Review: Bryston Cubed Series

Al enige tijd is hier een collectie Bryston-apparatuur aanwezig. Omvangrijk, met de voorversterker, eindversterker, dac, music-server en het schijfloopwerk. Het productaanbod van het Canadese merk is redelijk constant en er zijn niet elk halfjaar schreeuwende vernieuwingen. Maar, onlangs zijn de bekende eindversterkers vernieuwd. De Cubed Series Amplifiers staan derhalve in de luisterruimte.

Propaganda’s magistrale p:machinery dendert door de luisterruimte. Prima track om op een iets hoger volume af te spelen en meteen de slotact van een systeem dat over enkele uren de luisterruimte weer zal verlaten. In tegenstelling tot de tijd die een audiofiel neemt om een set te perfectioneren, is daar in de luisterruimte helaas geen tijd voor. Voor de gemiddelde audiofiel is het bouwen van een systeem een soort vrijetijdsbesteding waar, net als bij iemand die model-stoomlocomotieven bouwt, twintig jaar tijd in gaat zitten. Niets op tegen, maar vaak duurt het dan 19,5 jaar voordat de set speelt zoals het moet. In de luisterruimte is high-end audio geen hobby, maar simpelweg betaald werk. Binnen enkele uren moet een set gewoon max-max draaien en de grens bereiken van wat er met de kwaliteit van de betreffende componenten mogelijk is. Zo’n set is elke keer van een totaal nieuwe samenstelling, teneinde de optimale match te realiseren. Met deze benadering wordt absoluut uitgesloten dat er een foute match ontstaat of een niet-optimaal systeem als gevolg van het steeds opnieuw gebruiken van een vast setje. De vrachtrijders met 15-meter opleggers en Kooiaap hebben hier dan ook een vast assignment. Eén van de zomerse projecten betrof Bryston. Een compleet systeem dat alleen nog een setje luidsprekers nodig had om tot leven te kunnen komen. Met de Bryston-set is de match van te voren ingevuld. Maar, vormen de voorversterker en eindversterker de meest ideale combinatie?  

Cubed

Bryston is vooral bekend vanwege de potente eindversterkers, die ook in veel studio’s in een 19-inch rackmount versie functioneren. De befaamde twintig jaar garantie wekt vertrouwen, hoewel er nauwelijks audiofielen zijn die twintig jaar met dezelfde versterker spelen. De laatste update van de bekende eindversterkers heet Cubed Series Amplifiers.

Kwaliteitsontwikkeling in versterkers gaat meestal evolutionair en zelden revolutionair. De fabrikanten met verantwoordelijkheidsgevoel komen ook alleen met vernieuwingen als deze een hoorbare verbetering betekenen van de geluidskwaliteit.  Zoals bijvoorbeeld Bryston. Door de jaren heen zijn deze producten steeds beter geworden. De voorlopers van de Cubed Series Amplifiers werden soms beschuldigd van een iets grofstoffelijker geluidsbeeld, maar sinds de introductie van de SST-series in 2001 is dat karakter op de achtergrond geraakt. Voor de nieuwe Cubed Series was de uitdaging om hier nog verdere stappen in te zetten. Hoe kun je een versterker nog subtieler, nog gedetailleerder en met verdere verfijning  laten spelen, met als basis een apparaat dat enorme vermogens kan leveren in een belasting? Uit het verleden is bekend dat niet elke hoogvermogen-eindversterker een toonbeeld is van snel, behendig en genuanceerd manouvreren. Maar, Bryston heeft met de nieuwe Cubed Series wederom een belangrijke stap voorwaarts gemaakt.

De Cubed Series zijn herkenbaar aan het nieuwe design van de frontplaat. De belangrijkste wijzigingen zijn de verminderde vervorming van de driver stage en het terugbrengen van storingen binnen het gehele ontwerp. Om het uitgangssignaal zo gelijk mogelijk te krijgen aan het ingangssignaal is de lineariteit vergroot en de harmonische vervorming naar lagere waarden bijgesteld. Om dat te bereiken werd een nieuwe input-stage ontwikkeld. Het is feitelijk een high-gain voltage amplification stage met een dusdanige feedback architectuur dat de stage volledig stabiel blijft. Bryston heeft een patent op deze nieuwe stage. Het model in de luisterruimte is de Cubed-versie van de bekende Bryston 4B. Een tweekanalen versterker die 500 Watt vermogen kan ontwikkelen in een 4-Ohm load en in bridge-mode de 900 Watt bij 8 Ohm aantikt. Opvallend is dat Bryston voor de bridge- mode een minimale impedantie van 8 Ohm aangeeft. Wie dat vermogen echt nodig heeft in een lagere gemiddelde belastingsweerstand, kan dan beter een 7B-set aanschaffen (900 Watt/4 Ohm/ch) in plaats van een bridged 4B combo. In stereo kan de 4B zelfs belastingen met zeer lage weerstandswaarden aansturen. Bij 1Ohm zal het ontwikkelde vermogen dan ergens bij de 2 kiloWatt per kanaal uitkomen. Voor de consument is het te leveren vermogen door de versterker meestal van weinig belang, hoewel er nog steeds consumenten bestaan die hun twee keer 40 Watt exemplaar om gaan ruilen voor een twee keer vijftig.

