Immersive Cinema: Totale onderdompeling in de film

Wat komt er na 3D en 5.1/7.1 surround op het grote witte doek en de thuisbioscoop? De immersive cinema? Kijkers ondergaan daarbij de totale onderdompeling in beeld, geluid, licht, sensorische en stereoscopische sensaties. De ultieme movie-ervaring die de bioscoopfilm op geheel nieuwe hoogte brengt. Daarvoor zijn interessante technieken zoals 270 graden beeld, 4DX, surround van boven (Auro en Atmos), sfeervol licht (Lightvibes) en virtual reality per bril volop in ontwikkeling.



Net als in de gamewereld wil de bezoeker van de bioscoop steeds meer ervaren en beleven. 3D en surround sound zijn inmiddels al gemeengoed. Er is echter nog veel meer mogelijk. Stereoscopisch kijken in 270 boograden met schermen vooraan en langs de zijkanten. Surround sound dat nu ook van boven komt. De lichtsfeer die zich interactief of voorgeprogrammeerd aanpast aan de getoonde filmbeelden. Het in de bioscoopstoel ervaren van wind, schokken, vibraties, regen, mist, geuren en prikkelingen. Het kan allemaal met de nieuwe technieken van de immersive cinema.



4DX
Zoals de naam al een beetje suggereert is 4DX een aanvulling op 3D. Dit in de vorm van nieuwe real life sensorische ervaringen vanuit de (speciale) bioscoopstoel. Bij 4DX ervaart de toeschouwer schokken/trillingen, draaisensaties, vocht/regen, een gure wind, rook en temperatuurschommelingen. Relatief nieuw zijn aanvullende geur-, aanraak- (haptische) en stereoscopische sensaties. Voor de bioscoopindustrie is dit ‘stoelervaren’ nog niet echt aangeslagen. Niettemin wordt er sinds 2009 al mee geëxperimenteerd. Zoals verwacht komt deze sensatie-input uit Azië. Het is weer de Koreaanse bioscoopketen CJ CGV die het voortouw neemt. Daar zette de ontwikkelpoot CJ 4DPLEX deze immersive film met succes in de markt.
4DX is een soort woordspeling met de uitbreiding van 3D naar extra sensorische ervaringssensaties. De eerste toepassingen waren bij de films ‘Avatar’ van James Cameron en ‘Journey to the Centre of the Earth’. Vervolgens kreeg 4DX een bescheiden navolging in Zuid-Amerika en een aantal Oost-Europese landen. Ironman 3 was de eerste 4DX in Japan. Er zat nu echt een geurtje aan Tony Stark…



Voor het ondergaan van de 4DX-sensatie zijn speciaal daartoe uitgeruste bioscoopstoelen en aansturing vanuit de film naar de zaalapparatuur nodig. Op dit moment omvat de 4DX-techniek de volgende sensaties:
- Stoelbewegingen. Tilt links, rechts, voorwaarts, achterwaarts, op en neer. Ook zijn er combinaties van tilt & sway mogelijk.
- Continue bewegingen met variabele snelheden en verschillende richtingen.
- Airjets voor in het gezicht en links en rechts in de nek. Ook pneumatische effecten.
- Water, zowel sproeien, spatten als regen.
- Wind en luchtstromen. Ook koud en warm.
- Bliksem en lichtflitsen. Tevens besturing van lichteffecten of sfeerverlichting in de zaal.
- Trillingen (vibratie), lichte kietel- en prikkelende sensaties naar de voeten en benen plus de rug.
- Rook en mist.
- Geurpatronen in de zaal. Bijvoorbeeld rubber, buskruit, parfum, zeewater, parfum en koffie.
- Persoonlijke luidsprekers.
- Het idee van het echt kunnen aanraken van objecten.
In pretparken (bijvoorbeeld de Pandadrome in de Efteling) raakt 4DX al ingeburgerd. Bioscoopstoelen zijn gewoon al leverbaar. En afspeel/presentatiesoftware kan via een effect-interfacespoor deze immersive seats aansturen.

