KNX-fabrikanten maken serieus werk van RF-protocol
Op een beurs als Light+Building is elke twee jaar goed te zien wat de bepalende ontwikkelingen worden voor de komende jaren. Draadloos schakelen, dimmen, regelen en data verzamelen is er ongetwijfeld een van. Belangrijk bij deze ontwikkeling is de mogelijkheid van fabrikanten, maar vooral van system integratoren en eindgebruikers, om te kiezen voor technologie die toekomstvast is. En dat betekent dat je niet afhankelijk wilt zijn van een protocol dat door slechts één of enkele aanbieders wordt gebruikt. Als deze vakbeurs één trend aan de oppervlakte heeft gebracht, is dat het spel voor de fabrikanten met een zelf ontwikkeld protocol praktisch over is. ‘Proprietary’ systemen, zoals dat zo mooi heet, hebben - in elk geval in Europa, maar ook in steeds meer andere delen van de wereld - geen toekomst meer. Vandaar dat steeds meer fabrikanten hun producten compatibel maken op basis van een universele standaard. De meest gebruikte, zeker als het gaat om domotica en draadloos, zijn Zigbee, Zwave, Bluetooth en - in sterk toenemende mate - KNX.
Op Light+Building kon echt niemand de sterke opmars van KNX ontgaan. Deze wereldwijde vereniging van fabrikanten die allemaal deze technologie omarmen, kent inmiddels meer dan 400 aangesloten leden. Van al deze leden waren zo’n 200 fabrikanten met een eigen stand op de beurs aanwezig. Daarnaast waren nog enkele tientallen KNX-fabrikanten met een ‘zuil’ aanwezig op de KNX-stands in hal 8 of hal 10. Bovendien pakte KNX zeer groot uit met het internationale KNX Event op dinsdagavond en de KNX ‘Internet of Things City’ (IoT) in de Galeria, de serre tussen de hallen 8 en 9. Met al die aandacht en aanwezigheid wordt het de vakwereld steeds meer duidelijk dat KNX de facto dé standaard is voor woning- en gebouwautomatisering. Zeker als de vereniging alle voorwaarden geregeld blijkt te hebben om de koppeling met IoT niet alleen technisch mogelijk te maken, maar ook volledig veilig uit te voeren (zie artikel op pag ..). Daarmee biedt de Association de system integratoren voldoende argumenten om KNX als leidend protocol bij de automatisering te gebruiken.
Opkomst van draadloos
KNX heeft hard gewerkt om twee ‘obstakels’ - die voorheen vaak werden genoemd door system integratoren - in razendsnel tempo op te ruimen. Een daarvan is de toepassing van draadloos schakelen maar ook het gebruik van draadloze sensoren. Deze producten gaan de KNX-fabrikanten de komende periode een enorme boost geven. Maar het draaide niet alleen om KNX. Ook andere protocollen zullen de komende jaren een impuls krijgen.
Het thema draadloos stond op de beurs in Frankfurt nadrukkelijk bij meer bekende fabrikanten in de spotlichten. Zo introduceerde ABB Busch-Jaeger, via haar systeem Free@Home, schakelaars die draadloos via Zigbee kunnen communiceren. Daarmee ontstaan koppelingen naar bijvoorbeeld de Hue lampen van Philips. Hetzelfde deed ook Gira, met speciale schakelaars die draadloos met Zigbee lampen kunnen koppelen om in bestaande situaties de bediening van de Philips Hue of de Osram Lightify mogelijk te maken. Schneider-Electric koos er juist voor om schakelaars te introduceren die via bluetooth communiceren. Maar dat er draadloze producten op basis van die protocollen in opkomst zijn, was niet zo bijzonder. Meer opvallend is de opmars van het KNX RF protocol. Waren er tot op heden slechts een paar fabrikanten die het bi-directionele KNX RF-protocol in producten aanboden; op Light+Building toonden meerdere, nieuwe fabrikanten dat zij producten voor KNX RF op de markt gaan brengen. Dit is belangrijk, omdat het daarmee ook in bestaande gebouwen steeds eenvoudiger wordt om woningautomatisering op basis van KNX zonder al te ingrijpende verbouwingen te realiseren. Door over te stappen op draadloos schakelen, draadloze sensoren en op termijn zelfs ook draadloze thermostaten, kan het aanbrengen van busbekabeling beperkt blijven tot de installatie van mediakoppelaars, die op strategische plekken centraal in een ruimte worden opgehangen en alle draadloze signalen afhandelen en verder sturen.
