Recensie: Devialet Phantom en Silver Phantom

Wat kun je als recensent in augustus 2015 nog toevoegen aan alles wat er - ook op deze en deze pagina’s - al over de Devialet Phantom is geschreven. Sinds de introductie voor de pers in december 2014 heeft ‘tout le monde’ het over dit Franse wonder van audiofiele innovatie en buitelt men over elkaar heen om dit bijzondere systeem tot het beste sinds de uitvinding van het gesneden brood uit te roepen. Het enige dat er bij mijn weten nog niet is gedaan is een professionele head-to-head van de twee verschillende versies van de Phantom. Hoog tijd dat daar iets aan verandert…

De Phantom (de Fransen laten overigens het lidwoord weg en noemen hem gewoon Phantom, maar dat terzijde) heeft volgens mij de grootst opgezette marketing-campagne in de hifi-branche aller tijden gekregen. Een op Apple-iaanse leest geschoeid tijdschema met zorgvuldig getimede semi-onthullingen die de geheimzinnigheid eigenlijk eerder vergrootten dan deden afnemen, met de uiteindelijke presentatie eind 2014. Ik was daar (helaas) niet bij, maar collega René van Es en andere vakbroeders rapporteerden een schier verbijsterende luister-ervaring. Dat maakte mijn nieuwsgierigheid naar de presentatie tijdens de High End in München van dit jaar er alleen maar groter op. Over die presentatie zal ik, uit respect voor wat het merk in relatief korte tijd heeft weten te bereiken, heel kort en eufemistisch zijn: hij viel tegen. Waarom weet ik niet, en ik wil er eigenlijk ook niet meer over nadenken. Daarvoor ben ik nog teveel onder de indruk van de verbluffende luistersessie die ik eerder deze week had bij de Devialet Store in ’s-Gravenmoer…

De Setup
Ik had de Phantom thuis kunnen krijgen voor deze review, en ik ben de laatste om te ontkennen dat ik daar best oren naar had. Maar in overleg met importeur D&D Audio besloot ik om uit te wijken naar de Devialet Store omdat het plannetje dat in München ontkiemde en in de maanden daarna rijpte veel beter dáár kon worden uitgevoerd: een vergelijkende luistersessie waarbij ik zou onderzoeken of er verschillen in weergave zijn tussen de Phantom (de ‘witte’ versie) en de Silver Phantom. Waar kon ik daarvoor beter terecht dan bij Michel Keijner, die niet alleen beschikt over een prachtige luisterruimte, maar ook over alle technische know-how rond dit product?

René van Es is in zijn verslag van de introductie in Parijs al vrij uitgebreid op het technische ontwerp van de Phantom ingegaan, en ik denk dat het daarom zonde van de tijd is om daar hier opnieuw aandacht aan te besteden. De enige nuance die ik wil aanbrengen is dat de Phantom en de Phantom Silver volgens mij op méér punten van elkaar verschillen dan alleen het vermogen van de ingebouwde ADH™ versterkers en de kleur van de woofers. De woofers in de Silver Phantom zijn niet dezelfde als die in de witte Phantom. Hoe dat precies zit weet ik niet en Devialet is niet heel scheutig met informatie, maar het is een feit dat het rendement van de Silver Phantom maar liefst 6dB hoger ligt dan dat van de Phantom. Dat zie je overigens niet alleen aan de 6dB hogere SPL die in de officiële specificaties staat (99 versus 105dB op 1 meter), maar je hoort het ook als je overschakelt terwijl je het volume in de app gelijk houdt. De Silver Phantom klinkt duidelijk luider dan zijn witte broertje.

Om me vertrouwd te maken met de eenvoud en de genialiteit (ja, dat zei ik…) van de setup laat Michel me een complete configuratie zien. Omdat er meerdere Phantoms moeten worden aangestuurd is de Dialog nodig, een klein en fraai vormgegeven kastje dat je aansluit op je draadloze router. De Phantom werkt namelijk primair draadloos. Maar voor als je er heel veel tegelijk aanstuurt (er kunnen er maximaal 24 met de Dialog worden gekoppeld) beschikt de Dialog ook nog over een ondersteunend systeem dat data via het elektriciteitsnetwerk verstuurt. Dit zogenoemde PLC systeem (Power Line Communication) volgt het HomePlugAV protocol en heeft een bandbreedte van 500Mbs.

