Paradigm Tribute

Paradigm bestaat dertig jaar en brengt ter gelegenheid daarvan een tweetal gelimiteerde jubileummodellen uit. In Nederland is daarvan de Tribute verkrijgbaar, een vloerstaande drieweg met 5 drivers en een (tijdelijke) toevoeging aan de bestaande Reference Collection. Het model wordt met de hand afgewerkt in Toronto. Er is hier echt sprake van een zeer beperkte eenmalige one-run productie. Als u enthousiast wordt, dient u razendsnel toe te slaan…

Misschien dat Paradigm niet bij iedereen op het netvlies staat, maar het merk behoort bij de grootste in de wereld. De vroegere importeur heeft gewerkt aan de bekendheid van Paradigm in Nederland en daarop wordt voortgebouwd door Penhold. In het algemeen is het momenteel een tijd waarin merken van importeur wisselen. Een oorzaak is dat er groepen internationale investeerders zijn die de legacy van beroemde audiomerken hebben ontdekt. Ze kopen zo’n merk en voegen dat aan hun portfolio toe. Bij de meeste van die investeerders gaat het alleen om rendement. De merken in de portefeuille worden bewogen om zoveel mogelijk verkoop te halen. Dat kan voor die merken voordelen opleveren (investeringskapitaal en marktaandeel), maar het kan ook leiden tot een ontwikkelingsfocus vanuit commercie, waarbij de intentie van de oprichters, die bezig waren vanuit waarden als geluidskwaliteit en kwalitatief onderscheidend vermogen, onder druk komt te staan. Op de laatste CES en de High End was dat duidelijk tijdens de soms lawaaiige introductie van producten die vroeger bekend stonden vanwege hun ‘no compromise’ audiofiele insteek. In het ongunstigste geval wordt zo’n merk dan ook gestuurd door managers, in plaats van ontwikkelaars met een visie op geluidsweergave. Met de inlijving van een merk bij zo’n investment company, volgen er natuurlijk ook wereldwijd importeurswisselingen.  
Paradigm wordt nog altijd gestuurd door mensen met gevoel voor audio en geluid. Paradigm is het grootste merk op de Noord-Amerikaanse markt en wordt in 55 landen verkocht. Het bedrijf bouwt nagenoeg alles ‘in house’. Er zijn eigen R&D faciliteiten, eigen luisterkamers, meetruimten en de productie vindt plaats in Toronto. Middels geavanceerde computerapparatuur ontwikkelt Paradigm zelf drivers. Het merk staat bekend om de beste prijs/prestatieverhouding en de focus is nog steeds om een zo optimaal mogelijke geluidskwaliteit te bieden voor het geld.

