VISATON: Hoogwaardige zelfbouwluidsprekers, Made in Germany

Het is vanuit mijn woonplaats ongeveer anderhalf uur rijden naar het stadje Haan in Duitsland, dat even ten oosten van Düsseldorf ligt. Gelukkig niet in het overvolle Ruhrgebied, maar aan de rand van het heuvelachtige groene zuiden van de deelstaat Nordrhein-Westfalen. Daar ga ik op bezoek bij VISATON, een bedrijf dat al 45 jaar bestaat en in die tijd wereldwijd is uitgegroeid tot één van de bekendste namen op het gebied van luidspreker zelfbouwtechniek.



Het zelf bouwen van luidsprekers is bij onze oosterburen een stuk populairder dan in Nederland. Waar wij het vroeger moesten doen met af en toe een Elektuur-special hebben ze in Duitsland twee magazines die al jarenlang een tweemaandelijks zelfbouw-magazine uitbrengen (Klang Und Ton en Hobby Hifi) en er zijn diverse levendige forums te vinden op internet. Er zijn volgens mij ook nergens ter wereld zoveel bedrijven die losse luidsprekerunits maken als in Duitsland. Daar zijn hele kleine bij, die maar een paar exotische modellen maken, maar ook hele grote die een enorm breed assortiment aanbieden in alle kwaliteitsklassen van ‘gewoon goed’ tot ‘absolute high-end’. VISATON behoort tot die laatste categorie. En niet alleen voor de zelfbouw, hun units worden door meerdere merken gebruikt, niet alleen in de hifi en high-end, maar ook in de professionele geluidswereld. Daarnaast worden de luidsprekers van VISATON op veel plaatsen gebruikt voor informatievoorziening. Denk daarbij aan omroepinstallaties op stations, maar ook in treinen en vliegtuigen. En op een paar onverwachte en zéér beroemde plaatsen, zoals de Deutscher Bundestag, de Houses Of Parliament in Engeland en het Kremlin in Moskou. Een snelle optelsom op de website leert dat de luidsprekers van VISATON echt wereldwijd verkrijgbaar zijn.



Rondleiding
Mijn gastheer van vandaag is de Nederlandse vertegenwoordiger van VISATON, Lothar Garb, en zijn collega’s Barbara Lautenbach (die de Public Relations voor VISATON doet) en ingenieur Francois Tappert (één van de ontwerpers) schuiven ook aan. Na een korte introductie gaan we op pad om het bedrijf te bekijken. In het gebouw waar ik ben ontvangen is naast de vergaderzalen en de personeelskantine alleen nog de wereldwijde administratie gevestigd. We steken daarom via een overdekte loopbrug over naar het andere gebouw, waar ‘het’ allemaal gebeurt. Hier is de R&D afdeling gevestigd, waar nieuwe ontwerpen van zowel units als luidsprekerbouwpakketten worden bedacht en ontwikkeld. VISATON levert zelf geen houtpakketten, alleen gedetailleerde bouwtekeningen en handleidingen, maar voor de demonstratie-exemplaren van (nieuwe) luidsprekerontwerpen is een uitstekend uitgeruste houtzagerij voorhanden. Ook alle metingen worden in eigen huis gedaan, volgens de allernieuwste normen en met de allernieuwste apparatuur. VISATON beschikt hiervoor onder meer over één van de grootste reflectie-arme ruimtes ter wereld. Deze enorme kubus van 7x7x7 meter is op alle wanden voorzien van geluiddempende schuimpunten van een meter lang. Ook op de bodem. Als je deze ruimte voor het eerst binnenloopt merk je - tot je schrik - dat je over een soort strakgespannen fijnmazig metalen vlechtwerk loopt dat een beetje veert onder je voeten. Het is even wennen, maar het geeft volgens Francois Tappert wel de allerbeste meetresultaten. Na de testruimte gaan we op weg naar de grote, comfortabele en sfeervol ingerichte luisterruimte, die een realistische akoestiek heeft en waar een aantal uitstekende geluidsinstallaties staan die zowel voor stereo als voor surround gebruikt kunnen worden. Er is geen schakelwand aanwezig, de luidsprekers worden stuk voor stuk op de juiste luisterpositie neergezet en rechtstreeks met de installatie verbonden.

