Review: Sony MDR-Z1R, TA-ZH1ES en NW-WM1Z

Ter gelegenheid van de zeventigste verjaardag van de fabrikant, presenteert Sony een trio gericht op de (welvarende) hoofdtelefoonliefhebber. Samen vormen de MDR-Z1R, TA-ZH1ES en NW-WM1Z een ultieme set met een prijskaartje van circa 7.500 euro. Gelukkig kun je ze ook apart kopen.

Sony produceert heel veel dingen: systeemcamera’s, televisies, smartphones en natuurlijk PlayStations. Maar de wortels van het eerbiedwaardige Japanse bedrijf liggen bij audio, en meer bepaald bij high-end audio. Wie vond (mee) de cd uit, om maar iets te zeggen? Zonder te stellen dat Sony tegenwoordig een budgetmerk is op vlak van hifi, kan je niet anders constateren dat het tegenwoordig toch eerder mikt op een mainstream-publiek.

Maar heel af en toe komt het oude DNA weer boven. En moet Sony weer iets uitbrengen om te tonen dat het wél nog een echt hifi-merk is. Een paar jaar geleden lanceerde het zo de combinatie van TA-A1ES-versterker en HAP-Z1ES-digitale speler, twee fraaie toestellen die bedoeld waren om hi-res audio onder de aandacht te brengen van de muziekliefhebber. Die missie is deels gelukt, maar ondanks de kwaliteit van de beide Sony-producten waren zij zelf geen enorme successen.

Sony op de IFA-beurs

Op de IFA-beurs in september vorig jaar was het dus weer tijd voor een potje hifi-spierballen rollen, onder de naam Signature. Dit keer mikt Sony echter op de hoofdtelefoonliefhebber, niet de hifi-enthousiasteling die via luidsprekers van muziek geniet. Deels omdat Sony één van de grootste hoofdtelefoonproducten ter wereld is, deels omdat premium-koptelefoons steeds meer een ding zijn. Getuige de lancering van steeds duurdere topmodellen, zoals de Bowers & Wilkins P9, Denon D7200, Focal Elear en Utopia, en nog vele anderen. Duizend euro en meer uitgeven voor een koptelefoon wordt minder ongewoon.

Maar een high-end hoofdtelefoon lanceren was niet voldoende voor de Japanners. Neen, omdat de luisterervaring via niet enkel door de koptelefoon wordt bepaald, bracht Sony tegelijkertijd een bijhorende DAC/versterker (de TA-ZH1ES) én een high-end Walkman (de NW-WM1Z) uit. Drie producten die je afzonderlijk kunt aanschaffen en probleemloos kunt combineren met producten van andere merken, maar Sony zou natuurlijk heel graag hebben dat je wel het drietal aanschaft en samenvoegt. Dat doe je wellicht niet in een bevlieging, want voor dat je het weet ben je iets meer dan 7.500 euro kwijt. Bijna de helft daarvan aan – houjevast – een Walkman. In goud uitgevoerd.

MDR-Z1R: afwerking en comfort

We lopen al wat voorop op de conclusie en verklappen alvast dat je niet per se de drie Signature-delen moet bezitten om er alles uit te halen. Het lijkt ons zelfs onwaarschijnlijk dat veel mensen alle drie gaan aanschaffen, al was het maar omdat weinig audiofielen een draagbare DAP (digital audio player) als bron zouden kiezen. Er zijn er, getuige sites als Head-Fi en Headfonia, maar het is toch een nichegebeuren.

We zoomen eerst in op de MDR-Z1R, een koptelefoon met een kostprijs van 2.200 euro die meteen heel wat hoger mikt dan het vorige hifi-topmodel van Sony. Deze MDR-Z7 is nog te koop en lijkt van ver zelfs wat op de MDR-Z1R. Van dichtbij blijkt de gelijkenis heel wat minder te zijn, gelukkig ook qua klank. De MDR-Z7 is immers een koptelefoon met een heel uitgesproken klank die bijzonder veel nadruk legt op bassen en een geweldige roll-off kent al vanaf 1-2 kHz.

