Wereldprimeur: DALI OPTICON 6

De afgelopen jaren heb ik, steeds met veel plezier, een aantal luidsprekers van de Deense luidsprekerfabrikant DALI gerecenseerd, en ik had het genoegen om CEO en hoofdontwerper Lars Worre aan de tand te mogen voelen over zijn werk. Je zou kunnen zeggen dat ik het merk dus wel een beetje ken. Een fabrieksbezoek in de herfst van 2014 maakte mijn bewondering voor DALI alleen maar groter. En nu komen onze Deense vrienden met een nieuwe luidspreker die de succesvolle en langlopende IKON-serie zal gaan vervangen. Maak kennis met de DALI OPTICON 6, de middelste vloerstaander uit een serie van in totaal zeven modellen.



De nieuwe OPTICON serie bestaat naast deze vloerstaande 6 uit de monitormodellen 1 en 2, de kleinere vloerstaander 5, de grotere 8 en de surroundluidsprekers LCR en VOKAL. De monitormodellen hebben voor de weergave van hoge tonen alleen een dome-tweeter, maar alle andere modellen bezitten de meest recente (speciaal voor deze serie gemaakte) incarnatie van de unieke DALI hybride-tweeter. Die bestaat uit een extreem lichte, gecoate dome-tweeter van 28 mm en een ribbon van 17 x 45 mm die de allerhoogste frequenties voor zijn rekening neemt. Het voordeel van het aanvullende gebruik van ribbon-tweeters is dat ze een veel betere horizontale afstraling hebben dan een dome, en een extreem lage vervorming. DALI geeft daarom het advies om de luidsprekers niet op de luisterplek te richten en zelfs niet een beetje ‘toe-in’ te plaatsen, maar ze altijd recht naar voren te richten. Hierdoor ontstaat een aanzienlijk grotere ‘sweet-spot’ op de luisterplaats. Als je ze wél op de luisterpositie richt kan het hoog een tikje aan de ‘pittige’ kant gaan klinken. Nog steeds mooi schoon, want daar besteden ze bij DALI gewoon heel veel aandacht aan, maar de tonale balans zal dan wat gaan oplopen.



Techniek
Behalve de hybride hoogunit zitten er in de OPTICON 6 twee van de voor DALI zeer karakteristieke roodbruine woofer/middentoners van 6,5 inch, met een conus van papierpulp en houtvezels. DALI zweert bij dit uiterst lichte materiaal dat voldoende stijfheid combineert met een hele mooie zelfdempende karakteristiek. De onderste unit geeft alleen de lage tonen weer, en word vanaf 800 Hz overgenomen door de woofer/middentoner. Zoals bij bijna alle DALI luidsprekers zijn deze units speciaal voor de OPTICON serie ontwikkeld. Wat ze extra bijzonder maakt is het gebruik van het voor de topserie EPICON ontwikkelde, zeer kostbare SMC. Die afkorting staat voor Soft Magnetic Compound. Het is een revolutionair magneetmateriaal dat is samengesteld uit zeer kleine, gecoate ijzerdeeltjes die onder hoge druk en temperatuur tot een soort keramiek in elke gewenste vorm kunnen worden samengeperst. Het voordeel van dit materiaal is dat het een zeer hoge magnetische geleiding heeft, maar praktisch geen elektrische geleiding. Door het poolstuk van de luidsprekermotor van dit materiaal te maken ontstaan een paar grote voordelen. Het poolstuk - het is té relevant om het er niet over te hebben, maar ik zal proberen om het zo kort mogelijk te houden - zit middenin de aandrijving van de luidspreker en dient om het magnetische veld zodanig te richten dat het zo efficiënt mogelijk wordt gebruikt.