Dezelfde uitwassen van vreemd gedrag vindt u bij consumenten met luidsprekers waar een 60 Watt sticker op prijkt. Dan moet de versterker ook 60 Watt zijn… Wel, in de luisterruimte draaien soms versterkers die 1200 Watt kunnen leveren. Die worden zonder problemen gebruikt voor mini monitors met een opgegeven belastbaarheid van 25 Watt. U merkt zelf wanneer u te ver gaat. Als er vervorming hoorbaar is, dan draait u simpelweg de volumeregeling iets terug. Die tip is al zo oud als de hifi-koopgidsen uit de zeventiger en tachtiger jaren. Na aanpassing van het volume is het geluid nog snoeihard, vervormingsvrij en blijven de weergevers heel. Als het frontpaneel van de vloerstaander drie rokende gaten toont, dan bent u aan de late kant. Audio wordt pas gevaarlijk als u luidsprekers heeft met een belastbaarheid van 1000 Watt, aangestuurd door een versterker van 15 Watt, maar daar is natuurlijk nog een stukje nuance aanwezig, afhankelijk van het rendement van de betreffende luidsprekers. Bij een hoog rendement kun je namelijk met 2 Watt ontwikkeld vermogen een geluidsdruk realiseren van 130 dB, zonder dat de versterker dan in de vervorming gaat. Op uw oren na blijft alles dan gewoon heel. De weergever met 1000 Watt belastbaarheid samen met een versterker van 15 Watt gaat snel kapot als u iets te hard draait. Maar dit gegoochel met getallen zegt vrijwel niets over de geluidsmatige match tussen de luidsprekers en de versterker. Of het past is afhankelijk van de load-impedance en andere factoren. U kunt de beste versterker combineren met de beste luidsprekers. Als het elektrisch niet klopt kan het bizar slecht presteren. De Bryston 4B is natuurlijk uitermate geschikt om zogenaamde ‘moeilijke’ luidsprekers aan te sturen en luidsprekers met een wat lager rendement. Moeilijk betekent dat de impedantiecurve dan neerwaartse pieken kent richting 1Ohm. Een Bryston brandt in dat geval niet uit, maar speelt gewoon verder. Een laag rendement betekent dat er méér vermogen nodig is om een bepaalde geluidsdruk te krijgen. Met een Bryston komt u hier nooit tekort. De Bryston 4B-Cubed vormt een niet te lastig uitgangspunt om een passende luidspreker bij te vinden.  Je kunt er nagenoeg elke luidspreker mee aansturen. De 4B heeft naast rca’s ook xlr-ingangen, selectable gain en een AC/DC trigger voor gebruik in theaters en andere geautomatiseerde toepassingen.

BP-26 pre amp

Deze pre amp is een no nonsense apparaat met een separate voedingsunit die gelijke afmetingen kent. De MPS-2 voeding is ook geschikt om enkele andere Bryston apparaten van power te voorzien. Standaard komt de BP-26 als line-versterker, maar is uit te breiden met een phono-board en een converter. De voorversterker heeft, naast rca, een tweetal xlr-ingangen en een xlr-uitgang voor aansluiting op de eindversterker(s) of actieve monitoren. Er is optioneel een afstandsbediening verkrijgbaar.

