Vliegtuigspotten op video

Het is wonderlijk om te zien hoe vliegtuigen een bijzondere aantrekkingskracht hebben op videofilmers. Nederland telt genoeg mogelijkheden om ze onbeperkt met de camera te kunnen spotten. Richard Helwig ging op onderzoek.

In één van de vorige artikelen in Video Emotion besteedde ik al even aandacht aan het zelf spotten van vliegtuigen op video (‘Cameravriendelijk of niet…’). Dit onderwerp kwam toen als ‘zeer geschikt’ uit de bus. Redenen genoeg om daar in dit artikel meer de aandacht op te richten. Mis de kans niet om een vliegtuig beeldvullend en met ronkend lawaai op de kijker over te brengen. Het is gaaf!

Technische problemen
Doorgaans wordt in educatieve videoboeken uitgebreid stilgestaan bij het maken van opnamen van een landschap of evenement, maar zelden bij het vastleggen van bewegende vliegtuigen op de grond of in de lucht. In theorie lijkt het simpel, maar in de praktijk zul je al snel tegen de nodige technische problemen aanlopen. Want hoe groot is de kans dat je met onderbelichte opnamen wordt geconfronteerd als de camera naar boven wordt gericht? En hoe hou je de scherpte in de gaten van een dergelijk object dat zich constant verplaatst? En niet onbelangrijk: hoe hou je die beelden nog een beetje stil?


De meest bekende plaatsen om vliegtuigen en de bedrijvigheid eromheen te spotten zijn die vanaf de panoramaterrassen op de luchthavens.

Helder blauwe lucht
Onderbelichte opnamen worden meestal veroorzaakt doordat de camera het licht gemeten heeft van de omliggende, helder blauwe lucht. Het vliegtuig wordt al gauw te donker. Kies in die gevallen voor een handmatige belichting. Bij veel camera’s is die optie diep in het menu weggestopt. Bekijk voordat je begint, hoe je deze functie vlot kunt bereiken. Een vliegtuig stijgt nu eenmaal in een aantal luttele minuten op. Wacht even af als de situatie niet optimaal is. Op een licht bewolkte dag kunnen een paar minuten al een groot verschil maken. Op zwaar bewolkte dagen is het licht minder en neemt de intensiviteit van de kleuren aanzienlijk af. Het beeld wordt vaal en somber.

Toevalstreffers
Al die opnamen zijn in feite toevalstreffers. Je moet geluk hebben om niet te worden geconfronteerd met tegenslagen. Het is immers vooraf niet bekend met welke omstandigheden je te maken krijgt. Experimenteren met de instellingen is niet alleen leuk om te doen, maar zorgt tevens voor de nodige leerzame uurtjes. Hou het luchtig. Er is geen voorgeschreven waarde te geven voor de beste instelling. Verwacht niet dat de automatische belichting en scherpstelling zaligmakend zijn. Als videofilmer bepaal je voor het grootste gedeelte nog steeds zelf hoe het beeld op het scherm zal verschijnen. De meest geschikte instelling wordt onder meer bepaald door de omstandigheden, het beoogde creatieve effect en de compositie.

In de rug
Een simpele, maar belangrijke stelregel is om te proberen de zon in de rug te houden. Heb je de zon recht in de lens… dan blijft het een kansloze missie! Het wordt moeilijk om dat met redelijke montagesoftware enigszins te corrigeren. Probeer in dat geval een ander standpunt in te nemen. Lukt dat niet: belicht de achtergrond op de juiste manier en belicht het vliegtuig onder. Zodoende wordt een silhouet verkregen. Het levert een sterk beeld op. Maar het onderwerp moet nog wel als zodanig te herkennen zijn. Pas het spaarzaam toe om verveling bij de kijker te voorkomen. Naarmate de dag vordert en het donkerder wordt, zal de camera veel moeite hebben om een acceptabel beeld te krijgen. De beeldruis zal stevig toenemen.


De beste manier om een vliegtuig van zeer dichtbij op te kunnen nemen is wanneer je op vakantie gaat en er geen gebruik wordt gemaakt van een vliegtuigslurf. Zoals bij deze opname op de luchthaven van Inverness (Schotland). Hou je camera in de aanslag bij het instappen!

Beeldkaders
Het opnemen kan grofweg in drie beeldkaders gebeuren. In een close shot wordt het vliegtuig in een concreet karakter geplaatst. Er wordt een beperkt onderdeel getoond (zoals een schroef in een wiel). Alle aandacht van de kijker richt zich op de details die zijn losgemaakt uit de omgeving. In het mediumshot worden minder details op de kijker overgebracht. De relevante kenmerken van het onderwerp staan centraal in relatie tot de naaste omgeving (bijvoorbeeld een paar raampjes, de motor of de staart). Het staat tussen het close shot en het wide shot in. Een overzicht van het geheel van onderlinge verhoudingen wordt bewerkstelligd met het wide shot. De kijker krijgt in de vorm van een overzicht weinig detail te zien. Het is abstract van karakter (bijvoorbeeld een platform vol met vliegtuigen). 