Deze ruimte is niet alleen voor intern gebruik, ook klanten kunnen hier terecht. Voor zelfbouwluidsprekers geldt in principe hetzelfde als voor kant-en-klare fabrieksluidsprekers: je geeft je geld er niet aan uit vóór je er eerst naar hebt geluisterd. Ik zeg daar bewust ‘in principe’ omdat VISATON ook nadrukkelijk de mogelijkheid biedt om zelf een luidspreker te ontwerpen en daarmee aan de slag te gaan, maar daarover straks meer. Wie kiest voor één (of een paar) van de ruim 90 bestaande ontwerpen op de zeer overzichtelijke en informatieve website van Visaton heeft - als dat elders niet mogelijk is - altijd de mogelijkheid om een afspraak te maken en de luidsprekers in de grote luisterstudio in Haan te komen beluisteren. Daar staan, vanwege mijn bezoek, een drietal luidsprekers opgesteld die me een idee zullen geven van wat er mogelijk is met VISATON luidsprekers.



Luisteren dus…
De ontwerpen van VISATON worden volgens Francois Tappert niet speciaal volgens een ‘company sound’ ontworpen. “Elke combinatie heeft een eigen karakter. Dat kan ook niet anders omdat we zoveel verschillende soorten drivers ontwikkelen en die ook allemaal in onze ontwerpen gebruiken. Een magnetostatische ribbontweeter klinkt nu eenmaal anders dan een hoorn. Dat is juist het mooie van zelfbouw. Op die manier kun je als muziekliefhebber altijd een ontwerp vinden dat bij je smaak past. Waar we wel naar streven is dat de ontwerpen van de luidsprekers ‘kloppen’, zodat er geen uitschieters in de klank zitten die er niet in horen. Ook vinden we het belangrijk dat onze ontwerpen eenvoudig aan te sturen zijn. Maar buiten die vuistregels hebben onze ontwerpers in principe vrij spel. Het is een beetje als koken. Je kunt van bepaalde ingrediënten meerdere totaal verschillende gerechten maken. Elke luidsprekerfabrikant werkt met dezelfde ingrediënten. Het uiteindelijke resultaat hangt af van de kwaliteit van de ingrediënten en hoe je die combineert.”

Studio 2

Allereerst luisteren we naar de Studio 2, een klein tweeweg systeem in monitorformaat waarvan de onderdelen - luidsprekerunits, filters, demping en aansluitmateriaal - zo’n 350 euro per luidspreker kosten. Zonder kast welteverstaan. Wat meteen opvalt, is dat de luidspreker een groot en neutraal geluidsbeeld neer weet te zetten. De lichte high-end aluminium woofer/middentoner en de tweeter met geweven dome (die voorzien is van een losse ‘wave-guide, oftewel een redelijk ondiepe hoorn) geven dit ontwerp een uitgewogen klankkarakter met een voor zijn bescheiden afmeting verrassend diep laag. Voor in kleinere ruimtes lijkt dit me een prima ontwerp, en ik zie hem ook heel goed passen in een surround-opstelling, waar hij als een lekker dynamische en compacte full-range achterluidspreker kan worden ingezet. Tot mijn vreugde wordt er op een zéér beschaafd volume gedemonstreerd met ‘echte muziek’. Goede opnames natuurlijk, maar géén audiofiel geneuzel.

Topas
Daarna is het de beurt aan de Topas (1150 euro per paar). Deze slanke vloerstaander is oorspronkelijk ontworpen door de redactie van het blad Hobby Hifi, maar dat ontwerp is inmiddels door VISATON herzien. De Topas die VISATON levert is opgebouwd rond twee van de allerbeste units die VISATON maakt. Een high-end titanium bas/middentoner van 10 centimeter en een high-end magnetostatische ribbontweeter met een hoog rendement en een enorm frequentiebereik tot wel 40.000 Hz.
We beluisteren dezelfde fragmenten als net. De Topas heeft een zeer open klankbeeld met ongelooflijk veel detaillering, maar hij is erg fijn afgestemd waardoor het geluid absoluut nooit te ‘spritzig’ wordt. Omdat de kast voor de laagweergave een wonderlijke maar uitstekend geslaagde combinatie is van transmissielijn en basreflex heeft is de laagweergave opnieuw dieper dan je op grond van de afmeting zou verwachten. De ontwerptechniek van luidsprekers is wat dat betreft toch wel met sprongen vooruit gegaan de afgelopen decennia.



