PENTATONE DG remasters

Afgelopen december vond in Baarn een luisterbijeenkomst plaats voor recording engineers en andere belangstellenden voor de PENTATONE DG remasters. Dirk Jan Vink, de nieuwe managing director van PENTATONE, sprak over de strategische richting voor het bedrijf, nu schijfmedia vervangen gaan worden door bestanden en streamingtechnieken. Jean-Marie Geijsen, verantwoordelijk voor het remaster project, gaf informatie over de restauratie en liet divers meerkanaalsmateriaal horen.



Platenmaatschappij PENTATONE startte in 2001 vanuit de visie dat 5-kanaals surround sound stereo langzamerhand zou gaan opvolgen. In het licht van die tijd was dat geen onrealistische gedachte. In tegenstelling tot eerdere pogingen om multichannel geluid bij de consument te introduceren (onder andere SQ4), was er rond de eeuwwisseling superieure techniek beschikbaar in de vorm van multichannel sacd-technologie en de daarvoor benodigde afspeelapparatuur voor de consument. Inmiddels vijftien jaar later blijkt dat de visie van PENTATONE twee kanten heeft. Enerzijds is daar een enorm succes, want de superieure sacd-opnamen hebben wereldwijd hun weg weten te vinden naar een selecte groep muziekliefhebbers, die volledig begrijpen dat multichannel geluid een grote meerwaarde heeft ten opzichte van stereo.



Belangrijke starters voor PENTATONE waren natuurlijk de sacd met de muziek die gespeeld werd tijdens het huwelijk van ons tegenwoordige koningspaar en ‘Peter and the Wolf’ die een Grammy in de wacht sleepte. Anderzijds is de multichannel-visie voor het grote publiek nog niet volledig gerealiseerd. Het afgelopen decennium bewoog de markt zich in de richting van portable devices, waar lage resolutie downloads in stereo via oordopjes worden genoten. Ook het schijfmedium staat onder druk. De wereld beweegt in de richting van streaming en downloads. De laatste vijf jaar is er weer een toenemende belangstelling voor hi-rez en dat zelfs in dsd. Ook de langspeelplaat, zijnde het hi-rez medium bij uitstek, is bezig aan een sterke opmars. Voor PENTATONE betekent dat een heroverweging van de strategie, aldus Dirk Jan Vink, de nieuwe managing director van het bedrijf, die de plaats van de oorspronkelijke oprichters overgenomen heeft. Vanuit die oorspronkelijke ploeg is Job Maarse nog actief. De anderen zijn betrokken in de vorm van adviseurs. Die nieuwe strategie wil hoge kwaliteit muziek voor een brede doelgroep beschikbaar stellen, ook voor de niet-techneuten, waarbij rekening wordt gehouden met de afspeelmogelijkheden bij de consumenten thuis.



Extra’s naast de muziek zullen de ultieme beleving dan compleet maken. Bij PENTATONE is derhalve al lang nagedacht over downloads en dan uiteraard in multichannel. Het succes van PENTATONE wordt ook gedragen door Polyhymnia. Deze recording company maakt bijna alle opnamen voor PENTATONE. Wie de PENTATONE catalogus kent, herkent ongetwijfeld het sublieme opname- en masteringwerk achter Mari Kodama, Arabella Steinbacher en Julia Fischer. Vooralsnog is PENTATONE bezig met releases op de vertrouwde sacd-schijven en met downloads. In een discussie met Jean-Marie Geijsen van Polyhymnia kwam nog het thema ‘dsd’ voorbij. Momenteel zijn er converters op de markt die native dsd afspelen, maar ook pcm meteen vertalen naar dsd. Het vermeende voordeel van dsd is dat het natuurlijker en ‘gedetailleerder’ klinkt, een argument dat rondgaat in kringen van high-end amateurs. Jean-Marie herkent dat wel, maar denkt dat het niet zozeer een kwestie is van detaillering. Het verschil wordt waarschijnlijk veroorzaakt door het tijd- en fasegedrag, dat bij het eenvoudiger dsd-proces natuurlijk verschilt van pcm. Bitstream dacs hadden al vaak de voorkeur van luisteraars. 

