5 opvallende trends op High End Munchen - deel 1

Wie van hifi houdt, zou eigenlijk High End Munchen minstens één keer in zijn leven moeten bezoeken. De Duitse beurs is inmiddels uitgegroeid tot de Mekka op vlak van hifi-apparatuur en aanverwanten. De perfecte plaats dus om met HiFi.nl, Homecinema Magazine en FWD trends te gaan spotten.

De smartphonewereld heeft het Mobile Word Congress in Barcelona, de domotica- en custom install-branches hebben ISE in Amsterdam, en voor wit- en bruingoed moet je op IFA in Berlijn zijn. High End in München is eigenlijk niet vergelijkbaar met die grote beurzen. Om te beginnen is het toch wat kleinschaliger, al mag je de beurs in het M.O.C.-gebouw met zijn 29.000 vierkante meter zeker niet klein noemen. De Beierse beurs is ook niet onbetwistbaar de referentie op hifi-vlak, omdat er nog wat andere grote regionale audiobeurzen zijn, zoals de Bristol Show in Engeland, Axpona in de V.S. en de Tokyo International Audio Show.

Maar na het zeer magere aanbod qua hifi op CES 2017, vermoeden we stilletjes dat High End München zal blijven uitgroeien tot de belangrijkste audiobeurs ter wereld. Die trend was dit jaar al merkbaar: de show was drukbezocht en er waren meer merken dan ooit aanwezig. Alle beschikbare beursvloer was al enkele maanden uitverkocht, goed voor ongeveer 500 exposanten.

Voor de redactie is High End in München dus niet missen. Het is één van de weinige momenten waar je zowel grote als kleinere merken verzameld ziet, en ook kan spreken met heel veel vertegenwoordigers van de branche uit Nederland en België. Vanuit de Benelux zakt er heel wat volk af naar München, dat blijkt elk jaar opnieuw. Nederlands lijkt soms bijna de voertaal. Er worden ook aardig wat productintroducties gedaan op High End. Bovendien – en dit is eigenlijk een trend op zich – is High End ook een ontmoeting tussen de verschillende takken van hifi: high-end versus voor een breed publiek, old school versus trendsettend, en (meer dan ooit) analoog versus digitaal. Dit alles maakt de beurs een ideale graadmeter voor wat leeft in hifi en thuiscinema.

Vinyl en goedkopere topspeakers

1. Vinyl houdt zich sterk

Dat er een vinylrevival aan de gang is, dat moeten we je wellicht niet vertellen. Een deel van die heropleving komt van jongeren die het medium voor het eerst ontdekken en die het ook hip vinden. Maar dat deel van het publiek wordt iets minder goed bediend op High End, al is een merk als Pro-ject er wel om alle segmenten te bedienen. Daarom dat het bedrijf uit Oostenrijk – het nummer één op wereldvlak qua draaitafels – op zijn stand broederlijk een zeer nostalgische draaitafel ter ere van de 175ste verjaardag van de Wiener Philharmoniker naast een speciale Parov Stelar-editie van de Debut Carbon Esprit met Frida Kahlo-design etaleert.

Bij Pro-ject zagen we ook de volgende Essential III-draaitafel uit zijn Beatles-reeks, een blauwe Sgt. Pepper-versie. De bedoeling is om de paar maanden en synchroon met elke heruitgave van een Beatles-album een gepaste draaitafel in beperkte oplage van duizend stuks uit te brengen. Ook merken als Rega, Thorens en Music Hall pakten in München uit met hun platenspelers voor de hifi-mainstream. Eén van de indrukwekkendste vonden we de (reeds bestaande) mmf-11.1 van Music Hall, met een basis die bestaat uit vier van elkaar ontkoppelde MDF-lagen. Hierdoor worden vibraties van de motor en omgeving door de behuizing gedempt.

Even apart is de aandrijving met twee riemen (waarvan één effectief de draaischijf aanstuurt). ELAC’s Miracord 90 zagen we vorig jaar op High End 2016 voorgesteld worden. De machtige draaitafel met Audio-Technica cartridge is er nu eindelijk, maar niet in de felle uitvoeringen die we vorig jaar mochten bewonderen. Niettemin, de zwart/aluminium- of walnoot-edities van de Miracord 90 mogen er best zijn.

Er is ook stevige high-end markt voor vinyl. Mark Levinson bijvoorbeeld, gaf op High End de Europese première van de N°515. Het is de eerste draaitafel van het Amerikaanse merk (onderdeel van Harman en nu dus deel van Samsung, al valt dat nog niet te merken), ontwikkeld met de medewerking van VPI. Er zijn veel dingen opmerkelijk aan de N°515, zoals de driedubbele riemaandrijving die een stabiele rotatiesnelheid moet verzorgen.

Het kan natuurlijk véél luxer. De reusachtige Clear Audio Statement is op een aantal stands dé referentie, onder

 meer bij Kharma, waar deze epische draaitafel van circa 100.000 euro twee Enigma Veyron EV-4-speakers van 200.000 euro per paar van muziek voorzag. Het merk bij uitstek voor de koper van luxueuze, hoogstaande draaitafels is natuurlijk Transrotor. Het Duitse merk speelt op High End een beetje thuis en pakte daarom uit met een grote stand die elke vinylfan in de zevende hemel brengt. Hun Tourbillon FMD was een echte blikvanger, hoewel het door zijn doorschijnende constructie wellicht de moeilijkst te waarnemen draaitafel op de show was.