 

Surround van boven

Hetgeen nog ontbrak aan de totale surround sound-ervaring was het geluid van boven. Goed onderdompelend geluid maakt voor een belangrijk deel de film. Daar gaan zowel Dolby als Barco echter veranderingen in aanbrengen. Het plafond van de bioscoopzaal krijgt in de nieuwste surround-arrangementen ook speakers. Wil je geen speakers aan het plafond dan kan bij Dolby Atmos het geluid ook vanaf het plafond reflecteren.



Het Auro 11.1-systeem van Barco gebruikt drie geluidslagen: rondom, in de hoogte en boven het hoofd in plaats van de twee lagen die gebruikt worden in het traditionele 5.1-geluidsformaat. Dankzij de 3D 11.1-configuratie kan de geluidsingenieur via de geluidmixers voorwerpen niet alleen in de ruimte verplaatsen, maar ook de meeslepende aspecten positioneren waar zij in de ruimte horen. De Barco Auro 11.1-geluidstechnologie biedt een uitstekende nieuwe akoestische ervaring zonder dat daar veel extra investeringen voor nodig zijn. In de mix van de audiopostproduction voegt de geluidstechnicus gewoon 11.1 toe. Barco zelf spreekt van immersive sound in 3D. De bioscoopbezoekers zitten in een soort compleet onderdompelende geluidsenvelop die een compleet natuurlijke geluidssensatie met diepte geeft zonder afleidende audiobronnen. Kortom, de volgende stap naar levensecht geluid in 3D surround perspectief.



De Surround-nestor Dolby komt met Dolby Cinema (zie p. 39) en Atmos. Deze 3D-geluidstechniek is object based. Dat wil zeggen dat regisseurs en ontwerpers van de geluid scene  klanken als 3D-objecten kunnen rangschikken en verschuiven. Je kunt deze soundobjecten heel precies in de zaal positioneren. Dit gekoppeld aan het desbetreffende visuele object in de films. Daardoor ontstaat een perfect stereoscopisch effect waarbij vallende objecten, sprekende acteurs met de stem op de mond, sirenes, neerspattend water, inslaande kogels, helikopters, sirenes, kwetterende vogels etc. exact op hun visuele plek in de bioscoopruimte zitten. Ook hier desgewenst (net) boven het hoofd weer te geven over maximaal 64 speakerkanalen. N.B.: De geluidsobjecten zijn onafhankelijk van de audiokanalen te positioneren. Maximaal zijn er 128 geluidsobjecten simultaan aan te sturen. Voor thuis zijn de eerste surround-sets inmiddels ook leverbaar.



Het 270 graden kijken
Er zijn momenteel twee technieken om de bioscoopkijker een beeldhoek van 270 graden, de panoramische wraparound te bieden. Dat zijn Barco Escape en Screen X van het Koreaanse CJ CGV (Bioscoopketen). Het idee achter het wrap-around-concept van Escape en Screen X is om de kijker 3D onder te dompelen in de movie. Daarvoor gebruikt men drie (projectie)schermen: een vooraan in de bioscoop en twee hoekschermen. Voor elk scherm een eigen projector (paar). Samen zetten drie van deze projectoren met schermen één groot stereoscopisch panoramabeeld van 270 graden neer. De eerste grote speelfilm die voor deze Escape-techniek ontwikkeld werd is ‘The Maze Runner’ van 20th Century Fox. Het verhaal gaat over een groepje jongeren die in een digital (computer)doolhof zijn opgesloten. Het gevaar dreigt overal en uit onverwachte 3D-hoeken. En dat zal de bioscoopbezoeker ook ervaren. Hij of zij voelt zich door de toepassing van de drie stereoscopische projecties eveneens opgesloten in het digitale labyrint. Precies dezelfde ervaring en beleving als de hoofdrolspelers ondergaan. Er is ook een korte demonstratiefilm ‘Ruin’ genaamd. Screen X is al gebruikt voor een thriller met achtervolgingsscènes en fraaie commercials. Een decoder voor thuis om drie beeldschermen aan te sluiten is nog in ontwikkeling. Wel is het al mogelijk om met multimedia-presentatiesoftware via afzonderlijke sporen beeldschermen en projectoren aan te sturen.