Tribute
De eerste indruk van de Tribute is er een van luxe. De basis houtfinish is Walnut. Daarover worden een aantal lagen polyurethaan toegepast, totdat een reflectie van 90% ontstaat. Het is een kwestie van lagen aanbrengen, met de hand schuren, polijsten en opnieuw een laag aanbrengen.  Een proces dat per luidspreker zeven dagen in beslag neemt. Paradigm gaat niet tot 100% reflectie. Dat leidt tot een volledig spiegelende oppervlakte en dat is ongewenst. De finish heet ‘Dark Garnet Gloss’. Wie de luidsprekers in een niet al te lichte ruimte uitpakt, denkt in eerste instantie aan piano black. Maar, als het daglicht haar stralen sensueel langs de rondingen van deze Tribute strijkt,  ontvouwt zich een visuele textuur, met in de diepte verspreide rode accenten van het Walnut, die zich subtiel bewegen naar het glanzende oppervlak van de laklagen. Vanzelfsprekend in volledige synergie met de zwart geanodiseerde aluminium drivers en donkere metalen accenten, doch een fraai contrast vormend met de glanzende stalen voet met instelbare kegels. Alle bezoekers van de luisterruimte maakten als eerste positieve opmerkingen over de chique uitstraling van deze Paradigm’s. Met 1.13 meter hoogte en een diepte van 41cm zijn ze best aanwezig. Een puur Beryllium dome HF-driver is in deze prijsklasse uniek. Een drietal 7-inch drivers met mineraal/polypropyleen membranen verzorgen het laag. De 7-inch midrange heeft een geanodiseerde aluminium conus. De drivers vertonen een ideale response. Het fase coherente quasi Butterworth filter biedt hellingen en overgangspunten die een onhoorbare overgang tussen de drivers bewerkstelligen.
De derde order filters hebben cross-over punten op 2.2 kHz en 200 Hz. Het frequentiebereik is van 45 Hz tot 45 kHz (-2 dB-punten), de gevoeligheid is 93 dB en het gewicht (inclusief de stalen voetplaten) 41.8 kg. Paradigm adviseert versterkers tussen 10 en 350 Watt. Het front koppelt met magneten en speelt ook een rol in het verminderen van diffractie. De beide stalen voetplaten komen in een aparte verpakking. De plaat wordt met vier parkers vastgezet onder de basis van de luidspreker. De beste procedure is om de voeten met spikes (eigenlijk zijn het kegels) in de voetplaten te draaien. De punten van de kegels passen dan in een viertal metalen schijven, die dienen om parketvloeren te beschermen. Zet de luidspreker waterpas en schroef daarna de chromen sierdoppen op de draadeinden van de kegels. Onder de schijven zitten rubber pads. Die maken het verschuiven op gladde vloeren onmogelijk. Om de luidsprekers toch op het gehoor of via een meetprocedure op de juiste plaats te krijgen, kan er tijdelijk onder de vier metalen schijven waterafstotend papier (waarin bijvoorbeeld lagers worden verpakt) of papier van een keukenrol worden gelegd. Dat maakt de Tributes ‘schuifbaar’. Deze Paradigm’s zijn geschikt voor bi-amping of bi-wiring. Voortkomend uit de basisgedachte van Paradigm om topproducten te bouwen binnen acceptabele budgetranges, zijn de Tributes voorzien van alle technieken en kostbare componenten die Paradigm in huis heeft. De luidsprekers binnen elke set zijn ook onderling gematched. Ook is de IMS/Shock-Mount™ techniek aanwezig. Drivers zijn middels een rubber ophanging geïsoleerd van de baffle. Dat reduceert resonanties en vibraties. De website van Paradigm biedt uitgebreide informatie over alle toegepaste technieken binnen deze weergevers. Zo’n jubileummodel is uiteindelijk een visitekaartje en dient representatief te zijn voor je strategische uitgangspunten en technologische kennis als fabrikant.

Luisteren
Vanwege zeer positieve ervaringen met Paradigm luidsprekers in het verleden, zijn deze jubileummodellen natuurlijk zeer welkom en stuwden de verwachtingen op tot het kookpunt. Een van de vele referentie-luidsprekers in de luisterruimten is een Paradigm set. Een van de beste die hier ooit heeft geklonken. De Tributes werden op de juiste manier neergezet en voorzien van versterkers die even voorhanden waren. Daar zijn uiteraard wat mogelijkheden, want gezien het rendement kunnen ook laagvermogen buizenversterkers een optimale match vormen. De akoestiek van de luisterruimte werd over alle octaven op RT60 gebracht. Dat gebeurt door niet zichtbare panelen en andere akoestische structuren automatisch te verplaatsen. In sommige concert halls in deze wereld kan met een vergelijkbare techniek de reverberation time gestuurd worden. Afhankelijk of er een klassieke uitvoering of een popconcert plaatsvindt. De importeur had de Tributes al gedeeltelijk ingespeeld, maar dat proces is hier nog losjes voortgezet met behulp van wat ongedefinieerd programmamateriaal (lees K3, Qmusic en ‘Hits from Route 66’).

Een belevenis!