BDP-2 Digital Player

De BDP-2 is feitelijk bedoeld als digitale player en niet in eerste instantie als streamer. Desondanks kan er met deze player ge-streamed worden. Tidal is installeerbaar en tegen de tijd dat deze review gepubliceerd wordt is Roon beschikbaar. Daarmee heeft de consument meteen de beschikking over de fraaie Roon-interface. Ook kan er een vorm van Airplay-achtige app worden gebruikt, waardoor data-transfer vanaf portable devices mogelijk wordt. Of een apparaat gebruikt kan worden als streamer is feitelijk een licentiekwestie. Wil de fabrikant betalen voor alle licenties van de betreffende streaming-diensten? Bryston voert daarin een enigszins terughoudende koers. Dat is ook begrijpelijk vanuit de optiek waarmee deze server is ontwikkeld. Bryston gaat voor digitale topkwaliteit. Dat betekent dat er via een extern loopwerk (Bryston BOT-1) schijven afgespeeld of geript kunnen worden. In het laatste geval worden die ge-saved op de optioneel beschikbare interne harddrive of allerlei memory-devices voor externe storage. Denk aan flashdrives, USB-sticks, USB-drives, eSATA drives en NAS-storage. De BDP-2 kan daarna weer afspelen van deze drives.

In alle gevallen is de focus dat deze Bryston bedoeld is om opgeslagen digitale bestanden af te spelen. Tussen het afspelen van opgeslagen bestanden en het streamen van bestanden zitten subtiele verschillen. Het volgende verhaal is kort door de bocht, want in werkelijkheid gaat het om complexe materie. Met streamen wordt bedoeld dat de data over een netwerk wordt gestuurd. Streamen is in principe bedoeld als een real-time proces, maar dat staat in de praktijk onder druk. Data die gestuurd wordt over netwerken gaat in de vorm van packets (terminologie op de network-layer) en er is bij transfer sprake van flow-control, buffering in end-point devices en een re-try ingeval van errors. Die functies worden uitgevoerd door de protocollen uit TCP/IP en buiten de deur liggende layers uit OSI. Wat een real-time proces zou moeten zijn is dat dus allesbehalve, met als resultaat jitter en een hoorbare invloed op het geluid. WiFi in uw thuisnetwerk heeft ook een kwaliteitsverminderende invloed op het geluid vanwege interferentie. Allemaal redenen waarom consumenten de geluidskwaliteit van streaming vaak als minder ervaren dan het afspelen vanaf een cd-speler, server of computer. Voorzover streaming via een computer loopt, speelt de clock van de computer geen rol, maar wél de clock in het ontvangende device. Alleen houdt de kwaliteit hiervan in veel voor de consumentenmarkt gebouwde streamers niet over. Daar zitten allemaal dezelfde standaard Chinese clock-printjes in. Data-transfer over USB en vanaf interne harde schijven is ook niet helemaal real-time, maar de geluidskwaliteit is doorgaans beter. Ook de USB-interface is enigszins gevoelig voor jitter, maar dat geldt vooral voor veel interfaces op mid-fi apparatuur, waar iedereen weer hetzelfde printje uit China gebruikt. 

Pagina 2

De BDP-2 player is vooral bedoeld om bestanden af te spelen die van te voren gedownload zijn en zich op de (optionele) interne schijf bevinden of op via USB aangesloten devices. Een belangrijke vraag is natuurlijk of de geluidskwaliteit van de BDP-2 dan beter is dan wanneer opgeslagen content afgespeeld wordt via een computer (met jRiver, Foobar of anderzijds), die via USB aangesloten is op de Bryston BDA-3 DAC. De BDP-2 wordt immers ook op de BDA-3 aangesloten. Volgens Bryston is de BDP-2 ontworpen op maximale geluidskwaliteit en is een ‘gewone’ computer een bron van storingen.  Waarin verschilt de BDP-2 dan van een ‘gewone’ computer?  In de basis is de BDP-2 natuurlijk ook een computer, maar Bryston laat op bestelling een industrieel moederbord bouwen waar alles dat jitter en andere storingen op zou kunnen leveren niet aanwezig is. Wat niet essentieel is voor het geluid ontbreekt, zoals bijvoorbeeld de VGA-electronics, bluetooth en/of  WiFi.  Voor een music-server zoals de BDP-2 ligt een deel van de geluidskwaliteit in de aanwezige software. De zogenaamde MPD (musicplayer-deamon) is een stukje software dat zich op een lager niveau binnen de moederbord-architectuur bevindt. Er is specifiek voor de ontwikkeling van de BDP-2 iemand aangenomen om deze software te ontwerpen. Een verder verschil met een standaard computer is de ontwikkelde software voor de user-interface. Het is spartaans, maar daardoor erg overzichtelijk en gebruiksvriendelijk. Het is natuurlijk ook plezierig dat de digitale player de vorm heeft van een audio-component en derhalve makkelijk past bij de andere (Bryston) apparatuur. 