In een statische toestand is er niks mee aan de hand, maar zodra je de magneet gaat gebruiken als aandrijving van een luidsprekerunit (in feite een elektromotor) veranderen er dingen. Doordat er een wisselstroom door de spreekspoel gaat lopen verandert het magnetisch veld van de aandrijving voortdurend. Zie het maar als een continu proces van magnetiseren en de-magnetiseren, en dat gebeurt bij traditionele ijzermagneten met een bepaalde vertraging. Die vertraging zorgt ervoor dat de spreekspoel voortdurend een frequentie-afhankelijke weerstand ondervindt, die hem hindert bij de door de muziek veroorzaakte beweging. Dat verschijnsel noemen we ‘hysteresis’, en het enige dat je daar wat mij betreft over hoeft te onthouden is dat het vervorming veroorzaakt en dat het door DALI gebruikte SMC materiaal het vrijwel geheel elimineert.

Eddy Currents

Een ander probleem dat door het SMC materiaal voor een belangrijk deel wordt verholpen is ‘eddy currents’. Eddy currents, oftewel wervelstromen, ontstaan in vrijwel elke luidsprekeraandrijving doordat de spreekspoel langs de magneet beweegt en zich zo als een soort dynamo gaat gedragen. Het nadeel van deze wervelstromen is dat ze zowel warmte als weerstand veroorzaken, twee zaken die je in een luidsprekermotor niet wil hebben omdat ze óók vervorming veroorzaken. Door het gebruik van SMC verdwijnen die wervelstromen vrijwel geheel en wordt de weergave van de lage tonen véél schoner en strakker. Omdat SMC nogal kostbaar is wordt het in de OPTICON serie uitsluitend gebruikt voor het poolstuk, terwijl in de EPICON serie ook nog een ring van SMC buiten de spreekspoel wordt gebruikt, in combinatie met een aluminium ring rond het poolstuk die de werking nog verder verbetert. In de vorig jaar geïntroduceerde RUBICON serie wordt geen buitenste ring van SMC gebruikt en wordt er in plaats van een aluminium ring een koperen kap op het poolstuk geplaatst. Maar het allerbelangrijkste is natuurlijk dat DALI het materiaal nu dus ook in de OPTICON serie toepast.



De overige specificaties zijn snel genoemd. De met inwendige panelen verstevigde kast van de OPTICON wordt volledig in de eigen houtwerkplaats in Denemarken gemaakt van dik MFD, en heeft een coating van vinyl. De luidsprekers zijn leverbaar in de kleuren satijn wit (met hoogglans wit gespoten frontpaneel), satijn zwart en notenhout (beide met hoogglans zwart gespoten frontpaneel). Om de signaalwegen zo kort mogelijk te houden worden de wisselfilters direct op de units gemonteerd. Door het brede frequentiebereik van de units kunnen de filters zeer eenvoudig zijn en dus uit relatief kostbare onderdelen worden opgebouwd, wat ook weer minder verlies aan signaal oplevert. De OPTICON 6 heeft, net als zijn seriegenoten, een nominale (en naar DALI traditie over het gehele frequentiebereik zeer vlakke) impedantie van 4Ω, wat hem ook voor wat kleinere versterkers gemakkelijk aan te sturen maakt. De vrij smalle kasten krijgen wat meer zijwaartse stabiliteit door de meegeleverde gegoten aluminium voetjes. Die moet je zelf even monteren, en je kunt er naar keuze de eveneens meegeleverde in hoogte verstelbare spikes in draaien of er rubberen dopjes onder plakken.