Enfin, de Dialog is in feite een computer die alles regelt ten aanzien van het netwerk van alle Phantoms en muziekbronnen in je netwerk. Hij heeft geen eigen WiFi aan boord maar vertrouwt op een externe draadloze router. Volgens Michel is het van groot belang om niet op deze router te besparen. Zelf gebruikt hij een ASUS RT-AC68U vanwege de mogelijkheid om in de setup daarvan heel eenvoudig prioriteit aan bepaalde aangesloten apparaten toe te kennen. Zo weet je zeker dat je altijd over de best mogelijke draadloze verbinding met je Phantoms beschikt.

Spark App

Als alle Phantoms die je wil configureren op het lichtnet zijn aangesloten en je ze via een zachte aanraking op de bolle bovenkant tot leven brengt (opnieuw een geniaal detail, sorry, dat woord zal nog vaker vallen ben ik bang) en ze daarmee in setup-mode zet beginnen ze een zacht en enigszins ijl geluid te produceren dat wat mij betreft nog het meeste lijkt op een soort spookachtig koor. Passend bij de naam Phantom? Zeker!

In de Spark app van Devialet die op de iMac van Michel is geïnstalleerd zien we vervolgens de vier Phantoms verschijnen. Daar geef je aan of je ze solo wil gebruiken of in een stereo-paar. Door ze op het beeldscherm aan te klikken identificeren de Phantoms zichzelf door een korte klik te laten horen en even met hun woofers te wapperen. Zo zie je of je het linker of rechter exemplaar hebt aangeklikt en kun je het in de app vervolgens naar de juiste positie verslepen. De app geeft aan dat hij klaar is met configureren door ‘Let’s Play Some Music’ in beeld te tonen. In het volgende scherm kom je je systeem tegen met daarin niet alleen je Phantoms, maar ook je bronnen. De software zoekt zelf op de aangesloten apparaten naar gedeelde muziekbestanden, maar je kunt ook zelf het pad ingeven.

De app waarmee je je Phantoms bedient heet dus Spark. De vormgeving en indeling zijn fraai en de bediening is redelijk intuïtief, al zou ik het zelf wel handig vinden als de volumeschuif in elk scherm te vinden zou zijn en niet alleen in het afspeelscherm, maar dat is denk ik vooral een kwestie van wennen. Het unieke aan dit systeem is dat je elk apparaat waarop je de Spark app open hebt staan (dat kan dus ook je smartphone of tablet zijn) automatisch als bron in het complete systeem terugkomt. Je telefoon of tablet dient zo dus niet alleen als afstandsbediening, maar je kunt ook de muziek die erop staat afspelen. Zo kon ik met mijn iPhone 6 muziek afspelen van de iPhone 6+ van Michel of andersom… Geen gedoe met Bluetooth of Airplay, gewoon maximale resolutie via je draadloze netwerk. En ja, ook dat vond ik toch weer redelijk…je raadt het al…

Luisteren
Om te luisteren had ik een USB-stick gemaakt met daarop een stuk of 50 tracks uit mijn mapje ‘leuk voor recensies’. Het betreft goed tot zeer goed opgenomen tracks die ook muzikaal aantrekkelijk in elkaar steken. Hier lopen we tegen één van de weinige ‘echte’ nadelen van de Phantom aan. Er is geen mogelijkheid om rechtstreeks vanaf een USB-stick muziek af te spelen. Dat vind ik - anno 2015 - toch wel een gemiste kans, maar het is niet anders. Hetzelfde geldt overigens voor een NAS. Ook die moet elders in je netwerk staan, en kan niet rechtstreeks worden aangesloten. Details, maar toch… De muziek was echter snel genoeg overgezet op de iMac van Michel, waarna hij meteen zichtbaar werd in de Spark app. Ik mopper er best vaak op, maar dit is absoluut één van de voordelen van UPnP/DLNA voor streaming: je hoeft niet te indexeren omdat de player-app rechtstreeks in de aangewezen map met muziek kijkt. Ik kon lekker snel van start dus, eindelijk…

Silver Phantom

Omdat de Silver Phantoms al op de luidsprekerstands stonden (deze waren van Dynaudio, de eigen stands van Devialet komen in de herfst pas op de markt) begonnen we daarmee. De Silver Phantom is internationaal verreweg het meest geteste én verkochte model, en ik snap wel waarom. De meerprijs ten opzichte van de witte Phantom is maar 300 euro per stuk en daar krijg je wel een klap meer vermogen voor. 3000 Watt tegen 750 in het ‘kleinere’ model.

