Fabrieksbezoek Primare

De merknaam Primare staat al vanaf het prilste begin in 1985, synoniem voor prachtige esthetiek en een zeer uitgebalanceerde en muzikaal aanstekelijke weergave. De befaamde Deense ontwerper Bo Christensen was één van de eerste mensen die aan de wieg stond van deze werkelijk unieke klanksculpturen en één van zijn allereerste ontwerpen in de vorm van de Primare 928 serie voorversterker, is zelfs tot de dag van vandaag het enige hifi component in het Kopenhagens museum van industriële kunst! 

Inmiddels zijn we vele jaren verder en heeft Bo op ingenieur Bent Nielsen na, plaatsgemaakt voor andere getalenteerde ontwerpers. Gelukkig is daarbij ondanks een vereenvoudiging van de ontwerpen om zo een breder publiek te bereiken, wel altijd de bijzondere Primare ‘X’ factor behouden gebleven. Met de zeer recente introductie van de referentie PRE60 voor- en A60 eindversterker, zoekt dit Zweedse merk echter weer zijn originele (high-end) ‘roots’ op - met ronduit spectaculaire resultaten tot gevolg!

Het komt niet vaak voor dat bij het niet na kunnen komen van de aanlevertermijn voor testproducten, een importeur samen met de fabrikant besluit om de test om te buigen tot een heus fabrieksbezoek. Maar in geval van de gloednieuwe Primare PRE60 voor- en A60 eindversterker is hier toch daadwerkelijk heel bewust voor gekozen. In dit geval waren het vooral een hele reeks kleine aanpassingen in het ontwerp van het metaalwerk, die bij elkaar meer vertraging veroorzaakte dan mijn deadline voor dit artikel kon bolwerken. Om mij vervolgens toch de kans te kunnen geven deze producten als één van de allereerste audiojournalisten ter wereld nog vóór de High End 2014 show in München te kunnen beluisteren, werd door goede onderlinge communicatie alsnog slechts één week voor deze befaamde internationale show een fabrieksbezoek georganiseerd.

Primare
Mede doordat Primare pas een half jaar geleden van het 200 km noordelijker gelegen Växjö, naar het veel beter bereikbare en centraler gelegen Malmö is verhuisd, kan ik samen met ‘reisleider’ Martin Odijk van More Music voor dit bezoek op het dicht bij Malmö gelegen vliegveld van Kopenhagen landen. Na een voortvarende en rustige vlucht is het nog slechts een korte rit over de indrukwekkende Sontbrug met zijn maximale wegdekhoogte van maar liefst 57 meter boven het zeeniveau, om het bedrijfspand aan de Limstensgatan 7 te bereiken. Ik weet niet wat u zich voorstelt bij een merk als Primare, maar voor mijzelf had ik toch het idee van een soort van fabriek op een industrieterrein, met één of meerdere hallen waar lange rijen personeel de apparaten in verschillende voortgangsfasen aan het monteren was.

Maar niets blijkt minder waar te zijn. Want het desbetreffende industrie-terrein blijkt in de praktijk toch meer een opmerkelijk groen bedrijvenpark te zijn, waarbij het laagbouw Primare pand bijna naadloos in de omgeving opgaat. Omdat onze aankomst laat in de middag plaatsvindt, blijkt er bij binnenkomst tevens geen drukte maar juist een serene rust op de werkvloer te heersen. De inrichting bevat veel fris wit gesausde wanden, een licht houten parketvloer en een entourage die naast natuurlijke tinten, verder opmerkelijk knus en vooral prettig overkomt. Al snel worden we verwelkomd door ex More Music medewerker Siemen Algra die inmiddels alweer de nodige jaren bij deze Zweedse elektronicafabrikant in de functie van verkoop- en marketingmedewerker werkzaam is. Samen met vrouw en kinderen blijkt hij het nog steeds bijzonder goed naar de zin te hebben in dit stabiele Scandinavische land van rust, ruimte, reinheid en vooral prachtige natuur!