Het is interessant om de rol van storingen in een computer, een music-server en de Bryston BDP-2 nog kort tegen het licht te houden. Storingen hebben een direct hoorbare invloed op het moment dat het geluid uit zulke apparaten in analoge vorm naar buiten komt. In geval van de BDP-2 en bij de meeste pc’s zal het geluid in digitale vorm naar buiten komen. Een ‘digitaal’ signaal heeft de vorm van een blokgolf (square wave). Bij het transport in de computer, de BDP-2 en de ‘digitale’ kabel kan de square aangetast worden. Storingen resulteren dan grotendeels in de vorm van jitter. Alleen is het eindresultaat heel anders dan wanneer het een ‘analoog’ signaal betreft. Een bitstream eindigt altijd in een zogenaamde end-node. Dat is doorgaans een d/a-converter. Veel van die end-nodes kunnen de oorspronkelijke bitstream herstellen, ongeacht de vervorming van de square, de hoeveelheid jitter, de ruis en andere opgevangen storing. Dat betekent dat het digitale signaal in de end-node een exacte kopie is van het oorspronkelijke signaal. De rol die computers, music-servers en ‘digitale’ kabels spelen met betrekking tot het vervormen van het geluid is dus in principe zeer gering. Voor kabels die een ‘digitaal’ signaal transporteren is een zeer nauwe tolerantie met betrekking tot de weerstand de belangrijkste eigenschap. Hier is de impedance match tussen de load, kabel en source van het allergrootste belang. Een ‘digitaal’ signaal kan dus een behoorlijke mate van aantasting weerstaan en aan het eindpunt helemaal perfect zijn. Dat maakt eigenlijk dat de rol van ‘digitale’ kabels minder belangrijk is. Als de mate van aantasting een bepaald niveau bereikt, valt een ‘digitaal’ signaal simpelweg ‘uit elkaar’. Dan moet je wel heel slechte elektronica of kabels bouwen.

Digitaal wordt voor de consument vaak getransporteerd over HDMI. De aantasting van het signaal is daar sterker dan bij professionele kabels, waar de tolerantie in de weerstand minimaal is. Het twisted pair karakter van HDMI veroorzaakt veel problemen met de weerstand. Maar, HDMI is opgedrongen aan de consumentenmarkt vanwege copy-control redenen en niet vanuit kwaliteitsbesef. In theorie zijn digitale verbindingen over professionele coax (S/PDIF) beter. Terug naar het verhaal zou het kunnen betekenen dat het niet zoveel uitmaakt of het signaal vanuit een computer komt of vanuit de BDP-2. De kabel speelt geen rol, zolang deze voldoet aan de minimum specificaties. In principe krijgt de d/a-converter altijd een signaal aangeboden met een zekere mate van jitter, hoewel er technieken zijn om de converter te voorzien van een nagenoeg jittervrij signaal. Converters kunnen de jitter verminderen door te re-clocken, door upsampling of re-sampling. Veel converters hebben geen re-clock voorziening. De enige clock aan boord is voor upsampling of re-sampling. Processen in de converter wekken zelf ook weer jitter op. Het is dus best complexe materie. De kwaliteit van digitaal geluid is erg afhankelijk van de dac. Een top-dac kan een bitstream herstellen naar hoe het origineel was. In dat opzicht zijn enen simpelweg enen en nullen gewoon nullen. Wat kan Bryston dan nog méér doen naast de al eerder besproken maatregelen om de BDP-2 beter te maken dan een gemiddelde computer? Er is winst te behalen door de kwaliteit van de digitale uitgangen en ingangen (bijvoorbeeld USB) te optimaliseren. Voor de rest geldt dat minder jitter ook gunstiger is voor het proces in de d/a-converter. Veel dacs gaan beter klinken als het aangeboden signaal minder jitter bevat. Dat geldt dus ook voor al die mid-fi dacs die gebouwd zijn met dezelfde chipsets en gebaseerd op run-of-the-mill printjes uit het verre oosten. Maar, Bryston zal zeker in het ontwerp van de dac (BDA-3) ook maatregelen hebben genomen om de bitstream zo goed mogelijk te herstellen. In ieder geval biedt de BDP-2 een signaal aan met minder jitter dan een gemiddelde computer. De BDP-2 heeft een eigen webinterface en is bereikbaar via IOS en Android-apps.

