Review: Naim NAP 250 versus NAP 250 DR eindversterkers

Het Engelse Naim behoort samen met merken als McIntosh, Accuphase, Audio Research en nog enkele anderen, tot de meest iconische elektronica audioproducten ter wereld. Minstens zo belangrijk als de hoge visuele herkenbaarheid, is de door de jaren heen bijzonder consistent doorgevoerde klanksignatuur. Met de komst van de grensverleggende Statement voor- en eindversterker combinatie, zette Naim begin dit jaar de audiowereld compleet op zijn kop. Voor het eerst werden namelijk de typerende merkaspecten als expressie, drive, timing en zeggingskracht, verenigd met zaken als een extreme vorm van natuurlijk realisme, holografische tastbaarheid en een opmerkelijke en vooral zeldzame combinatie van verfijning. In deze test een spannende vergelijking tussen de oude NAP 250 eindversterker en de volledig op de Naim Statement geënte gloednieuwe NAP 250 DR uitvoering.



Vanaf mijn allereerste luisterervaringen met dit grensverleggende Naim Statement project en mijn interview met geestelijk vader Steve Sells, heeft zich een enorme nieuwsgierigheid bij mij opgebouwd. Dat een ruim boven de € 200.000,- kostende voor- en eindversterkercombinatie zelfs in die extreme prijsklasse al grensverleggend kan zijn, is natuurlijk al ontzettend knap. Maar hoe goed zal Naim in staat blijken te zijn deze super eigenschappen te vertalen naar de meer betaalbare modellen? In juni dit jaar was het dan zover en beet de Naim NAC-N 272 voorversterker/netwerkspeler als eerste het spits af. Zoals min of meer verwacht en vooral gehoopt, bleek het inderdaad om een prachtig product te gaan met onderhuids de nodige technische overeenkomsten zoals een belangrijk deel van het Statement volumeregelaarcircuit aan boord. Hoewel de weergave tijdens een daaropvolgende test inderdaad de nodige parallellen met zijn fameuze broer bezat, kwam tijdens het luisteren ook al snel het besef dat de bij de test meegeleverde ‘oude’ NAP 250 eindversterker, een beperkende factor van betekenis was. Een lastige situatie, vooral omdat op dat moment de nieuwe sterk opgewaardeerde DR (Discrete Regulator) uitvoeringen nog niet leverbaar waren. 



Grote verassing
Gelukkig is slechte enkele maanden later die situatie al helemaal ten goede gekeerd. Want tijdens mijn test van het Quadrasphere X Reference audiorack bij importeur Latham in het Brabantse Alphen, krijgt Latham medewerker Rowan Dernee ineens een opvallende flonkering in zijn ogen. ‘Weet je eigenlijk wel waarmee we vandaag gaan draaien Werner?’ Mede door een bepaalde ondertoon in zijn stem scan ik nogmaals pijlsnel wat ik op dat moment opgesteld zie staan. Naim NDX netwerkspeler, NAC 252 voorversterker, Supercap voeding, NAP 250 eindversterker en Ovator S800 luidsprekers. ‘Eh, volgens mij wel?’ Zonder verder nog iets te zeggen, kiest Rowan een voor mij onbekend popnummer uit zijn goed uitgeruste streaming muziek bibliotheek en drukt op play.

Terwijl hij mij het volgende moment met de blik van een onschuldig pasgeboren lammetje aan zit te kijken, voel ik dat ik ineens overmand wordt door allerlei indrukken. Al vanaf de eerste noten krijg ik het namelijk tegelijkertijd koud en warm, loopt het kippenvel mij over armen en rug en wordt mijn ongeloof over de kwaliteit die ik hoor met de seconde groter. ‘Nou Rowan, ik wil best geloven dat de weergave van dit nieuwe Quadraspire rack van (zeer) hoog niveau is. Maar niets in jouw keten die ik toch goed meen te kennen, heeft volgens mij de weergavekwaliteit in huis die ik nu ineens ervaar. Echt ongelofelijk goed zoals het hier speelt.’