Die psychologische meerwaarde is moeilijk te weerstaan. Overigens bestaat dat vermogen uit een optelsom van de piekvermogens van de vier ADH™ versterkers die in elke Phantom zitten. Maar natuurlijk is 750 watt piekvermogen per driver natuurlijk nog steeds een indrukwekkende waarde. De door Devialet ontwikkelde SAM-technologie (Speaker Active Matching), waarbij de elektrische koppeling tussen versterker en luidspreker wordt geoptimaliseerd, werkt bij de Phantom over het gehele frequentiegebied, waar het in de al langer bestaande Expert-serie (de 120, 200, 400 en 800) alleen maar onder de 150Hz werkt. Dat geeft de ultieme controle over elke van de vier luidsprekerunits; de twee woofers, de middentoner, die als een pakweg twee centimeter brede ring rond de tweeter zit, en de tweeter zelf.

Als eerste track kies ik voor het nummer Inktman van Henk Hofstede, van de soundtrack die de NITS voorman maakte voor zijn video-installatie Het Draagbare Huis (te zien tijdens de Biënnale in Lyon in 2001). Wat meteen opvalt is de enorme ruimtelijkheid van de weergave. De bolvorm van de Phantom, in combinatie met de puntbron die ontstaat door de plaatsing van de luidsprekers, zorgt ervoor dat de luidspreker echt volledig uit het beeld verdwijnt. De stem van Hofstede is voor zijn doen nu eens niet vrij droog opgenomen, het toegevoegde galmpje is heel goed als een soort ruimtelijke aura om hem heen te horen en het geeft de stem een enorme tastbaarheid. De harmonische structuur van de piano op de achtergrond is goed te horen en er is voldoende warmte. Tot nu toe is het echter nog niet zo dat ik uit mijn stoel donder van verbazing. Dat verandert na exact 23 seconden als een lage basnoot én een klap op een diepe trommel precies tegelijk de woofers van de Phantom wel anderhalve centimeter naar buiten doen springen.

De impact van de klap doet me licht ineenkrimpen. Waar komt in vredesnaam dat laag vandaan? Drie seconden later weer: BOEMMM! En weer, en weer… Rond de 50 seconden begint een synthesizer te spelen en het geluid lijkt van ver links en rechts naast de luidsprekers te komen. Hmm… Op 1’08 begint een hoge, maar gestadig dalende toonladder die op 1’14 en 1’26 wordt doorsneden door een serie harde tikken op iets dat een metalen trapleuning zou kunnen zijn, wat ultra-dynamisch uit de luidsprekers knalt. Ondertussen daalt de toonlader verder en verder om te eindigen aan de absolute onderkant van het frequentiespectrum. Het is overdreven om te zeggen dat zich op mijn half opgedronken espresso opnieuw een crema-laagje vormt, maar een betere metafoor voor het werkelijk putdiepe en loeistrakke laag kan ik even niet bedenken.

Ik was er natuurlijk een beetje op voorbereid door de verhalen van de collega’s, maar nu ik het zelf zo hoor kan ik me hun verbijstering heel goed voorstellen. Elke vezel in me schreeuwt dat dit onmogelijk is. Hier wordt gerommeld met de natuurwetten, uit zo’n kleine behuizing kan niet zulk laag komen. En niet alleen zo diep en strak, maar ook zo nauwkeurig en kleurrijk. Elke afzonderlijke toon is te onderscheiden. Traditionele luidsprekers willen nog wel eens lijden aan wat ‘one-note-bass’ wordt genoemd, een fenomeen dat onder meer kan worden veroorzaakt door een slecht afgestelde baspoort, en waardoor het laag bij elke toon precies dezelfde ‘hoenk’ meekrijgt, die elke verandering van frequentie volledig overstemt. Dat fenomeen is bij de Silver Phantom volledig afwezig, het laag dat hier uit komt is echt bizar ‘schoon’ zonder aan ‘grunt’ in te leveren. Ik waag me doorgaans niet zo graag aan dit soort boude uitspraken, maar ik durf te beweren dat je met een hele grote en kostbare passieve traditionele luidspreker en daarbij passende versterking moet komen om dit laag te benaderen. Serieus…