De nieuwe, draadloze producten met KNX RF komen van zowel gerenommeerde fabrikanten, zoals Gira en Jung, maar ook van iets onbekendere marktpartijen, zoals Elsner en nieuwkomers als Cherry. Zeker het KNX-product van Cherry is opvallend omdat dit bedrijf een switch module introduceert die niet alleen KNX RF ondersteunt maar ook zichzelf van energie voorziet. De module doet aan zogeheten ‘energy harvesting’, wat betekent dat de benodigde energie om de schakeling te laten plaatsvinden, wordt opgewekt door de schakelactie die gebruiker verricht. Daardoor bevat de schakelaar geen batterijen. De schakelmodule van Cherry is leverbaar in een 1- en 2-weg schakelaar.
Elsner introduceerde op de beurs een KNX taster, KNX lijnkoppelaar en een KNX RF actor waarmee bijvoorbeeld draadloos de motoren van zonwering of rolluiken kunnen worden aangestuurd. Daarbij is ook de KNX taster van Elsner ‘self supporting’ waar het gaat om energie, omdat de voorzijde van zonnecellen is voorzien. De draadloze actor is, zoals alle KNX-componenten, in ETS programmeerbaar.
KNX-fabrikanten maken serieus werk van RF-protocol
Bij Gira en Jung waren het vooral de draadloze KNX schakelaars en dimmers die werden gepresenteerd. Jung zorgt dat er verschillende uitvoeringen van draadloze wandschakelaars beschikbaar zijn in de design-series F40 en F50. In de uitvoering F50 is ook een temperatuursensor verkrijgbaar om draadloos de temperatuur in de ruimte te meten. Gira introduceert eveneens een draadloze, meervoudige schakelaar in een van hun populaire designs. De schakelaar kan men via ETS op vele manieren van parameters voorzien voor onder meer schakelen, dimmen, bedienen van jaloezieën, als waardegever of om scènes aan te roepen. Naast de schakelaars hebben Gira en Jung ook een afstandsbediening voor de schakelaars beschikbaar, evenals een mediakoppelaar die de verbinding tussen het TP-net van KNX en de draadloze schakelaars verzorgt. Naast de nieuwe producten van de bovengenoemde fabrikanten, toonden ook Hager en MDT hun draadloze KNX-componenten, die al langere tijd beschikbaar zijn. Bovendien meldde Hager op de beurs, informeel dat wel, dat het bedrijf binnenkort met draadloze KNX thermostaten op de markt zal komen.
Prestigieuze praktijkprojecten
Het groeiende belang van KNX als standaard bleek op het KNX Event, waarop een indrukwekkende rij prestigieuze praktijkprojecten voorbijkwamen die wereldwijd met KNX worden geautomatiseerd. Deze presentatie was de opmaat voor de uitreiking van de internationale KNX Awards. Met name in Azië en in het Midden-Oosten heeft praktisch elk gebouw van enige statuur een automatisering en vooral een naregeling op basis van KNX. Maar ook in Europa is KNX niet meer weg te denken in de kantoorgebouwen. Een fraai voorbeeld is het Europese hoofdkantoor van Microsoft, dat in Kopenhagen staat, en volledig op basis van KNX is geautomatiseerd. Het was een van de vijf projecten die in de categorie Europa voor de KNX Award International waren genomineerd. Overigens waren twee van de andere genomineerden in deze categorie afkomstig uit Nederland. Dit waren het Grand Hotel Huis ter Duin in Noordwijk, uitgevoerd door Instaver, en Kasteel Biljoen uit Velp, uitgevoerd door Hevac Controls. Waarbij overigens het project van Hevac Controls tot winnaar werd uitgeroepen en zich het beste KNX-project van Europa mag noemen. Dat Hevac Controls zich winnaar mocht noemen, heeft ongetwijfeld te maken met de bijzondere lay-out van de gebouwautomatisering in het kasteel. Hevac Controls heeft daar namelijk, gedwongen door de strenge randvoorwaarden in het historische gebouw, bijzonder veel draadloze KNX-componenten toegepast.