De blik van mijn gastheer is van schaapachtig schuldbewust tot uiteindelijk triomfantelijk omgedraaid, wanneer hij zegt: ‘Ik zal je maar niet langer in het ongewisse laten want je hebt het natuurlijk helemaal goed gehoord. Want terwijl jij denkt dat er een Naim NAP 250 eindversterker staat te spelen, is dit in werkelijkheid de gloednieuwe NAP 250 DR!’ Als aan de grond of beter gezegd stoel genageld, kijk ik het volgende moment als gehypnotiseerd naar de immer voor Naim zo typerende compacte pikzwarte behuizing. Een kast waar aan de voorzijde helemaal niets van een ander model of typenummer is af te leiden. Wanneer ik vervolgens opsta om ook de achterzijde te bekijken, ontwaar ik na enig zoeken ineens een hele kleine sticker met daarop twee letters. Een D en een R en kijk Rowan vervolgens een beetje beteuterd aan. ‘Ik snap nu wat je denkt Werner en eerlijk gezegd hadden wij deze reactie ook. Je hoort een heel anders en veel beter klinkend apparaat, maar ziet eigenlijk precies hetzelfde apparaat als zijn voorganger. Als je het stickertje eraf zou halen, zou zelfs niemand aan de buitenzijde nog enig verschil kunnen zien! Toch verzeker ik je dat het apparaat aan de binnenzijde compleet anders is en veel van de bouw en denkwijze van het Statement project bevat.’

Naim NAP 250 versus NAP 250 DR - Statement junior

Net als de oude NAP 250, levert ook de DR uitvoering een trotse 85 watt uitgangsvermogen per kanaal aan 8 Ohm. ‘Waaaat?!’ denkt u nu vast ‘Maar 85 watt per kanaal voor een eindversterker van toch maar even € 5.300,-? Dat is toch gekkenwerk en een vermogen van niets?! Zelfs mijn budgetversterkertje heeft al meer watt.’ Dit is nu precies één van de hoofdproblemen waar Naim al sinds jaar en dag mee te maken heeft. Als je namelijk kickt op specificaties zal op de Statement na, geen enkele Naim het ooit gaan winnen. Zo levert de kleinste eindversterker, de NAP 100 maar zo’n 50 watt per kanaal, terwijl de grootste ‘normale’ eindversterker in de vorm van de NAP 500 DR, het nog steeds niet tot een verbeelding sprekende 140 watt schopt.



Maar als ik u vertel dat de hier geteste NAP 250 DR eindversterker wel over een forse en ruim overbemeten 400 V/A ringkerntrafo beschikt, gaat u er waarschijnlijk al wat anders over denken. Naim is ook gewoon geen showbedrijf en alles staat vooral in dienst om een zo hoog mogelijke geluidskwaliteit te bereiken als binnen een gestelde prijs mogelijk is. Dat de heren wel van het nodige understatement houden, blijkt alleen al uit de uitspraak dat naast de twee hoofditems – waar ik later op in zal gaan – er slechts ‘kleine’ verbeteringen in de print lay-out en gebruikte onderdelen zijn aangebracht. Maar eenieder die beide ontwerpen op een foto of levende lijve vergelijkt, zal meteen opvallen dat er eigenlijk helemaal niets meer hetzelfde is! De binnenzijde ziet er niet alleen totaal anders uit, ook zit letterlijk iedere component op een heel andere plaats en zijn ook de onderdelen zelf, veelal compleet anders! Naast ‘dezelfde’ rest zijn het volgens Naim met name de volledig opnieuw ontwerpen NA009 transistor en discrete regulator die het klankmatige verschil zouden maken.



Super transistor
Hoewel ik in eerste instantie nog aan toeval dacht, zal 2015 voor nu al voor mij het jaar ingaan als het jaar van de transistor. Nooit eerder heb ik namelijk zo veel echt goede versterkerontwerpen met de transistor als basis, in mijn luisterruimte kunnen verwelkomen als dit jaar. Ook op beurzen en winkelpresentaties is het hoge aantal zeer goed scorende transistorversterkers op zijn minst opvallend te noemen. Eenmaal in gesprek met de betrokken ontwerpers blijkt al snel dat al deze toppresteerder één belangrijke overeenkomst hebben. Ze maken namelijk allemaal gebruik van de nieuwste typen transistoren!

In geval van Naim gaat het om een ontwerp dat in eerste instantie speciaal voor de Statement is ontworpen, maar wat door het vervaardigen van veel grotere aantallen en de daaraan gekoppelde prijsdaling, nu ook voor de prijstechnische subtop versterkermodellen uit het programma kunnen worden ingezet. Aan deze nieuwe NA009 transistor is meer dan een jaar van prototypes en intensieve luistertesten vooraf gegaan en het ontwerp heeft in nauwe samenwerking met een gespecialiseerde semiconductor fabrikant plaatsgevonden. Deze leverancier levert normaliter trouwens alleen aan defensie en de ruimtevaartorganisaties en was dus zeer goed in staat de extreme mate aan zorg en extreem nauwe toleranties te bereiken.