Onderdompelende verlichting

Philips beoogt met haar LightVibes Cinema Lighting een nieuwe vorm van programmeerbare zaalverlichting die de sfeer en verhaalkracht van de getoonde film of het evenement versterkt. Naast de bioscoop komen met name theaterproducties en muziekevenementen in aanmerking voor deze immersive LED-lighting. Philips zelf spreekt van een immersive cinema lighting-oplossing die een donkere bioscoop- of theaterzaal transformeert tot een ontmoetingsplek met de complete ambiance voor het 3D ervaren van live en movie performances.



Op de keper beschouwd gaat het om het (per app) aansturen van dynamische en met het optreden of de film gesynchroniseerde door de inhoud aangestuurde sfeervolle variabele LED-verlichting. Deze LED-verlichting is opgenomen in de muren en het plafond van de zaal. LightVibes synchroniseert volgens Philips naadloos met de al aanwezige lichtinstallatie van de (projectie)zaal. Tot de mogelijkheden behoren onder andere een groot aanbod van gekleurde effecten, zacht (op)gloeien, dynamisch verlopende tinten, concertstijl lichteffecten en het volgen van de getoonde dynamische actie.



LightVibes vertaalt de inhoud van film- en theaterproducties naar subtiele versterkende lichteffecten en -nuances. Het Philips Playout-systeem met de software van lightVibes kan:
- De inhoud van de productie realtime analyseren en de sfeer en ambiance van zaalverlichting daarop afstemmen. Bijvoorbeeld het ondersteunen van een explosie of vlammen met de zaalverlichting.
- Een van te voren geprogrammeerd of gedefinieerd lichtscript gebruiken. Bijvoorbeeld een kleurschema of -ontwerp zoals een blauwe gloed bij horror, stemmig warm bij een romantische komedie of leuke felle kleuren bij een kinderfilm.
In de bioscoopzaal complementeert en synchroniseert LightVibes met het al aanwezige afspeelsysteem voor films. Er wordt een versie voor de homecinema verwacht.



Virtuele en toegevoegde bioscoopwereld
Zodra de term onderdompeling in het film- of eventgebeuren valt komen ook de immersive virtual (omgeving gebouwd door de computer) en augmented (het gebruik van bestaande reële beelden) reality in het vizier. De toeschouwer/kijker die geheel opgaat in de belevingsruimte van de film, het videogame of de performance op een evenement. In de eerste plaats natuurlijk toepassingen uit het kamp van de videogamers. Maar er zijn ook een groeiend aantal mogelijkheden voor de toepassing bij bioscoopfilms, evenementen, het onderwijs, documentaires en zaalcommercials. De nieuwe VR/AR-brillen zoals de Oculus Rift vervangen daarbij het oude 3D-brilletje. In feite krijgt de bezoeker met de ingebouwde beeldschermpjes van dit type brillen een soort minibioscoop met verruimende mogelijkheden.



Oculus Rift (nu van Facebook) spreekt in deze van de volgende generatie van virtual reality. Haar VR-bril biedt low latency 360 graden head tracking. Dat wil zeggen de gebruiker kan zijn of haar hoofd 360 graden in de stereoscopische ruimte draaien en de beeldschermpjes van de VR-bril vertonen vloeiend de daarbij passende videobeelden. Het VR-systeem vertaalt elke hoofdbeweging, hoe subtiel van aard ook, realtime in natuurlijke realistische omgevingsbeelden. De stereoscopische view zet een fraaie 3D-wereld neer met een aangenaam perspectief en een echte ervaring van perspectief en diepte.
Een ander opmerkelijk feit is dat de Oculus Rift het blikveld verwijdt tot 100 booggraden. Dat verruimt de blik van de gebruiker op de periferie zodanig dat deze het gevoel slechts naar een scherm te kijken verliest en het gevoel heeft echt in de virtuele wereld aanwezig te zijn (de onderdompeling).



Niet al te lang wachten…
Het nieuwe onderdompelende bioscoopkijken komt er aan. Nu nog vooral bij de grote cinema’s doch de thuisbioscoop zal in deze niet al te lang hoeven wachten…

© Ironman 3 (MarveL, Walt Disney Pictures)