Ook al willen we gezien het inmiddels vrij late uur eigenlijk pas de volgende dag de ‘fabriekstour’ doen, voor ons vertrek naar het hotel krijgen we toch nog even een vluchtige glimp van het bedrijf zien. Wat mij daarbij eigenlijk meteen opvalt, is naast de relatieve kleinschaligheid, de ‘schok’ als blijkt dat er eigenlijk helemaal niets in dit pand zelf wordt geproduceerd! Met andere woorden zijn het alleen de ontwerpfase en bepaalde gespecialiseerde reparaties die in dit onderkomen worden uitgevoerd en is de productie heel bewust bij enkele andere zeer gespecialiseerde Zweedse bedrijven en voor de goedkopere modellen Aziatische ondernemingen ondergebracht. Een werkwijze die tegenwoordig overigens bij veel meer bedrijven eerder gemeengoed dan afwijkend is.

Fabriekstour
Na een verkwikkende nachtrust en een goed Zweeds ontbijt, vertrekken we de volgende ochtend al vroeg richting Primare. Dit keer is wel iedereen present en ontmoeten we naast de overige medewerkers, ook topontwerper Bent Nielsen en directeur Lars Pedersen. Al snel ontstaan aan de koffietafel de eerste gesprekken en blijkt Lars naast een bijzonder aardige persoonlijkheid ook over de nodige humor en ontzettend veel parate feitenkennis te beschikken. In een later stadium van ons bezoek praat ik wat langer met hem, maar eerst neemt Siemen ons mee voor een uitgebreide fabriekstour. In het lichte en ruime magazijn is zoals het een goede fabrikant betaamt, van ieder model voldoende voorraad aanwezig om de wereldwijde distributeurs in een zo kort mogelijke tijd van de gevraagde modellen te voorzien.

Naast de op de diverse magazijnstellingen netjes gestapelde dozen, valt mij het volgende moment in een ander deel van deze opslagruimte, het grote aantal verrijdbare racks vol met nieuwe apparaten op. Siemen ziet meteen mijn vragende blik en verklaart: ‘Letterlijk ieder product wat hier ‘vers’ geproduceerd binnenkomt, wordt voordat het weer de deur uitgaat echt volledig gecontroleerd. Bij Primare nemen we dus niet hier en daar maar een enkele steekproef, maar hebben we voor ieder model afzonderlijk een zelf ontwikkelde, volledig geautomatiseerde kwaliteitscontrole ontworpen! Je vraagt je nu natuurlijk af waarom we dat bij letterlijk ieder apparaat doen. Feitelijk is dit vooral ontstaan door vervelende uitvalproblemen die alweer een behoorlijk aantal jaar geleden bij enkele van onze toeleveranciers speelden. Doordat al snel ons eigen gevoel voor kwaliteitsbesef werd overschreden, staken we om verdere klachten te voorkomen, veel tijd en moeite in het ontwikkelen van op maat gesneden eigen testprotocollen.

Back to the (high-end) roots

Methodieken waarbij we ieder product wat we vervaardigden, zelf van A tot Z konden testen. Doordat we vervolgens zelf adequaat eventuele afwijkingen konden opsporen, ontstond er ook meteen een veel snellere terugkoppeling naar de desbetreffende productiefaciliteit en kon tevens het totale productieproces verder worden geoptimaliseerd. Een werkwijze die naast een hogere klanttevredenheid, uiteindelijk ook tot betere producten heeft geleid. Na het ter plekke volgen van het werkelijk zeer uitgebreide controleproces van een nieuwe PRE60 voorversterker, waarbij letterlijk iedere functie en de complete werking tot in het kleinste detail aan bepaalde referentiewaarden wordt getoetst, verlaten we het magazijn en begeven ons naar de R&D afdeling.

Naast de ontwikkeling van testprotocollen voor nieuwe producten, ontwikkelen van nieuwe firmware en het verrichten van gespecialiseerde reparaties, is dit natuurlijk ook de technische broedplaats voor nieuwe ontwerpen en ontwikkelingen. Ten tijde van ons bezoek wordt op dat moment bijvoorbeeld nieuwe firmware getoetst op de oplossing van een bepaald technisch probleem, terwijl verder verschillende prototypen en andersoortige producten zichtbaar zijn. Naast verschillende kantoren voor respectievelijk verkoop, marketing, administratie en directie, is onze volgende halte de luisterruimte. Hier staan de twee producten opgesteld waar we vooraf al zo naar uit hebben gekeken en die feitelijk ook het doel van ons bezoek zijn.