Net zoals de MDR-Z7 is de MDR-Z1R een gesloten hoofdtelefoon. De dikke oorkussens uit schaapsleer voelen lekker zacht aan en sluiten je volledig af van de omgeving, zonder dat je het gevoel krijgt dat er iets lastig rond je hoofd knelt. Het gewicht van 385 gram is voor een topkoptelefoon ook niet echt overdreven. Je zou de MDR-Z1R zelfs mobiel kunnen gebruiken, zo licht en goed isolerend is het. Maar toch niet doen, want een fraai afgewerkt apparaat zoals deze verdient zacht en respectvol behandeld te worden.

Om dat mogelijk te maken, is de MDR-Z1R verpakt in een luxueuze displaycase met voldoende ruimte voor de meegeleverde kabels. Sony levert er twee mee: een kabel van 3 meter dat eindigt in een standaardjack en een kabel van 1,2 meter met een 4,4 mm jack. Ja, je leest dat goed. Sony doet altijd graag wat eigenwijs en pusht met Signature een jack-type die voorheen enkel professioneel gebruikt werd. Deze iets groter jack of bantamplug heeft als voordeel dat het niet driepolig is (zoals 3,5 mm en de meeste 6,3 mm jacks) maar vierpolig. Het is te gebruiken voor een gebalanceerde aansluiting, iets dat zeker te overwegen valt voor een hoofdtelefoon uit deze prijsklasse. Er zijn echter weinig hoofdtelefoonversterkers met een 4,4 mm uitgang, dus je zal moeten investeren in een adapter om deze plug om te vormen naar XLR4, 2 x XLR3 of dubbele 6,3 mm jacks.

De MDR-Z1R is niet extravagant afgewerkt, zoals concurrerende vlaggenschepen als de HiFiMan HE-1000 of Focal Utopia, maar heeft een typisch Sony-design: strak, understated, hoogwaardig afgewerkt. De earcups zijn bijvoorbeeld afgewerkt met een fijn metaalweefsel dat van dichtbij er prachtig uitziet. Het middelpunt van de cups komt golvend vrij ver naar buiten, zodat er voldoende ruimte is voor een aangepast geluidskamer met voldoende demping. Intern is er een akoestische filter en een frame die resonantie moet voorkomen, altijd een gevaar dat om de hoek loert bij een gesloten hooftelefoon.

MDR-Z1R: luisteren

De ZR1 bevat immense drivers van 70 mm, waardoor de koptelefoon behoorlijk groot overkomt. Het zijn nieuwe drivers van Sony, met een dome van magnesium en een conus die met aluminium werd bekleed. Voor de driver zie je een grille met een bijzonder patroon dat zowel bescherming levert als wat tuning doet. Over kostbare materialen gesproken: hadden we al gezegd dat de hoofdband uit titanium vervaardigd is?

Op enkele uitzonderingen na zijn de meeste vlaggenschepen bij hoofdtelefoons open modellen. De MDR-Z1R is dus ergens een buitenbeentje. Maar wel interessant, omdat de goede passieve isolatie betekent dat je hem kunt gebruiken op plaatsen die niet helemaal stil zijn, zoals de woonkamer of op kantoor.

We hebben de MDR-Z1R verschillende weken in ons bezit en konden hem dus goed op de proef stellen. Op hetzelfde moment hadden we de Focal Utopia op bezoek, momenteel misschien wel de beste koptelefoon ter wereld. Aan versterkingszijde gebruikten we de Signature-versterker van Sony, maar ook de Mytek Brooklyn en de SPL Phonitor 2.