Ruimte genoeg

Een vliegtuig dat net opstijgt, beweegt in het beeld. In dat geval is het niet nodig om de camera te bewegen. Tenzij je het onderwerp doelbewust wilt volgen. Het is geen filmfout als je langer dan vijf seconden een onderwerp opneemt zonder van links naar rechts te bewegen of gebruik te maken van de zoomfunctie. Tegelijkertijd is het belangrijk te weten dat opnamen lang genoeg moeten zijn en niet plotseling mogen worden afgebroken. Een vliegtuig dat net de landing aan het inzetten is, moet de grond hebben geraakt om de scène af te kunnen ronden. Maak de opnamen langer dan in de bedoeling ligt. Tijdens het monteren heb je zodoende ruimte genoeg om te kunnen snijden.

Beeldstabilisatie
Het hanteren van een statief zal in de meeste gevallen moeilijk gaan als je van dichtbij een vliegtuig wilt volgen. Je kunt bij het met de hand filmen kiezen voor de functie van de steadyshot. Het is een elektronische beeldstabilisatie. Het zal een beetje helpen om vaste beelden te kunnen maken, maar is geen middel waar je alles van moet verwachten! Pas de functie niet toe als de camera op een statief wordt gebruikt.

Op het panoramaterras van Rotterdam The Hague Airport is het moeilijk filmen vanwege de hoge ruiten die zijn geplaatst. eroverheen opnemen is beter (als je een beetje lang bent!).

Twintig kilometer
Met ruim 450.000 vluchten per jaar kun je op en rond luchthaven Schiphol alle kanten uit. Op het panoramaterras staat een Fokker 100. Je kunt er gratis in. Van het oorspronkelijke interieur is weinig meer over. De cockpit kun je nog wel vastleggen. Ben je fysiek in staat om het grote gebied rondom de hekken van deze luchthaven met de fiets te verkennen, maak dan gebruik van deze mogelijkheid. Met de camera kun je in een ongeveer twintig kilometer lange tocht veel zien op de zelf te bepalen stopmomenten. Doe dat vooral op een drukke dag. Op de website van deze luchthaven staat aangegeven dat er een fietsroutekaart te downloaden is, maar die blijkt niet te vinden. Gewoon de bordjes volgen dus.

Vliegtuigbewegingen
Schiphol heeft in totaal zes landingsbanen (Polderbaan, Zwanenburgbaan, Aalsmeerbaan, Oostbaan, Kaagbaan en Buitenveldertbaan). Het is afhankelijk van de weersomstandigheden welke banen er op welk moment worden gebruikt. Op de website www.vliegtuigenspotter.nl vind je de plaatsen waar je met de camera kunt gaan staan. Kijk daarbij ook op www.bezoekbas.nl. InZicht toont al het vliegverkeer van en naar Schiphol in een straal van ongeveer 150 kilometer rond de luchthaven. De vliegtuigbewegingen zijn gebaseerd op radar- en vliegplangegevens die live door Luchtverkeersleiding Nederland worden geleverd.

Torenhoge prijzen
Voor het maken van opnamen van vliegtuigen hoef je niet altijd naar Schiphol. Even afgezien van de torenhoge prijzen die je er betaalt voor het parkeren van je auto en een simpel broodje. Een middagje filmen kan je in dat geval op een flinke kostenpost komen te staan. Op kleinere luchthavens kun je net zo goed vliegtuigen spotten, al zal de hoeveelheid en de gevarieerdheid ervan uiteraard veel minder zijn.

In deze reclame van ‘Schiphol Behind the Scenes’ wordt onder meer een touringcar getoond die naast een groot KLM-vliegtuig staat. Met deze foto wordt gesuggereerd alsof je met de touringcar op veel terreinen komt waar de vliegtuigen staan opgesteld. Dit is misleiding!

‘Behind the Scenes’
Op Schiphol word je de mogelijkheid geboden om mee te gaan met ‘Schiphol Behind the Scenes’. Het belooft een uitgebreide en spectaculaire blik achter de schermen van de luchthaven. Je moet bijna gek zijn om je camera niet mee te nemen! Althans, als je de reclame mag geloven. Foto’s zijn te zien van een brandweerman met volledige bepakking, iemand van de luchthavenautoriteit voor een geel autootje en de indrukwekkende verkeerstoren. Zo wordt aangegeven: ‘De Schiphol Behind the Scenes multimedia tour geeft je een kijkje achter de schermen van de luchthaven en is een ware beleving’. Wie denkt dat je met al die beloften veel spektakel voor de lens gaat krijgen, komt bedrogen uit. Voor € 15,50 per volwassene scheur je in een uur met een touringcar langs propvolle parkeerplaatsen, saaie hekwerken en tussen betonnen gebouwen door. Het is grotendeels een route die je zelf met de auto kunt maken (en waarbij je veel meer kunt zien als je alle tijd hebt!).