Opstelling
Bij het opzetten van een luistertest als deze komt altijd het moment dat je moet kiezen tussen een set die qua prijs ongeveer in lijn ligt met de luidsprekers, of dat je gaat voor ‘eens kijken of er méér uit te halen is’. Ik besloot te beginnen met het laatste, enerzijds omdat ik nogal hoge verwachtingen had van de OPTICON 6, en anderzijds omdat ik op dat moment even niet de mogelijkheid had om de Naim Supernait2 in mijn woonkamer te vervangen door een meer realistische versterker als de Peachtree Decco65, die op mijn werkkamer staat. Hoewel in tweede instantie bleek dat de Decco65 inderdaad een uitstekend muzikaal partnerschap vormt met de OPTICON 6 (en dat je dat, door de eenvoudige belasting die de OPTICON 6 vormt, met de meeste fatsoenlijke versterkers van tussen de 800 en de 1000 euro waarschijnlijk vrij eenvoudig zult kunnen bereiken) waren de luisterresultaten met de Naim echt verbluffend. Daarom zal ik me bij het beschrijven van de klankmatige prestaties beperken tot die combinatie, waarin verder een volledig voor die taak uitgeruste Mac mini als streamer dienst doet, aan een NAD M51 d/a-converter waarbij het geheel met elkaar verbonden wordt met diverse kabels van AudioQuest. Ik heb ook wat vinyl beluisterd, maar dat waren vanwege mijn recent begonnen zomervakantie vooral stoffige vondsten uit de kringloopwinkel, dus die laat ik even voor wat ze zijn: hobby.



Ondanks dat ze er bij importeur AND Benelux al een redelijk aantal uurtjes op hadden zitten waren de luidsprekers naar mijn idee nog niet helemaal ingespeeld. De kop was er weliswaar duidelijk vanaf, maar toch besloot ik mijn enorme nieuwsgierigheid nog wat langer op de proef te stellen. Terwijl ik op mijn kantoor de administratie een grote zomerbeurt gaf, heb ik de hele dag op vrij hoog volume de onvolprezen burn-in cd van IsoTek door de luidsprekers gejaagd voordat ik ’s avonds, na het eten en het journaal (dat trouwens een uitstekende verstaanbaarheid liet horen), met een kop koffie binnen handbereik de iPad op schoot nam om de eerste echte muziek te spelen. 

Eindeloos Luisteren

Niet te lastig beginnen, Pat Metheny met bariton-gitaar op het beeldschone album One Quiet Night. De muziek is niet alleen bijzonder prettig om naar te luisteren, maar er zit ook aardig wat ‘druk’ in de opname en er zijn veel kleine bijgeluidjes te horen van vingers die over snaren glijden. Bovendien bevat de registratie flink wat natuurlijke galm. Wat tot mijn grote vreugde onmiddellijk duidelijk werd is dat het ontwerpteam van DALI niet geprobeerd heeft om het allerlaatste restje resolutie uit de weergave te persen door het hoog wat te laten oplopen. De OPTICON 6 heeft, met zijn dubbele tweeter en zijn brandschone laagweergave, een waanzinnig gedetailleerd geluid, maar demonstreert daarbij een ingehouden voornaamheid die ik eigenlijk nog maar zelden ben tegengekomen bij een luidspreker in deze prijsklasse. Je mist echt helemaal niks in de muziek, het beeld is enorm breed en diep, maar er is absoluut geen enkel randje aan de weergave te ontdekken. Toen ik een slok van mijn koffie nam bleek die ijskoud te zijn geworden, ik had ruim drie kwartier ademloos zitten luisteren. Iets met vocalen dan. Ik kies Ray Lamontagne’s album Till The Sun Turns Black, en precies twee seconden nadat deze gevoelige bard met baard begint te zingen in het eerste nummer van het album (Be Here Now) staan alle haren op mijn armen recht overeind. Puur kippenvel!