Al heel snel merkten we dat Sony effectief de zwakke punten van de MDR-Z7 heeft aangepakt, zonder de gemaakte klankkeuzes los te laten. De MDR-Z1R komt inderdaad als ‘bas-zwaar’ over, maar niet zoals een typische DJ-koptelefoon dat doet. Om te beginnen presenteert de Sony-koptelefoon bassen verfijnd en over een breed frequentiebereik. Naast diepe lage tonen die je via de schedel voelt binnenkomen, heb je ook een mooi midden- en hoogbas. De drivers van de MDR-Z1R zijn gelukkig zo goed uitgedacht dat de hevigere bassen niet voor problemen zorgen bij de overgang naar het midden. Vocals in het bijzonder komen mooi naar voren, maar ook het hogere detail. Voor een gesloten koptelefoon laat de MDR-Z1R zelfs een brede soundstage horen, zonder echter de luchtigheid neer te zetten waar klassieke muziekliefhebbers van genieten.

De MDR-Z1R is één van de weinige topmodellen die elektronische muziek echt mooi neerzet. Het cinematische Tron: Legacy-album van Daft Punk bijvoorbeeld, komt echt tot leven. Een track als C.L.U. combineert een enorme bombast met heel diepe bassen, iets dat bij een mindere koptelefoon een geluidsbrij wordt. De MDR-Z1R heeft er nauwelijks een probleem mee. De diepe bassen bij het begin van Three Ralphs van DJ Shadow, onwaarschijnlijk hoe zuiver en resonantievrij ze worden overgebracht.

Wat niet wil zeggen dat de MDR-Z1R zich enkel bij één genre goed voelt. Bij Cavalo, het soloalbum van de Brazilliaan Rodrigo Amarante (je kent hem misschien als de stem bij de titelsong van de Netflix-serie Narcos), heb je bij veel tracks de typische Zuid-Amerikaanse percussiegeluidjes die door de MDR-Z1R mooi rondom worden geplaatst. Het is geen echt live-gevoel, maar wel driedimensionaal genoeg om je het meer in de muziek te laten opgaan. Bij Hey Now van London Grammar  - gefeliciteerd als je deze track op demo’s hebt kunnen ontwijken – zweeft Hannah Reids ijle stem boven je, los van de baslijn die wel wat té aanwezig is.

Als je de MDR-Z1R wil vergelijken met andere grote namen uit de koptelefoonwereld, dan kun je stellen dat a) de Sony ongeveer het tegenovergestelde is de Sennheiser HD800 en b) een soort verdere evolutie van de HD650 vormt, maar met veel betere, gedetailleerde middenweergave.

TA-ZH1ES: DAC en een hoofdtelefoonversterker

De TA-ZH1ES is een DAC én een hoofdtelefoonversterker. Uit de ES-lijn, wat bij Sony staat voor het ultieme aan kwaliteit. Het is een heel solide en zwaar toestel dat er nogal 'technisch' uitziet. Dat komt door de bijzondere rij aansluitingen vooraan en de plaatsing van alle controls en display bovenaan.

TA-ZH1ES: dit kan het

De voorkant staat volledig in teken van alle aansluitingen, naast twee kleine led-indicators voor de DSEE HX- en DSD RE-functies, plus een volumeknop.

De TA-ZH1ES bezit wellicht het breedste aanbod qua aansluitingen voor hoofdtelefoons dat we ooit zagen, zowel ongebalanceerd als gebalanceerd. Echt voer voor mensen die over veel hoofdtelefoons beschikken (of audiotesters). Als je spreekt over ongebalanceerd, beschik je over een 3,5 en een 6,3 mm-ingang, gebalanceerd kunt je gaan opteren voor XLR4, 2 x 3,5 mm of de 4,4 mm-ingang. Deze laatste is ook waar een kabel bij de MDR-Z1R op voorzien is. Aangezien je met adapters snel naar andere standaarden kunt omvormen (zoals 2 x XLR3 naar XLR4), heb je dus als hardcore-koptelefoonfan alles wat je maar kunt wensen. Het was natuurlijk mooi geweest als alle adapters in de doos present waren, maar dat is muggenziften.