De NA009 is een maatwerk Naim-ontwerp waarbij van non-ferro materialen en speciaal vervaardigde matrijzen gebruik is gemaakt. Het gebruik van deze ijzervrije materialen, reduceert op dramatische wijze de vervelende inwendige mechanische stoorinvloeden. Dit ontstaat door het minimaliseren van de trillingen die optreden wanneer een grote hoeveelheid stroom door de pootjes van een transistor stromen. Een volgend ontwerpaspect is dat de NA009 transistor wordt gemonteerd op een keramische isolator. Hierdoor kunnen ongewenste zwerfstromen en storende capacitieve waarden zoveel mogelijk worden geminimaliseerd en ontstaat direct een betere weergave.

Schone voeding
Een tweede kernaspect wat met de betere weergave van de laatste generatie Naim eindversterkers te maken heeft, is door gebruik te maken van een volledig nieuw ontwikkeld discreet regulator circuit. Hierdoor is naast een nog grotere stabiliteit van de DC uitgangsspanning, ook een nog veel schonere voedingsspanning ontstaan. Deze Naim DR techniek gaat hier door zijn volledig nieuwe unieke ontwerp verder als ooit tevoren. Want eenmaal vertaald in meetresultaten worden de verschillen pas echt duidelijk en tastbaar. Zo haalt de originele NAP 250 eindversterker een voedingsruisvloer van -105 dB, terwijl de DR uitvoering deze drempel verlaagt tot zelfs onder de -140 dB! Een spectaculaire verbetering, waarvan ik benieuwd ben hoe deze zich in de gehoormatige praktijk zal gaan vertalen.

Naim NAP 250 versus NAP 250 DR - Luisteren NAP 250

Waar de oude NAP 250 nog een bepaalde hindernis voor de bijzondere kwaliteiten van de NAC-N 272 voorversterker/netwerkspeler vormde, is dat met het hoge niveau van de duurdere en op één na duurste voorversterker uit het Naim programma, de NAC 252 samen met de losse bijbehorende SuperCap voeding, vreemd genoeg veel minder het geval. Vooral omdat ik bij importeur Latham al hoorde hoe mooi ongehinderd en vrij deze top voorversterker zijn werk deed, leek het mij de ideale Naim-kandidaat om ook thuis in de gecontroleerde omgeving van mijn luisterruimte in te gaan zetten.



Om de vergelijking zo eerlijk mogelijk te maken, kan ik voor deze test naast de nieuwe DR uitvoering, ook nog over de ‘oude’ en voorgaande NAP 250 eindversterker beschikken. Als ideale bijpassende bron maak ik bewust gebruik van een Naim CDX2 CD speler. Niet alleen is dit één van de mooiste bronnen die het merk gelukkig nog steeds in huis heeft. Maar ook heeft deze speler een geweldig mooie zeggingskracht, coherentie, puurheid en neutraliteit. Belangrijke eigenschappen die mijn beoordelingswerk extra vergemakkelijken.



Ook al is mijn nieuwsgierigheid naar de nieuwe DR uitvoering erg hoog, toch besluit ik in een eerste ronde met de originele NAP 250 eindversterker te beginnen. Wat ook nu weer in alle hevigheid opvalt, is hoezeer Naim in dit geval aangesloten op mijn referentie Master Contemporary C luidsprekers, als merk klankmatig afwijkt van de concurrentie. Want direct als ik begin met het heerlijk spontane live album van Ilse de Lange - Dear John (Warner Bros 9362-47590-2), ervaar ik weer die opvallende gretigheid, energie, kracht en de typische volheid in het middenlaag. Een eigenschap die de grotere Naim (eind)versterkers al sinds jaar en dag zo kenmerkt en veel raakvlakken heeft met echte muziek.



Ondanks de op papier modale 85 watt per kanaal klinkt deze eindversterker veel meer als een krachtig 200 watt exemplaar van een willekeurig ander merk en dat is best opmerkelijk. Naast de kenmerkende overgedimensioneerde voeding, zal dit waarschijnlijk door een andere mate of verhouding van tegenkoppeling en een dempingsfactor die niet wurgend hoog af is gestemd worden veroorzaakt. Naast de opmerkelijk krachtige presentatie is de originele NAP 250 vooral een typische transporteur van PRAT (Pace Rhythm and Timing) en hoor je in in mindere mate audiofiele aspecten als ultieme verfijning, transparantie, genuanceerdheid en een 3D ruimte beeld.

Naim NAP 250 versus NAP 250 DR - Luisteren NAP 250 DR

Wanneer het origineel wordt afgekoppeld en de al opgewarmde NAP 250 DR zijn opwachting maakt, ben ik al vanaf het eerste moment verbaasd over de wezenlijk andere presentatie. Wat twee letters al niet voor verschil kunnen maken! Hoewel er gelukkig nog zeker van de Naim signatuur sprake is, blijkt de weergave van de NAP 250 DR toch op veel punten sterk te verschillen. Wanneer ik weer als eerste met het Dear John album van start ga, is er meteen een enorme toename aan ambiance, verfijning en realisme waarneembaar. Met andere woorden hoor je gewoon veel meer de in dit geval gebruikte Paradiso zaal in Amsterdam, ben je bewuster van de aanwezigheid van de muzikanten en zijn er ook nog eens meer natuurlijke details hoorbaar.