BDA-3

Deze nieuwe converter zet in op re-sampling en re-clocking. Dus is feitelijk een end-node die het aangeboden signaal haast volledig kan herstellen. Dat gebeurt omdat Bryston een eigen asynchroon USB-protocol heeft ontwikkeld en omdat de clock in de converter de master is. Daardoor ontstaat een signaal dat vrij is van jitter. In vergelijking met de BDA-2 speelt deze converter ook dsd (t/m dsd-256) af. Sacd-input gaat alleen via HDMI. De converter is gebouwd rondom een tweetal AKM (Asahi Kasei Microsystems) dac chips. Het verschil met andere delta-sigma dacs is dat hier een nieuwe modulator toegepast wordt. Deze geeft een superieure onderdrukking van HF-noise. Je hebt dan ook niet meer allerlei filters nodig om die ruis te onderdrukken en die de performance van vrijwel alle oudere delta-sigma dacs compromiteerden. Digitale signalen kunnen de BDA-3 binnen via HDMI, USB, BNC, RCA, TOSLINK en AES/EBU (XLR). Analoog kan naar buiten via RCA en XLR. De laatste matched mooi met de voorversterker. 

Luisteren

Slagroom op de taart is natuurlijk de dsd-implementatie op de converter. Om dat goed te kunnen beluisteren zijn download-bestanden ingezet van www.nativedsd.com. Onder andere de audiofiele kaskraker ‘Jazz at the Pawnshop’. Deze website bevat inmiddels zo’n 1022 albums in dsd-formaat van 45 labels. De intentie is om alleen dsd-materiaal beschikbaar te stellen. De ‘Pawnshop’ is oorspronkelijk een analoge opname, maar omgezet in dsd. De site verkoopt geen pcm-materiaal dat omgezet is naar dsd. Het materiaal gaat vanaf de BDP-2 player naar de BDA-3. Het komt van een 19-inch professionele NAS met 50 tByte opslag. In principe koppelt deze NAS direct op het (ethernet) LAN van de luisterruimte, maar het apparaat kan ook via USB. Om de kabel met de BDP-2 kort te houden is de NAS uit de kelder gehaald en even in het audiorack geplaatst.

De nieuwe Bryston Cubed 4B eindversterker presenteert een veel gedetailleerder, subtieler en fijnzinniger geluid dan de vorige generaties. Opvallend is de controle over het laag. Hier is een duidelijke stap gezet en het maakt deze versterker high-end waardig. Gebleven zijn de dynamiek, de betrekkelijk neutrale toon, de kracht en de fraaie stage-afbeelding, hoewel de ruimtelijkheid wél verder gaat dan bij vorige Brystons, net zoals het inzicht van wat er gebeurt in het domein dat ontsloten wordt door de fraaie detaillering. In het neerzetten van een fraai en open geluidsbeeld doen de Bryston’s niet onder voor andere versterkers met een aanzienlijk hoger prijskaartje. Het combo van de 4B met de BP-26 pre-amp past goed bij elkaar. Het komt vaak voor dat een merkeigen voorversterker van veel mindere kwaliteit is dan de eindversterker. Dat is bij Bryston niet het geval. Objectief gezien is de BP-26 kwalitatief nog beter dan de 4B. Dat werd duidelijk door de BP-26 aan te sluiten op een setje mono’s met een winkelwaarde van 120.000 euro. De BP-26 bleef volledig overeind en deed vrijwel niets af aan de prestaties die deze eindversterkers normaal gesproken neerzetten. Ook de nieuwe BDA-3 converter levert indrukwekkende prestaties. Met deze converter is het luisteren naar digitaal erg aangenaam. Zowel met pcm als met dsd is de geluidskwaliteit zeer goed.

Conclusie

Aan Bryston hangt best een prijskaartje, maar de prijzen zijn vaak niet hoger dan wat een consument betaalt voor veel mid-fi apparatuur. Dan steekt de geluidskwaliteit van deze Bryston-set daar doorgaans een stuk bovenuit. De nieuwe Cubed Series 4B eindversterker is een toonbeeld van hoe een versterker met een wat hoger vermogen subtiel, fijnzinnig en gedetailleerd kan opereren. De voorversterker levert zelfs zeer goede prestaties en datzelfde geldt voor de BDP-2 muziekserver en de BDA-3 DAC. De BDA-3 profiteert van de slimme clock-architectuur, de nieuwe AKM-chip en de ontvangst van een zo jittervrij mogelijk signaal over de zelf ontwikkelde asynchrone USB-interface.  De BDP-2 server levert kwaliteit vanwege het op specificaties gebouwde moederboard en de musicplayer-deamon. Samen met een goed gekozen luidspreker kan dus een set van niveau worden gebouwd.

Prijzen

Bryston 4B eindversterker: € 6.390,-
Bryston BP-26 voorversterker: € 3.720
Bryston MPS-2 voeding: € 2.120  
Bryston BDP-2 muziekserver: € 3.760
Bryston BDA-3 DAC: € 4.140