Er is ook keuze genoeg qua aansluitingen, als zit de Sony hier wat meer op de lijn van andere DAC’s. Voor het aansluiten van een pc of netwerkspeler kun je kiezen uit USB klasse B, een coaxiale ingang, optische aansluiting of een analoge lijningang. Zoals normaal op een toestel zoals deze is er een pre-out voorzien, zodat je de Sony kunt doorlussen naar een versterker met speakers. Aan zijkant bespeuren we nog een extra ingang voor het direct digitaal aansluiten van een Walkman. Sowieso hanteren de Sony-walkmans een eigen WM-connector, maar voor een digitale output voor deze USB-vervanger heb je nog een ander kabel nodig, die aan de kant met de micro-USB-connector nog uitgebreid is met een extra pinnetje. Zo’n kabeltje is lastig om los in de handel te vinden, dus raak het meegeleverde exemplaar niet kwijt!

Sony opteerde voor een hybride-ontwerp dat digitale en analoge versterking combineert.  De DAC-conversie gebeurt niet door een bekende DAC-chip, maar door een zelf geprogrammeerd FPGA-ontwerp. Volgens Sony levert de TA-ZH1ES 1.200 mW via zijn gebalanceerde uitgangen en 300 mW via de ongebalanceerde uitgangen, wat meer dan genoeg is voor nagenoeg elke hoofdtelefoon. Die verschillen zijn trouwens nog een reden om gebalanceerd te luisteren, voor als je een veeleisende koptelefoon bezit.

 TA-ZH1ES: gebruik

De bedieningsmogelijkheden van de TA-ZH1 zijn zeer beperkt, maar gegeven hoe een desktop-amp zoals deze wordt ingezet is dat niet erg. Je gaat de controls wellicht toch niet vaak gebruiken, nadat je eerst je favoriete stand vond. Een schouderklopje voor Sony om een afstandsbediening mee te leveren, dat wordt vaak vergeten bij deze klasse van toestellen. De remote is een slank model zoals we ook kennen van ander Sony-audiospullen en Bravia-tv's.

Met de Input en Output-knoppen verander je de ingangen (aangegeven op het schermpje) en de uitgang (aangegeven door een ledje boven de relevante poort). Dat werkt efficiënt! Als je niet vaak wisselt van ingang, kun je het display aanpassen zodat enkel het afgespeelde formaat wordt getoond en eventueel waar het naar geupsampled wordt. Als uitvinder van SACD mag het niet verbazen dat Sony sterk inzet op DSD, zowel door DSD-bestanden tot DSD512 (!) te ondersteunen en door je de optie te geven om PCM-audio (tot 768 kHz / 32-bit) te converteren naar een DSD-stroom.

Deze DSD remastering kun je in- en uitschakelen, we vonden het toch een meerwaarde hebben en lieten het meestal aan. Via een menu kun je een aantal andere instellingen veranderen, zoals ook de DSEE HX-functie. DSEE HX heeft aantal standen om bepaalde aspecten naar voren te brengen: percussie, mannelijke vocalen, vrouwelijke, strings, en een standaardstand. De verschillen zijn nogal subtiel. We hadden de neiging het toch eerder uit te schakelen.

We hebben de TA-Z1ES vooral beluiserd via een iMac met Roon en met de combinatie Qobuz-Amarra sQ+, aangesloten via USB. We lieten een aantal betere hoofdtelefoons passeren, om te peilen naar de inzetbaarheid van de Sony-versterker. Eerst kwam een Mr. Speakers Alpha Prime aan bod, een lastigaard die vaak wat sloom en tikje wollig klinkt. Bij de TA-ZH1ES was er een betere match dan met menige amps, wellicht omdat de Sony de touwtjes goed in handen houdt. Ook de combinaties met de Focal Elear en Utopia mochten geslaagd worden genoemd, omdat de TA-ZH1ES wat zachter van toon is en dat netjes complementeert met de Focals. Gek genoeg vonden we de combinatie van de Sony MDR-Z1 en TA-Z1ES niet de allerbeste. Het werkt wel samen, maar bijvoorbeeld met de analytischere SPL Phonitor 2 klonk het naar ons gevoel net iets evenwichtiger.