In de muren weggewerkt
Daarmee bewijst Hevac dat je met draadloze gebouwautomatisering op basis van KNX RF nu al in staat bent om zeer vergaand en uitgebreid een gebouw te automatiseren. Koen van de Donk van Hevac Controls koos bij de vergaande automatisering van kasteel Biljoen in Velp met name KNX RF componenten van Hager. Bij de programmering werd hij geassisteerd door Eric Mertens van i-Casa Domotica. De intelligentie is in dit project achter praktisch alle schakelaars in de muur weggewerkt. Dat geldt ook voor de tientallen mediakoppelaars van Hager, die de draadloze signalen van alle schakelaars en tasters opvangen en naar de visualisaties doorsturen. Soms zijn de mediakoppelaars letterlijk achter het behang geplakt. Elke mediakoppelaar vertegenwoordigt op die manier een KNX-buslijn waarop alle KNX-componenten draadloos worden aangesloten. In totaal kent het kasteel 19 mediakoppelaars en meer dan 460 busdeelnemers. Over het algemeen zijn dit de schakelaars voor verlichting en de regelaars van de verwarming. Ook de deurintercom, de ventilatie, de airco-units en de beveiliging zijn allemaal binnen de KNX-automatisering geïntegreerd.
Naast de uitreiking van de awards stond het internationale KNX Event ook in het teken van de start van KNX in de Verenigde Staten en de introductie van de nieuwe concepten KNX Internet of Things en ETS Inside (zie kader).
Tijdens de beurs Light+Building heeft KNX de tool ETS Inside gepresenteerd. Het is een nieuwe versie van de programmeertool waarmee ook installateurs met minder ervaring in woning- en gebouwautomatisering installaties kunnen programmeren. De tool is bedoeld voor kleine en middelgrote automatiseringsprojecten. Uiteindelijk kunnen zelfs eindgebruikers, die zich erin willen verdiepen, hiermee configuraties aanpassen.
De kern van ETS Inside is dat de software een onlosmakelijk onderdeel wordt van de installatie, doordat het geïnstalleerd is op een harde schijf van een mini-pc in de installatie zelf. De interface waarmee de programmering kan worden uitgevoerd, is uiterst eenvoudig en kan via touchscreens op tablets of smart phones worden bediend. De beperking in ETS Inside is dat de installatie uit maximaal 1 TP-lijn, 1 RF-lijn en 1 IP-lijn kan bestaan. Zodra installaties uitgebreider worden, moet men overstappen op ETS Professional.
iOS, Android of Windows
Door de opzet kan men op elk type operating systeem projecten bewerken, of het nu iOS, Android of Windows is. In principe kan de gebruiker met ETS Inside alle KNX-componenten gebruiken, evenals alle media (TP, IP, RF en PL) die door KNX worden ondersteund. Bovendien is ETS Inside uitgerust met het nieuwe concept KNX Secure, dat ook op Light+Building is gelanceerd, zodat hackers geen kans hebben het systeem binnen te dringen.
ETS Inside is in oktober 2016 beschikbaar. Voor gebruik ervan moet de installateur een licentie aanschaffen die naar verwachting 160 euro kost.