In eerste instantie speelden de luidsprekers fluisterzacht. Wat meteen opviel was de uiterst subtiele detaillering. Bij heel zacht spelen is de volledige stage aanwezig, super homogeen en exact in de juiste verhoudingen (waarmee wordt bedoeld de tonale balans, zijnde de verhouding tussen hoog, midden en laag). Ook opvallend is dat die detaillering niet alleen het hoog betreft (de beryllium driver), maar ook aanwezig is in het midden en laag. Dat betekent dat deze weergevers, nog maar half ingespeeld, nog niet voorzien van de supermatch met betrekking tot versterkers en fluisterzacht spelend, meteen binnen komen zetten met wat een van de grootste USP’s is voor deze Tribute. Namelijk de fenomenale detaillering en klankechtheid over het hele bereik, maar met name binnen het midlaag en laag. Het is werkelijk fascinerend om te horen hoe realistisch en subtiel opererend deze weergevers de lagere frequenties neerzetten. Je hoort echt de verschillen tussen de instrumenten. Voor een weergever in deze prijsklasse is dat echt uniek. Heel veel luidsprekers in deze budgetklassen hebben een laagsysteem dat allesbehalve lineair is.
Ze bieden een heel grofstoffelijk ‘cardboardimage’ van wat er binnen de lagere octaven gebeurt. Doorgaans met een bult bij 80-100 Hz en een of andere poort die zwaar gekleurd, vertraagd en volledig uit balans staat te blazen. Misschien dat de doorsnee audiofiel dat accepteert, maar voor iedereen met een beetje ervaring met echte muziekinstrumenten en concerten is zoiets een ongelooflijke showstopper. De vraag die zich hier regelmatig voordoet is hoe zoiets mogelijk is. Het gaat vaak om producten van bekende firma’s. Wie ontwikkelt zo’n luidspreker? Op welke manier meten en luisteren ze? Onder welke luistercondities? Welke apparatuur gebruiken ze? Welke ervaring is er met live-muziek? Zijn het dezelfde jongetjes die in staat zijn om als PA-technicus  vrijwel elk live-concert geluidsmatig naar de knoppen te helpen omdat ze niets begrijpen van verhoudingen binnen een mix? De Tribute daarentegen biedt pure lineariteit en schetst een uiterst subtiel palet met vele klankmatige en dynamische nuances.
De Tribute doet dit werkelijk ongelooflijk goed. Er zijn minimonitors die dat kunnen, maar voor zo’n grote 5-driver vloerstaander is zoiets absoluut uniek. Technisch gesproken betekent het dat de zelfontwikkelde drivers een enorme kwaliteit hebben, maar dat de onderlinge afstemming natuurlijk optimaal is. Een heel ander verhaal dan sommige luidsprekers die samengeveegd worden uit allerlei zogenaamd ‘aangepaste’ OEM-drivers. In ieder geval is de Tribute in potentie een weergever waar de toekomstige eigenaar zich niet op stukloopt teneinde een goed geluidsbeeld te krijgen. U kent dat wel, het gedoe met tien setjes kabels, voodoo-kegels, zekeringen met gouden randjes en ingestraald graniet onder de luisterstoel…