En die referentie, de Sennheiser HD800? Wat een contrast na de MDR-Z1, opeens klinkt het wel heel mager en missen de bassen alle fundament. Dat heb je als je overschakelt van één uiterste naar een andere. De TA-ZH1 houdt de HD800 wel goed onder controle, iets dat niet elke amp kan. Daniel Hope's strijkersspel op ‘Berlin by Overnigh’t (de originele versie, niet de remixes) is gewoon heel zeer dartel en levendig. En ook bij Hope's Yehudi Menuhin-tribute zet de TA-ZH1ES op de HD800 een natuurgetrouw, fris beeld neer. Voor elektronische muziek grijpen we echter snel terug naar de Sony, want de eerder transparante aanpak van de TA-ZH1 legt de zwakheden van de HD800 bij deze genre bloot.

Super-walkman NW-WM1Z en conclusie

De derde poot in de Signature-reeks is een nieuwe, hoogwaardige Walkman. Prijzige DAP’s zijn Sony niet vreemd, zoals we al zagen bij muziekspelers als de ZX2 en ZX100. Eigenlijk verschijnen er twee nieuwe Walkmans: technisch heel gelijkend, maar met verschillen die er voor zorgen dat de NW-WM1A 1.200 euro kost en de NW-WM1Z 3.300 euro. Het is die laatste prestigemodel dat we op bezoek kregen.

Super-walkman NW-WM1Z

Eén van de redenen waarom de NW-WM1Z bijna drie keer meer kost is meteen evident als je de doos opent. De speler heeft een chassis van koper en is verguld, een stap die volgens Sony belangrijk is om vibraties te minimaliseren. Zijn vibraties een groot probleem bij een digitale speler die mobiel kan gebruikt worden? Wij durven er aan twijfelen, maar wie vreest voor een nefaste invloed van trillingen zal tevreden deze speler in de hand nemen. Opgepast, het weegt 455 gram. Laat hem niet vallen. Dat gewicht is echt heel veel, wat portabel gebruik oninteressant maakt. Vooral omdat je deze 3.300-euro kostende versie bij het transporteren wellicht wil inpakken in iets heel robuust, want kapot wil je hem niet. Het totaalgewicht zal dus nog hoger liggen.

De goudkleur heeft overigens een hoge bling-factor, maar je kunt niet ontkennen dat de speler goed gebouwd is en zelfs mooi mag genoemd worden. Alles voelt heel stevig aan. Toch zijn we bezorgt dat de dure behuizing niet onkwetsbaar is. We kregen de Walkman niet echt goed verpakt aangeleverd en er waren al gebruikssporen zichtbaar.

Sony bracht een lederen textuur aan de achterkant aan, wat een betere grip geeft en bescherming biedt als je hem neerlegt op tafel. Het scherm is een beetje verzonken en daardoor bestand tegen krassen.

De NW-WM1Z bezit twee hoofdtelefoonaansluitingen: 3,5 mm (ongebalanceerd) en 4,4 mm (gebalanceerd). Dat laatste gaat vlot samen met de MDR-Z1R, die met zo'n kabel wordt geleverd. Maar voor andere hoofdtelefoons ga je voor gebalanceerd luisteren een adapter of custom kabel moeten voorzien, wat toch al gauw enkele honderden euro’s kost. Je kunt ook draadloos luisteren via Bluetooth, met ondersteuning voor LDAC (een hoogwaardige codec die vooral Sony zelf pusht), aptX (goede kwaliteit en met bredere ondersteuning van de industrie) en het minderwaardige SBC.