Phantom

De Phantom heeft dus vier versterkers van om en nabij de 190 Watt per stuk aan boord, wat nog steeds meer dan genoeg is om op een vrij luid niveau onvervormd muziek te kunnen spelen. Omdat ik in de eerste plaats vergelijkend wilde luisteren schakelen we al na één track over naar de Phantom. Gelukkig zijn ze niet echt zwaar en in de Spark app is heel snel en trefzeker het andere luidsprekerpaar te kiezen. Ik hoor inderdaad dat de Phantom zachter speelt dan de Silver Phantom, dus zet ik het volume wat hoger. De weergave verschilt op punten méér van die van de Silver Phantom dan ik had verwacht. Wat blijft is de fantastische afbeelding. Maar de totale weergave van de Phantom is wat gelijkmatiger dan die van zijn grote broer. Het laag is een tikkeltje minder diep (maar nog steeds verbluffend goed van kwaliteit) en het middengebied lijkt daardoor net wat warmer te klinken in de tonale balans. Ondanks dat ik het volume binnen een halve dB gelijk heb met de vorige luisterdoorgang geeft de witte Phantom een wat rustiger geluid. Of minder spectaculair, het is maar net hoe je het benadert. Ik moet heel hard op mijn wangvoering bijten om mezelf te dwingen om niet meteen in de ‘meer is beter’ modus te schieten en de Silver Phantom met zijn meerprijs van ‘slechts’ 300 euro per stuk al meteen bij de eerste track tot winnaar uit te roepen.

Een winnaar aanwijzen was ik sowieso niet van plan, want ik vind dat de lezer vooral zélf moet bepalen welke Phantom het lekkerst klinkt, maar die verdraaide psychologie hè… Terwijl we de ene na de andere track draaien en ondertussen regelmatig van Phantom wisselen ontstaat heel langzaam een soort lijstje van pluspunten van beide modellen in mijn hoofd. De Phantom heeft dus iets meer rust en geeft bij langer luisteren een meer gelijkmatige indruk. Als je van klassiek houdt is het aardig om te weten dat de Phantom met name violen en piano wat ronder en - in mijn oren althans - prettiger weergeeft. Met iets meer warmte en juist net wat minder glans, die bij sommige zeer gedetailleerde opnames soms op het krasserige af kan zijn. De Silver Phantom heeft meer drive, laat verschillende lijnen in de muziek mooier los van elkaar horen en heeft meer kracht in het laag, met meer dynamische impact. Als je diep in de muziek wil kruipen geeft de Silver Phantom je meer inzicht, maar als je lang en relaxed wil luisteren en een iets rijker middengebied wel kan waarderen wint de Phantom. Allemaal met een neuslengte trouwens, dat kan ik niet genoeg benadrukken.

Conclusie
Ik ontkom er niet aan om me aan te sluiten bij de grote groep (internationale) collega’s die de loftrompet steekt over de Devialet Phantom. Het concept en het technische ontwerp zijn fantastisch, de uitvoering is (op details na) vlekkeloos, en de implicaties die dit systeem kan hebben voor de ontwikkeling van hoogwaardige maar alleszins bereikbare (streaming) audio mogen absoluut niet worden onderschat. Hoewel ik zelf nog steeds een aanzienlijke rol zie voor de meer traditionele hifi realiseer ik me tegelijkertijd dat ik geen enkel systeem met losse componenten kan bedenken dat voor om en nabij de 3700 euro (de prijs van twee witte Phantoms en een Dialog) neerzet wat Devialet hier laat horen. Laat staan wat de Silver Phantom daar op punten nog aan toevoegt. Dat is nogal wat om te beweren, maar ik meen het. Grensverleggend is ook zo’n woord dat met grote zuinigheid moet worden uitgedeeld, maar voor de Phantom zeg ik het. Grensverleggend en (komt-ie weer) geniaal.

Ik concludeer verder dat er verschillen zijn tussen de Phantom en de Silver Phantom, en dat het extreem verleidelijk is om toe te geven aan de verlokkingen van het hogere vermogen en de meer uitgesproken weergave. Maar ik ben ervan overtuigd dat er mensen zijn die, ondanks dat ze diep in hun hart eigenlijk de Phantom mooier vinden, voor de Silver Phantom kiezen omdat die maar zo weinig duurder is. Begrijp me niet verkeerd, zowel met de Devialet Phantom als de Devialet Silver Phantom koop je een bizar goed systeem, maar elk heeft zo zijn eigen charmes. Laat ik het tot slot zó stellen: als de mogelijkheid bestond om - net als bij de Expert serie - een platenspeler aan te sluiten op de Phantom, dan zou ik er héél goed mee kunnen leven als ik mijn complete set zou moeten vervangen voor een paartje van deze wondercapsules. Welke versie ik dan zou kiezen laat ik nog even in het midden. Misschien omdat ik er zelf nog niet helemaal uit ben. Maar wat ik wél weet is dat de Devialet Phantom de hifi wereld op zijn grondvesten laat trillen…

***** 5/5