 

Nieuw project

In de jaren zeventig produceerde DG een aantal vierkanaals recordings. In die jaren waren er veel multichannel-formaten in de markt. Niet alleen voor vinyl, maar ook voor tape en radio broadcasts. Bekend waren CD-4 (JVC/RCA), UD-4 / UMX / BMX (Denon) en SQ-4 van Sony. Allemaal systemen met voor- en nadelen, die uiteindelijk achterhaald werden door de multichannel mogelijkheden van Dolby, DTS, DVD-audio en sacd. Eigenlijk een vreemd verschijnsel. Toen de techniek zeer primitief was, hielden velen zich bezig met multichannel. Maar, nu we de beschikking hebben over perfecte meerkanaalstechniek, blijft de markt steken in stereo. De DG-opnamen zijn in originele vorm geregistreerd op half-inch analoge tape. Met een snelheid van 38cm/seconde, in vierkanaals en gecodeerd met Dolby A. De tapes liggen in Duitsland opgeslagen, maar de bedoeling is dat dit archief wordt verplaatst naar London, waar zich onder Heathrow Airport het grote EMI-archief bevindt.



Daar liggen ook de masters van de Beatles en andere bekende artiesten. De meeste tapes zijn 30 jaar lang niet uit de doos geweest. Jean-Marie gaf aan dat de tapes in voortreffelijke staat zijn. Er is maar één tape die afgekeurd werd. Bij magnetische tapes bestaat het gevaar dat de magnetische laag loskomt van de drager, maar dat is ook vaak merkgebonden. In de masteringroom bij Polyhymnia in Baarn worden de tapes afgespeeld op een Studer A-80 half-inch machine (die heeft vier channels). De interne versterkers worden daar niet voor gebruikt. Het 4-channel signaal gaat direct vanaf de leeskop naar een externe versterker voor magnetic heads. Vandaar wordt het signaal omgezet naar dsd. De resulterende sacd-schijven hebben vier kanalen. Er zijn experimenten geweest om een vijfde centerchannel toe te voegen, maar dat gaf meer problemen dan toegevoegde waarde. Een luistersessie bij Polyhymnia bevestigde duidelijk de superioriteit van multichannel boven stereo en vanzelfsprekend de kwaliteit van deze digitale transfers. Jean-Marie gaf ook uitleg over het op de juiste manier maken van meerkanaals-opnamen. Hij kwam tot de conclusie dat ze dat in de jaren zeventig bij DG al heel goed begrepen.



Remastered Classics
Inmiddels zijn er bij PENTATONE zo’n twintig vierkanaals releases verschenen in de serie ‘Remastered Classics’. De originelen stammen uit de jaren zestig, zeventig en tachtig. Bij de remastering werden de oorspronkelijke opnametechnici betrokken. Ook alle originele calibratie- en testtapes zijn in Baarn beschikbaar om de Studer machines in te regelen. Op die manier is het mogelijk om het signaal zo authentiek mogelijk om te zetten naar digitaal. In de jaren dat deze opnamen werden gemaakt, waren het alleen de opnametechnici die de enorme mogelijkheden van deze four channels konden beluisteren. Multichannel van topkwaliteit lag grotendeels buiten het bereik van muziekliefhebbers.



Met de huidige techniek kan die kwaliteit ook thuis genoten worden. Jean-Marie bevestigde vervolgens een van de goed bewaarde geheimen uit de high-end audio. Het is namelijk mogelijk om indrukwekkende multichannel-weergave te krijgen zonder absurde bedragen te moeten investeren. Schaf vijf mini-monitoren aan van een goede kwaliteit (zeer goede monitoren zijn er al vanaf 125 euro/stuk). Combineer dat met een fatsoenlijke Dolby Digital receiver (pakweg 300-600 euro). Sluit een multichannel sacd-speler aan. Voeg een goede subwoofer toe aan het systeem en zet de monitoren op statieven vrij in de luisterruimte. Zo’n hele set kost pakweg 1600 euro en speelt veel kostbaarder stereosystemen volledig tegen de muur. Uiteraard hoort daar de hele catalogus aan PENTATONE -remasters bij.

www.pentatone.nl