NW-WM1Z: bediening

De speler is geen Android-toestel, zoals veel concurrerende DAP’s, maar gebruikt eigen software van Sony. De interface is aangepast aan het aanraakscherm van de NW-WM1, maar zal vertrouwd overkomen voor wie ooit andere Walkmans (zoals de ZX100 of A15) in de hand nam. Daar is niets mis mee. Er zijn niet veel menu’s en je wordt heel snel naar je muziek gebracht, wat precies is wat je wilt. Geen gedoe. Tegelijkertijd biedt de NW-WM1Z veel meer opties dat je doorgaans op een muziekspeler ziet. Heel cool vinden we de display-modus met VU-meters. Deze zou een verplichting moeten zijn op elke DAP, vinden we.

Alle fysieke controls zitten aan de zijkant: AAN/UIT, Volume + en -, drie mediaknoppen. Op Volume + en Play/Pauze is een bubbel voorzien, zodat je blind de juiste knop kunt vinden. Het duurde niet lang voor we zonder kijken de Walkman konden bedienen.

Standaard bezit de NW-WM1Z 256 GB geheugen (de WM1A 128 GB), wat heel veel is als je luistert naar lossy muziekbestanden. Maar dat doet je als eigenaar van een hoogwaardige Walkman uiteraard niet. Jij luistert lossless en misschien wel naar hi-res. De NW-WM1Z lust veel qua hi-res: PCM tot 192 kHz / 24 bit en tot DSD512. Er is geen MQA-ondersteuning, de kans lijkt ook klein dat deze er zou komen. Als je begint met hoge resolutiebestanden zal je wel merken dat 256 GB niet zoveel is als je dacht. Via een microSD-sleuf kun je gelukkig het geheugen uitbreiden met nog eens 256 GB. Geen angst: als je muziek verspreid is over het interne geheugen en een geheugenkaart, presenteert het toch als één muziekcollectie.

Sony verklapt niet zoveel over het versterkingsluik van de NW-WM1Z, maar bij onze tests wist de speler probleemloos via zijn ongebalanceerde uitgang de veeleisende Sennheiser HD650 aan te sturen. Qua gebruiksgemak en geluidskwaliteit kun je de NW-WM1Z niets verwijten: het speelt als een droom en klinkt voor een DAP extreem goed, zij het wat droog.

Conclusie

De Signature-reeks is typisch een Sony-ding. Even in een high-end segment iets neerzetten dat best bijzonder is, zonder daarbij excentrieke keuzes te schuwen, zo kennen we ze. Wie Sony al jaren volgt, weet dat het Japanse bedrijf dit af en toe durft te doen. En dat het grote publiek verbaasd toekijkt (“een gouden Walkman van 3.000 euro!?”), daar trekt Sony zich niets van aan.

Je kunt je ook blindstaren op die excentrieke trekjes, maar dan mis je toch wel iets belangrijk. Namelijk dat Sony met de MDR-Z1R een zeer goede hoofdtelefoon uitbracht met heel veel karakter, anders dan andere vlaggenschepen. Als je op zoek bent naar een high-end hoofdtelefoon, dan moet je hem beluisteren. De kans is 50-50 dat je van hem houdt – of de koptelefoon haat. Wij zitten in het eerste kamp.

De Sony TA-ZH1ES is minder een buitenbeen, omdat er in dit segment best wat concurrentie is op dit prijspunt: een Mytek Brooklyn, een Oppo HA-1, een Chord Hugo… en dan vergeten we nog een hele reeks apparaten van andere gespecialiseerde merken. De zeer brede ondersteuning van hi-resformaten, de vele aansluitingen en het grote vermogen maken hem het overwegen waard.

De NW-WM1Z vinden we toch een wat moeilijk product. Zelfs rekening houdend met de technische innovatie van deze speler voelt het te veel aan als ‘conspicuous consumption’. Het is zonder twijfel een zeer goede muziekspeler, maar het lijkt ons niet noodzakelijk om deze investering te maken als je in hoge kwaliteit onderweg wil luisteren.