Triniti
Als laatste is een luidspreker van de hand van Francois Tappert aan de beurt, de gloednieuwe en zéér luxe Triniti. Dit grote en slanke drieweg D’Appolito systeem is compromisloos opgebouwd en kost qua luidspreker-units, filtering, bekabeling en aansluit- en dempingsmateriaal ongeveer 1575 euro per stuk. Vanwege het uitermate complexe ontwerp van de kast is de Triniti zeker niet geschikt als beginnersproject. Per kant zitten er zes van de eerder genoemde 10-centimeter titanium luidsprekerunits in, waarvan er vier worden ingezet voor de laagweergave. Die units ‘zien’ een combinatie van een transmissielijn en een hoorn achter zich (wat eveneens zéér opmerkelijk is maar ook weer erg goed blijkt te werken). De twee andere titanium drivers van 10 centimeter worden als middentoner ingezet aan weerszijden van de tweeter, wat een exemplaar met een dome-membraan van keramiek is. Mijn hooggespannen verwachtingen worden volledig waargemaakt. De klank is snel en dynamisch, met een enorme ruimtelijkheid en detaillering zónder scherpte. Ze geven een forse druk in het laag en hebben een kleurrijk en tegelijkertijd enorm verfijnd middengebied. Ik vermoed dat er heel wat fabrieksluidsprekers zijn die het benauwd krijgen van wat deze luidsprekers op dit prijspeil presteren.
Tot slot luisteren (en kijken) we nog even naar het grote bioscoopsysteem dat ook in deze ruimte staat. Het volume gaat nu toch wel even fors omhoog en de werkelijk gigantische subwoofer die in de hoek staat laat de beloofde 16Hz op 0dB niet alleen horen, maar vooral voelen. “Dit is niet iets wat we overdag vaak doen”, grapt Barbara Lautenbach. “want dit is tot in het andere gebouw te horen…”. Ik kan het me voorstellen. Zéér indrukwekkend!



Eerste hulp bij zelfbouw
Zoals al eerder gezegd biedt VISATON ook de mogelijkheid om zelf met het ontwerpen van luidsprekers aan de gang te gaan. Hiervoor bieden ze niet alleen een papieren handboek aan waarin alle aspecten van de luidsprekertechniek aan bod komen, maar je kunt van hun website ook het freeware softwarepakket BoxSim downloaden (alleen voor Windows en in het Duits). Deze zéér uitgebreide, (semi)professionele luidsprekersimulator is standaard gevuld met alle meetgegevens van VISATON luidsprekerunits en is voor de gevorderde luidsprekerbouwer een uitstekend stuk gereedschap om te zien welke combinaties welke resultaten opleveren. Als je klaar bent met het ontwerp kun je het ter beoordeling aan VISATON sturen waar het gratis voor je wordt nagekeken. Als de ingenieurs van VISATON ervan overtuigd zijn dat wat je wil niet mogelijk is zullen ze dat trouwens ook gewoon eerlijk zeggen en voorstellen doen tot aanpassing van het ontwerp. Dat is pas echt ‘next-gen’ zelfbouw luidsprekerdesign! Daarnaast is er wekelijks een telefonisch spreekuur (in het Duits of in het Engels) waar mensen die bijvoorbeeld met een luidsprekermodificatie bezig zijn voor advies kunnen bellen. “Er bestaan geen domme vragen!” benadrukt Francois Tappert. “We zijn tenslotte, hoewel soms echt op héél hoog niveau, met onze hobby bezig en dan help je elkaar een handje. Zo organiseren we via het forum op onze website in principe elke twee jaar een bijeenkomst voor geïnteresseerden en klanten, en dat is altijd een geweldig evenement. In 2015 is er weer zo’n forum-treffen gepland, dus hou het forum op de website in de gaten. Wel even gratis lid worden natuurlijk, iedereen is welkom.”



Luidspreker zelfbouw is volwassen
Met die uitnodiging op zak neem ik, na een uitstekende lunch in een plaatselijke herberg, afscheid van mijn gastheren en gastvrouw. Ik ben onder de indruk geraakt van VISATON. Niet alleen van de enorme schaal waarop dit bedrijf opereert, en van de professionaliteit die ze daarbij aan de dag leggen, maar ook van de lol die de mensen waar ik kennis mee heb gemaakt nog elke dag in hun werk hebben. Ze leveren voor elk wat wils. Zoek je ultieme verfijning? Hebben ze. Wil je lekker knallen met een hoogrendement-luidspreker? Kan ook. Groot, klein, tweeweg, drieweg? Check! En het plezier en de pure trots die het zelf bouwen van een paar prachtig klinkende luidsprekers met zich meebrengt krijg je er gratis bij. Neem maar eens een kijkje op hun website, en verbaas je over wat er allemaal mogelijk is.