Oorlogssterkte
Als een luidspreker in de basis klopt, dan is niets leuker dan de prestatie naar de bovenste grens te jagen door middel van de ideale versterkermatch. Het blijkt dan snel dat de Tribute absoluut niet lastig is ten aanzien van versterkers. Veel versterkers met voldoende geluidsmatige kwaliteiten zullen de Tributes doen ‘shinen’. Inmiddels weet u dat er slechts een moeizame relatie is tussen prijs en geluidskwaliteit bij versterkers. Vorig jaar stond hier een versterker (inmiddels weer bij de rechtmatige eigenaresse) die voor 800 dollar van eBay afkomstig is. Originele prijs in 1960 was 33 pond. Speelde een nieuwe versterker van 80K volledig de tent uit. Aan de andere kant is het zo dat er geen afgronddiepe verschillen zijn tussen de betere versterkers.
Er is een opvatting binnen de industrie die zegt dat alle versterkers identiek klinken. Wie echt langdurig ervaring heeft met veel van de betere versterkers, zal in die opvatting best iets herkennen. Maar, inmiddels heeft de Tribute de ideale partner gevonden en die is deze keer eens niet ‘el cheapo’. De Tribute kan daarmee ook echt behoorlijk blazen. De Canadezen beheersen de micro-dynamiek, maar ook de macro-dynamiek. Dat maakt de Tribute ook ideaal voor liefhebbers van ‘crooners’. Het is ongelooflijk lekker om Lee Towers (‘You’ll never walk alone’), André Hazes, Frank Sinatra of Trijntje Oosterhuis (‘Sundays in New York’ met het volledige Metropole Orkest) op oorlogssterkte te draaien. Maar ook de Count Basie Band knalt eruit. Het leert dat de Tribute over vrijwel het hele bereik een uiterst subtiel warm accent heeft, maar niet in het hoog. Het laag laat af en toe zo’n fraaie grom horen die over het tapijt rolt. Heel lekker bij die crooners en niet geheel bezijden de waarheid. De poort integreert zeer goed bij de rest van het spectrum, is naar zeer strenge studiomonitor-maatstaven heel af en toe 0.1 dB te enthousiast, maar kan op geen enkele manier als een negatieve factor in de muziekbeleving worden aangemerkt. Afhankelijk van het programmamateriaal kan de Tribute enorm realistisch klinken. Fascinerend om naar de hi-rez stereo downmix te luisteren van een onlangs gemaakte live-multitrack.
Dat illustreert dat de Tribute een weergever is, die met de juiste versterker, weer een belevenis kan presenteren. Niet de vrijblijvende manier van muziek weergeven, zijnde de zogenaamde ‘niets aan de hand winkelcentrum muziek’. De Tribute grijpt je en houdt je bezig. Binnen de fascinerende wereld van Arvo Pärt’s Stabat Mater (Goeyvaerts String Trio), de intimiteit van Schubert’s ‘Arpeggioni’ (Gautier Capucon/Frank Braley), Wende’s ‘Dis quand reviendras-tu’ van haar misschien wel beste cd ooit en HJ LIM’s ‘Adagio Sostenuto’ uit Beethoven’s Sonate no.14 (C-sharp minor), waar ze het stuk speelt in een iets hoger tempo dan u wellicht kent. Al deze intieme en heel beweeglijke stukken halen het allerbeste uit de Tribute. Die fabelachtige subtiele nuancering over het hele toonbereik binnen een volledig vrije soundstage van mega-proporties.

Conclusie
Paradigm bestaat 30 jaar. Met het jubileummodel ‘Tribute’ laat het bedrijf zien waar het technologisch toe in staat is. Deze grote en uiterst luxe vloerstaander is een probleemloze luidspreker, zonder de gebruikelijke tekortkomingen die vloerstaanders in deze prijsklasse nogal eens vertonen en de trotse bezitter opzadelen met een heleboel werk teneinde een fatsoenlijk geluid te krijgen. Het is eigenlijk ‘plug & play’. De Tribute zal voortreffelijk spelen met veel verschillende versterkers van voldoende kwaliteit. Vanwege het hoge rendement begint dat met ‘goodies’ zoals laag vermogen tube amps en dat reikt verder tot hoogvermogen tube- en solid state amps van topkwaliteit. In een goede akoestiek, met een juiste plaatsing en topklasse versterking bereikt de Tribute onwaarschijnlijke prestatieniveaus. De grote kracht zit in de buitengewone homogeniteit en de sublieme detaillering en definitie over het hele frequentiebereik. Er is nauwelijks een luidspreker te vinden in deze budgetklasse die zo’n fraai doortekend inzicht biedt in stemmen en instrumenten, met name in de lagere registers. De Tribute biedt de gelukkige synergie om enorm te kunnen knallen en uithalen maar tegelijkertijd het vermogen om op een zeer laag volumeniveau zo’n fraai, doortekend en subtiel beeld te kunnen presenteren. Met natuurlijk een enorme stage en messcherpe focussering.
Wie belangstelling heeft voor luidsprekers binnen deze budgetklasse moet razendsnel toeslaan. Er zijn weinig alternatieven in de markt en al helemaal niet in deze zeer luxe vorm. Vanuit Paradigm geredeneerd is de limited oplage begrijpelijk. Maar ze zouden gestoord zijn als ze dit model niet in een ‘dagelijkse’ versie, ontdaan van de ‘bling bling’, op de markt zouden brengen. Heeft de potentie om een bestseller te worden. Gewoon een luidspreker waar je nou eens gelukkig van wordt.

Prijs
Paradigm Tribute € 3.299,-