Misselijkmakend
De vele beeldschermen die boven je hoofd in de touringcar hangen, in combinatie met het harde geluid van de schreeuwerige videofilm die gedraaid wordt, leiden je dermate af dat het zicht uit het raam je grotendeels ontgaat. De term ‘multimedia tour’ slaat nergens op. Zo reed in mijn geval de bus met een flinke vaart op een dicht hek af waarachter allerlei privéjets stonden. De verwachting dat we door het hek het terrein op zouden rijden om dichterbij te komen, werd al snel in de kiem gesmoord. De touringcar maakte op het allerlaatste moment een scherpe bocht naar links om vervolgens langs het hoge hekwerk weg te schieten. Een misselijkmakende grap.

Aangescherpt

Maar hoe zit het nu werkelijk? Waarom is er op deze luchthaven geen deugdelijke tour mogelijk? Waarom wordt de videofilmer op deze manier bedonderd? Het is simpel: men moest wat. Want sinds dat de terroristische aanslagen op 11 september 2001 de wereld een gevoelige klap hebben toegebracht, heeft Schiphol de veiligheidseisen streng aangescherpt. Gevolg is geweest dat de wel geschikte tour die voor deze dramatische gebeurtenis nog gemaakt kon worden, werd geschrapt. Je ging toen met een touringcar daadwerkelijk de terreinen op waar onder meer passagiers- en vrachtvliegtuigen staan. Je kon de piloten in de cockpit zien zitten, zware ladingen op pallets het bagageruim in zien schuiven en andere gebeurtenissen op zeer korte afstand volgen. Met commentaar van de chauffeur was het genieten van wat je te zien kreeg. Weliswaar kon je de touringcar niet verlaten en moest je door de ruiten heen filmen, toch was het mogelijk om geslaagde opnamen maken. Iets dat bij ‘Schiphol Behind the Scenes’ in zijn geheel niet mogelijk is gebleken. Die naam dekt de lading met een dikke onvoldoende tegen een veel te hoge prijs. Niet ‘inchecken’ dus bij de balie op Schiphol Plaza waar je de kaartjes kunt kopen.

De te maken opnamen van het interieur van een Boeing 747 (waaronder de cockpit) geldt als het hoogtepunt in Aviodrome!

Aviodrome
Wil je vliegtuigen zien die niet meer in bedrijf zijn, ga dan naar Aviodrome op luchthaven Lelystad (Pelikaanweg 50). Daar staat een Boeing 747 van de KLM die je vanbinnen en vanbuiten kunt filmen. Doe dat op een rustig moment zodat er geen rijen mensen voor de lens staan. Toegegeven, het is niet het nieuwste model dat er staat, maar je komt met de camera in ruimtes die je normaal niet te zien krijgt. Denk hierbij aan de Business Class, het vrachtruim en de keuken. Met een lengte van 70 meter en een breedte van bijna 60 meter kun je worden rondgeleid door een medewerker die je informatie zal verstrekken die nodig is om in de beelden te verwerken. Vrij rondlopen mag natuurlijk ook. Bijna net zo leuk is het oude Schipholgebouw. Het is een replica van het stationsgebouw op Schiphol dat in 1928 speciaal voor de Olympische Spelen in Nederland werd gebouwd. De toegang tot Aviodrome bedraagt voor een volwassene € 16,50.

Geen hoogtevrees
Meerdere ‘stille’ vliegtuigen vind je in het Nationaal Militair Museum (Soesterberg). De opening van dit museum is dit najaar. Het is een samenvoeging van het Legermuseum (Delft) en het Militaire Luchtvaart Museum (Soesterberg). Of ga naar het Vliegend Museum Seppe (Bosschenhoofd), Aero Piet Smedts (Baarlo), deze verzamelaar ontvangt je op afspraak en het Museum Vliegveld Deelen (Arnhem/Deelen). Wil je wat verder weg, neem in dat geval vooral een kijkje bij het Technik Museum Speyer (Speyer, Duitsland). Absoluut de moeite waard! Ook hier vind je onder meer een Boeing 747 waar je volop beelden van kunt maken. Het is er eentje van Lufthansa die op een zeer creatieve wijze is neergezet. Je moet voor het betreden ervan geen hoogtevrees hebben! En het Brussels Air Museum (Brussel) biedt eveneens een uitgebreid scala aan vliegtuigen in een passende ambiance.



FILMTIP 1
Vliegtuigen in actie film je het beste op het terrein naast een groot fastfoodrestaurant aan de Loevesteinse Randweg 200 (ten oosten van P3) in de Haarlemmermeer. Hier ligt de Buitenveldertbaan. In de drukke uren landt of vertrekt er elke drie minuten een vliegtuig. Informeer van tevoren wel even of er op jouw momenten op deze baan gevlogen wordt.

FILMTIP 2
Schakel de mogelijkheid om digitaal in te zoomen uit. Het draagt niet bij aan een verbetering van de beeldkwaliteit. Het ‘blaast’ de pixels slechts op.