of wil je zeker weten dat de tuinsproeiers aan of uit staan, dan kun je dat via de smartphone controleren en eventueel bedienen. Ook de beelden van de beveiligingscamera’s, die de omgeving rond het huis in de gaten houden, zijn via de smartphone of tablet te bekijken, op elke plek ter wereld. Dit geeft toch een veilig gevoel wanneer mensen op vakantie zijn”, zegt Jorus.


Gebruiksvriendelijke woning
“Door de visualisering van de woningautomatisering hebben wij een bijzonder gebruiksvriendelijke woning gekregen. Zelf heb ik een ICT-achtergrond”, zegt Ernst Peter Tamminga, “maar mijn vrouw niet. Maar ook zij ondervindt geen enkel probleem met de bediening. Natuurlijk is het even wennen om de meervoudige schakelaars die aan de muur hangen te bedienen. Maar dat went snel genoeg. Bovendien kun je via de iPad letterlijk elke lamp of installatie zien op een plattegrond van de woning. Je hoeft de lamp maar aan te raken en je kunt hem op het scherm bedienen. En zo geldt dat voor alle installatie-onderdelen. Onze doelstelling, dat de woning vooral gemak en comfort moest bieden, is echt uitgekomen. De automatisering vervult daarin een sleutelrol.”
“Voor ons als system integrator is het essentieel dat we de gebruiker kunnen meenemen in de automatisering. Dat wil zeggen dat wij een project rationeel insteken. We kunnen alles automatiseren, maar we willen daar bewust niet op inzetten. Het moet functioneel zijn en het moet begrijpelijk blijven. Vandaar dat wij hier kiezen om alleen de naregeling van de klimaatinstallaties mee te nemen, maar niet de basisregelingen van de systemen. Tevens werken wij met alle partijen samen; ook als de installateur geen ervaring heeft met automatisering, zoals hier het geval was. Dan nemen wij een dergelijke marktpartij bij de hand en helpen we hem om zijn kennis te vergroten. Ook dat hoort bij ons werk. Zoals KNX een open standaard is, zo zijn wij als KNX system integrator een partij die open staat voor samenwerking met iedereen.”
 

Eerste PassiefBouwenKeur van Nederland
De woning van de familie Tamminga in Zwolle is een passiefhuis dat van de Stichting PassiefBouwen.nl het certificaat PassiefBouwenKeur in ontvangst mocht nemen. Het huis is vanaf begin af aan ontworpen en gebouwd volgens PassiefBouwenKeur en werd daarmee het eerste passiefhuis dat voldoet aan de richtlijnen die door Woningborg en PassiefBouwen.nl zijn opgesteld voor het PassiefBouwenKeur. Het huis heeft een Energielabel van A++++ en een energieprestatiecoëfficiënt (EPC) van -0,15, wat betekent dat het huis meer energie opwekt dan verbruikt. Voor de energieopwekking gebruikt de woning een lucht/water-warmtepomp, gebalanceerde ventilatie gevoed door een bodemcollector, 6 m2 zonnecollectoren gekoppeld aan een boilervat van 750 liter en 44 pv-panelen met een gezamenlijk opwekvermogen van 6000 kW. Bemetering en monitoring van de energie-installaties verloopt nog niet via KNX maar via de Q-box van Qurrent. Voor meer informatie over de woning: www.huistamminga.nl.