Ik volsta hier even met te zeggen dat het vrij laat is geworden die avond. Het ene album na het andere passeerde de revue en op de één of andere manier kwam ik er maar niet aan toe om naar bed te gaan. Maar wacht even… Nu wordt het toch tijd om even een pauze in te lassen en wat duiding te geven over hoe ik verder ga beschrijven wat ik hier hoor. Want ik realiseer me dat ik zó enthousiast ben over de DALI OPTICON 6 dat enige nuance nodig is. Nee, het is niet de beste luidspreker die ik ooit gehoord heb, maar de match met mijn set in mijn niet al te grote woonkamer pakt toevallig wel heel erg goed uit. Alles naar zijn geld natuurlijk. Grotere en (aanzienlijk) kostbaardere systemen geven bijvoorbeeld dieper en strakker laag, een kleurrijker middengebied of nog wat meer verfijning in het hoog. Of meer dynamiek, groot of klein, en een ruimtelijke plaatsing die nog preciezer is. Maar dan heb je het over aspecten, over delen van het geheel. Maar als ik de OPTICON 6 op de keper beschouw kan ik er, voor de prijs van nog geen 850 euro per stuk, eigenlijk niks op aanmerken.



Wat ik er ook aan muziek op draaide, de DALI OPTICON 6 wist het op een voor mij zeer overtuigende manier weer te geven. Verregaand ongekleurd maar zeker niet kleurloos, snel, dynamisch en vooral muzikaal. Het luistert écht heel erg lekker, omdat deze luidspreker je de muziek met een bijna achteloos gemak lijkt aan te reiken. Een echte ‘torture test’ is de track Ghostt (opgepast: met twee t’s) op het album Ask The Dust van Lorn. Met dat ‘dust’ bedoelen ze waarschijnlijk het stof dat deze moddervette elektronische productie uit je plafond laat dwarrelen als je hem op hoog volume uit je luidsprekers laat pompen. Goeiedag zeg… hier neem ik mijn petje even diep af voor de OPTICON 6. Geen krimp. Echt, helemaal niks… Het laag dondert door de woonkamer en het blijft allemaal redelijk beheerst klinken. Pas als ik ruzie met de buren van twee deuren verder niet langer onwaarschijnlijk acht begint er een randje aan het geluid te komen dat duidt op het bereiken van de limiet van de belastbaarheid. Maar…don’t try this at home! Hier spelen ongetwijfeld de grote voedingsreserve en de voorbeeldige stabiliteit van de aangesloten versterker een rol. Laten we het er echter op houden dat je ook onder normalere luisteromstandigheden waarschijnlijk nooit de grenzen van deze luidspreker zult tegenkomen.



Conclusie
Het is leuk om als één van de eersten over een gloednieuwe luidspreker te mogen schrijven, en nog leuker als het over een luidspreker gaat waar je zoveel oprecht plezier aan beleeft tijdens de recensieperiode. Het is al weer even geleden dat ik het moment waarop een luidspreker na een recensie weer wordt opgehaald met frisse tegenzin tegemoet zie. Sinds vandaag, terwijl ik dit zit te schrijven, weet ik dat dat moment morgenvroeg gaat komen. En ondanks dat er straks weer een ander paar gave luidsprekers in mijn woonkamer zal staan weet ik nu al dat ik deze DALI’s stiekem toch ga missen. Sommige mensen vinden het de taak van een recensent om zo neutraal mogelijk verslag te doen, en daar hebben ze eigenlijk gelijk in. Maar dat gaat deze keer niet lukken ben ik bang. Ik durf zelfs een voorschot op mijn geloofwaardigheid te nemen door te zeggen dat ik de OPTICON 6 eigenlijk te goedkoop vind voor wat hij biedt. Zowel in technisch als klankmatig opzicht denk ik dat de concurrentie zich best eens achter het oor mag krabben. Dit is namelijk een geduchte kanshebber voor de niet-bestaande ‘Beste Luidspreker Onder De 1000 Euro Volgens Max’ Award. Mensen die roepen dat luidsprekertechnologie de afgelopen decennia niet significant is verbeterd weten niet waar ze over praten. Dit hoge niveau van weergave was amper tien jaar geleden nog ondenkbaar voor deze prijs. We hebben het hier wat mij betreft over high-end aspiraties voor een instapprijsje. En daar heb ik verder eigenlijk niets meer aan toe te voegen…

Prijs
DALI OPTICON 6 € 849,- per stuk
www.dali.nl