PRE60 & A60
Voordat ik met het luisterdeel wil gaan beginnen, eerst nog even een korte opsomming waarin deze twee behoorlijk kostbare (€ 7.500,- per stuk) apparaten verschillen van de andere reeds bestaande en aanzienlijk prijsgunstigere modellen. Buiten de visueel aangepaste tweekleurige behuizing die overigens ook in compleet zwart verkrijgbaar is, bevat de high-end PRE60 naast een topklasse voorversterkerdeel en ingebouwde hoogwaardige DAC, ook nog eens een ‘full blown’ streamer met zelfs een eigen Primare App! De gebruikte onderdelen, schakelingen en printplaten zijn daarbij allemaal van een zeer hoge kwaliteit, met een onderhuidse opbouw die naast volledig gebalanceerd ook nog eens van ingang tot uitgang volledig DC is gekoppeld. Naast het feit dat er hierdoor geen condensatoren meer in de signaalweg aanwezig zijn wat de geluidskwaliteit zeer ten goede komt, worden actieve DC servo’s gebruikt om de nog eventueel aanwezige DC resten tot in de kiem te smoren.

De bijbehorende A60 eindversterker lijkt op het eerste gezicht minder spectaculair, maar blijkt dat al snel zeker niet te zijn. Net als bij de goedkopere 30 serie versterkers, gebruikt Primare ook hier weer zijn eigen ontwikkelde en inmiddels befaamde UFPD (Ultra Fast Power Device) klasse D schakeling. Maar dit keer wel samen met de zeer over gedimensioneerde schakelende voeding, geheel discreet opgebouwd. In dit geval levert deze laatste mede door de grote 2600VA voedingsopzet, een zeer gezonde 2 x 250 Watt aan 8 Ohm. Een vermogen wat perfect verdubbelt tot zelf 2 x 500 Watt aan 4 Ohm en in pieken nog veel meer kan leveren. De grootste voordelen van deze opzet zijn volgens de fabrikant gehoormatig waarneembaar in de vorm van onmiddellijke energieleverantie aan de luidsprekers en dat zonder enig vertraging, na-ijlen of ongewenste vervorming.

De weergave komt daarbij meteen vanaf het eerste moment heel natuurlijk, snel, schoon en levendig over. Terwijl het frequentiebereik nog veel ruimer is dan bij voorgaande modellen en in staat tot het weergeven van enorme dynamische contrasten. Net als de PRE60 is ook de A60 eindversterker weer geheel gebalanceerd opgebouwd en gebruikmakend van zeer goede onderdelen en korte signaalwegen. Een bijzonderheid van deze krachtige eindversterker, is de combinatie tussen UFPD en de geïsoleerde PFC (Power Factor Control)-technologie in de voeding. Deze PFC controleert en stuurt continu de stroom van de netspanning bij. Hierdoor ontstaat uiteindelijk weer een zuivere sinusgolf met dezelfde frequentie en fase als de netspanning. In andere woorden betekend dit dat zelfs indien er 1000 Watt uit het stopcontact wordt opgenomen, de andere apparatuur in het systeem er niet door worden beïnvloed!

Luisteren

En dan nadert het moment waarvoor we uiteindelijk naar Zweden zijn gekomen. De luisterruimte blijkt met zijn maten van ongeveer 4 x 6 meter, tamelijk zachte voorzetwanden, verschillende meubelstukken en een viertal DAAD 4’s, over mooie gemiddelde maten en een op zich prima akoestiek te beschikken. Volgens Siemen moeten er alleen nog op bepaalde plaatsen andere plafondtegels worden geplaatst, zodat de kracht van het laag nog wat beter kan worden gestuurd.

Naast de nieuwe in het stijlvolle twee kleurendesign uitgevoerde referentie PRE60 voor- en A60 eindversterker, is de luisteropstelling verder nog aangevuld met een paar voor mij zeer bekende en buitengewoon fraaie The Kiss luidsprekers van Vienna Acoustics. Een BD32 universele discspeler en een netwerkverbinding met NAS, completeren tenslotte samen met een volledige set AudioQuest bekabeling het geheel. Terwijl er op mijn verzoek tijdens het eerste deel van de sessie nog van de opvallend goed klinkende BD32 discspeler gebruik wordt gemaakt, is voor het leeuwendeel toch heel bewust naar de ingebouwde streamer geluisterd.