Wat aanvullend ook al snel opvalt, is de sterk toegenomen rust. Een facet wat zeer waarschijnlijk door de fors lagere stoorvloer, de betere focussering en het veel betere tijd- en fasegedrag wordt veroorzaakt. Heel fraai is dat deze nieuwe versie daardoor veel beter de door mij zo gewaardeerde fantoomgeluiden (geluiden in een opname die wel bijdragen aan de sfeer maar niet direct met de muziek zelf te maken hebben) tot zijn recht laat komen als zijn voorganger.

Een tweede prachtig album om dit nieuwe elan te illustreren is Forbidden fruit van de Nederlandse jazzformatie Toïs. (Turtle Records TR 0002). Met Angelo Verploegen op trumpet en flugelhorn, Tjitze Vogels op bass en Bram Wijland op drums, heeft balance engineer Bert van der Wolf weer een opnametechnisch juweeltje afgeleverd. Opgenomen in de prachtige akoestiek van Doopsgezinde kerk in Deventer, laat dit Naim trio op ongekende wijze de nuances, klankkleuren en plaatsing van de instrumenten doorkomen.



Bij It’s Wonderful van George Gershwin, houd ik onbewust mijn adem even in om de op glorieus gepresenteerde delicate nuances in mij op te zuigen. Bij Housed from Eward van componist Branford Marsalis, verschuift de focus in de muziek keurig naar mooi in elkaar verweven klankkleuren. Terwijl Caravan van Juan Tizel / Duke Ellington en het openingsnummer Dewey, het dynamische beest in de versterker losmaken. Het aantrekkelijke is dat er ten allen tijde een zeker voor deze prijsklasse, een bijna volmaakt evenwicht van praktisch alle weergave aspecten is ontstaan. Niets treedt onvoorspelbaar op de voorgrond of trekt negatief de aandacht en daarmee is het eerlijk en terecht om te zeggen dat deze NAP 250 DR inderdaad een soort van Statement Junior is geworden.

Enige keerzijde is dat voor liefhebbers van rockmuziek of andere ‘drive’ georiënteerde muziek met het oude model net wat beter af zijn. Deze vorige versie klinkt namelijk op prettige wijze ‘verkeerd’ en wat ‘smeriger’. Daarbij is door de lagere definitie ogenschijnlijk wat meer vulling in met name het laag waarneembaar en toont het nieuwe model wat ‘cleaner’ en meer binnen de lijntjes. Toch is dit in mijn ogen een relatief klein offer voor zoveel andere weergaveaspecten die juist  opmerkelijk veel beter dan voorheen zijn. Daarbij kan door slim combineren met de juiste Naim voorversterker zoals bijvoorbeeld de wat ronder klinkende nieuwe NAC-N 272 voorversterker/netwerkspeler, ook in dit laatste aspect nog het nodige worden omgebogen

Naim NAP 250 versus NAP 250 DR - Conclusie

Het zal waarschijnlijk al wel meerdere muziekliefhebbers zijn opgevallen dat de laatste jaren bij het Engelse Naim een ware onderhuidse revolutie plaatsvindt. Terwijl bij de Statement nog luid tromgeroffel weerklonk en de publiciteitsmachines op volle toeren draaiden, is dat bij de minder extreem gesitueerde vervolgproducten toch een heel stuk minder.



Zoveel minder dat het nog steeds revolutionaire karakter van de NAP 250 DR en de andere nieuwe DR modellen, nu veel te bescheiden wordt gepresenteerd! Vooral omdat dit soort grote verbeteringen van producten van dit kaliber binnen eenzelfde merk en prijsklasse, doorgaans maar sporadisch voorkomen.



Het prestatieniveau en vooral het realisme van de nieuwe DR modellen is nu zelfs dermate hoog, dat ik mij goed kan voorstellen dat menig gerenommeerde high-end fabrikant langzamerhand nerveus op zijn stoel begint te schuiven. Nog meer van die zwarte kastjes met dat vervloekte groene logo. Het zou verboden moeten worden.

Prijzen:
Naim NAP 250 DR eindversterker   € 5.300,-
Naim NAC 252 voorversterker         € 9.300,-
Naim SuperCap DR voeding             € 6.800,-
Naim CDX2 CD speler                     € 6.400,-

Latham Audio b.v.
Tel: 013-5082411
E-mail: info@latham-ci.com
www.latham.nl