Zoals het een ex-More Music medewerker betaamt, is Siemen er prachtig in geslaagd om deze toch niet echt gemakkelijke luidsprekers akoestisch volledig naadloos in de luisterruimte te integreren. Als eerste starten we met werk van de immer prachtige ‘The Spirit of Turtle’ discbox (TRSA75538) van Turtle Records, Bert van der Wolf. Uit de luidsprekers weerklinkt de prachtige Erik Satie ‘5ème Gnossienne’ vertolking door pianovirtuoos Michael Gees en… die klinkt beter dan ik hem ooit eerder heb gehoord! Waar klasse D versterkers in hun beginjaren vaak nog gebukt gingen onder een wat schraal en doods klankkarakter met een heel strak laag zonder enige echte body en drive, is daar bij deze PRE60/A60 combinatie werkelijk niets meer van terug te vinden.

Integendeel zelfs, want in plaats van dun en schraal hoor ik deze rijk getimbreerde opname hier opvallend goed en vooral erg realistisch tot zijn recht komen. Het warme, vloeiende en organische touche, kleurschakeringen die perfect de subtiele verschillen tussen het vilt van de hamers, het hout van de kast en het staal van de snaren laat horen en niet te vergeten de bijna ontelbare zeer fijne dynamiekgradaties.

Twee ander aspecten die sterk opvallen, is dat ondanks alle rijke natuurlijkheid van deze opname, niets vervaagt of ongewenst wordt versluierd en dat de accelaratiefactor wanneer het plotseling echt veel luider word, schrikbarend echt en realistisch is. Grote klasse! Wanneer vervolgens ook vele andere opnamen in pop, jazz, rock en klassiek de revue passeren, word ik wederom getrakteerd op dezelfde prachtig natuurlijke eigenschappen. Extra bonus is bovendien het zeer goede en verfijnde oplossende vermogen en het enorme doorzicht qua 3D ruimtelijkheid. Of instrumenten of zangers nu uiterst links, rechts, boven, onder, binnen de speakers of ruim daarbuiten staat opgesteld, deze combinatie draait er zijn hand niet voor om. Wanneer ik als laatste de overeenkomsten van deze 60 serie met de goedkopere laatste Primare generatie probeer te vergelijken, kan ik niets anders zeggen dan dat hier echt een forse stap vooruit is gemaakt. Een verbetering waarbij het woord revolutie misschien nog wel beter de lading dekt dan evolutie!

Conclusie
Terwijl ik tegen het einde van ons bezoek samen met directeur Lars Pedersen en verkoopmanager Flemming Johannsen mijn bevindingen met deze nieuwe 60 serie doorspreek, verschijnt er al snel een brede glimlach op het gezicht van beide heren. Lars: ‘Werner, we hebben hier al zo lang en zo hard naartoe gewerkt, dat we onszelf af en toe zelfs begonnen af te vragen of het nu werkelijk zo goed was als wij het steeds zelf ervoeren. We hebben met deze serie onze nek flink uitgestoken om weer daadwerkelijk serieus in het hoge segment te kunnen meedraaien en dan is het gewoon erg prettig als andere getrainde luisteraars dat vervolgens net zo blijken te ervaren.’

En daarmee sluit ik mijn prettige en bijzonder ontspannen bezoek aan dit mooie bedrijf en deze sympathieke mensen die met hart en ziel aan hun producten werken, met een tevreden gevoel af. Primare heeft inmiddels al dermate veel jaren goede, muzikale en gedegen producten in het hogere middensegment gemaakt, dat deze duurdere nieuwe 60 serie bijna als een donderslag bij heldere hemel komt. Toch heeft de nieuwe serie duidelijk dezelfde genen als zijn voorgangers, maar dit keer met meer dan een vleug formule 1 gecombineerd. Het eindresultaat is een volgens mij best unieke symbiose tussen het gebruiksgemak, mogelijkheden en flexibiliteit van hoge middenklasse producten en de klankkwaliteit en gehoormatige vooruitstrevendheid van de nieuwste generatie high-end producten. En dan staat de prijsstelling van € 7.500,- per component ineens in een heel ander licht!

More Music
www.moremusic.nl