Wie nog hoger mikt, vindt bij Transrotor uiteraard veel meer leuks. Zoals de imposante Artus, uitgerust met twee toonarmen zodat je bij het beluisteren kunt kiezen uit je twee favoriete cartridges. De Artus is met zijn prijskaartje van 118.000 euro een regelrechte rivaal voor de Statement. Als je dacht dat je bij het aanschaffen van een draaitafel op dit niveau enkel uit deze twee kandidaten kunt kiezen, ontdekte in München toch wel een andere realiteit. De 331-kg wegende Invictus van Acoustic Signature is er nog – en bij nog kleinere nichemerken vallen er andere draaitafels met hypotheekprijzen te vinden.

2. Topspeakers moeten niet groot zijn

Een deel van High End is uiteraard volledig gewijd aan vloerstaanders waarmee je gerust een middelgroot muziekfestival kunt organiseren. Zei iemand “Focal Grande Utopia EM”? En toch waren er dit jaar behoorlijk wat compactere speakers te spotten in München. We begonnen de beurs met de intrigerende Special 40 van Dynaudio, een speciale boekenplankspeaker die ter ere van de veertigste verjaardag van het Deense merk gelanceerd wordt. Het is speciaal, maar niet gelimiteerd in oplage. Een goede zaak, want we kunnen ons inbeelden dat er wel wat liefhebbers zijn voor deze mooie glossy rode of grijze speakers met lijnenpatroon. Voor een speciale uitvoering valt de prijs ook goed mee: 2.999 euro per paar.

We stonden echt paf van een demo bij Crystal Cable, die in München zijn Cube System (een compacte A/B-versterker) met twee elegante turquoise Minissimo Diamond Edition-boekenplankspeakers demonstreerde. En als we toch over kleurrijke extraverte types hebben: de donkerrode Vivid Audio B1’s op de Hypex-stand waren toch ook heel verleidelijk.

Ook bij vloerstaanders is er op zijn minst meer keuze als je een vol geluid maar niet een volle woonkamer wil. Het is opvallend dat bijvoorbeeld Monitor Audio bij de lancering van zijn vernieuwde Silver-reeks de nadruk legt op de Silver 200, een wel heel slanke speaker die komt met twee 5 ¼ inch C-CAM woofers. De Silver 100-boekenplankspeaker die in de buurt stond lijkt er bijna groot en log door. Deze zes Silver-generatie bestaande uit niet minder dan acht nieuwe modellen is in elk geval één van de highlights van High End 2017, zowel voor stereo als voor surroundopstellingen. Dat kun je ook stellen van de nieuwe Q-reeks van KEF, die slanker, mooier en – dit hoor je niet vaak – goedkoper wordt.

Ook Totem Acoustics pakte op de show groot uit, onder meer met de lancering van de Totem Acoustic Tribe Tower. De piramidevormige Tribe Tower is verwant met de Totem Tribe III die we enkele maanden geleden hebben getest, maar is in tegenstellig tot die speaker niet bedoeld voor muurmontage. Wil je iets conventioneler, dan is er ook de Sky Tower die op High End zijn Europese premiere kende. Zoals altijd bij Totem wisten deze twee junior-speakers een haast onvoorstelbaar groot geluid te produceren. 

Actieve speakers en MQA/Roon

3. Actieve speakers worden steeds belangrijker

Actieve luidsprekers – dus speakers met een ingebouwde versterker – werden heel lang door audiofielen met misprijzen behandeld. Maar dat is aan het veranderen, onder meer dankzij het succes van Dynaudio’s Xeo 2 en KEF’s LS50 Wireless. De verkoop van die laatste loopt als een trein, veel beter dan aanvankelijk door KEF zelf werd geschat. We voorspellen dat het nog meer gaat pieken als de Britten eindelijk de update uitbrengen die Spotify en Tidal naar de draadloze speakers brengt. Dat zou “binnenkort gebeuren”.

Dat betere actieve speakers goed in de markt liggen is misschien slecht nieuws voor fabrikanten van componenten, maar ook niet onlogisch. Stop er ook streaming in en het potentieel is er voor een muziekoplossing die op hoog niveau goed klinkt én toch niet veel plaats inneemt. We verwachten in het komende jaar nog veel meer actieve speakers te zien verschijnen. Hoewel Bowers & Wilkins traditiegetrouw niet aanwezig is in München, lijkt ons dat een partij die zich hier op gaat werpen. En van Dali weten we het zeker, dankzij een persbericht dat een samenwerking rond actieve speakers met Bluesound aankondigde.

4. MQA en Roon

Het aantal exposanten dat trots een Roon Ready- of MQA-bord etaleerde op zijn producten was niet te tellen. Het geeft aan hoe belangrijk deze twee technologieën – die overigens niets met elkaar te maken hebben – wel worden gevonden in de industrie. Al is er hier en daar wel scepsis aanwezig over MQA. Er zijn veel voorstanders van MQA te vinden, maar ook lui die vragen hebben bij bepaalde technische aspecten van het nieuwe formaat. Zoals wel vaker in de hifi-wereld wordt de discussie met bijna religieuze furiositeit gehouden… Wie MQA wil proberen, hoeft daarvoor niet per se een peperdure DAC te kopen. Dat is goed nieuws. Op High End maakte Audioquest bekend dat de langverwachte MQA-update voor de Dragonfly Red en Black nu beschikbaar is.

Het is eveneens opvallend hoe sterk MQA gelinkt wordt met Tidal, de enige dienst die vooralsnog MQA-streaming aanbiedt. De geruchten nemen echter toe dat Spotify de stap naar lossless streaming gaat zetten – en mogelijk zal ook daar MQA op het menu komen te staan. Tidal-rivaal Qobuz zegt echter MQA niet nodig te hebben om hi-res via streaming aan te bieden. Hun nieuwe Sublime+-abonnement kost 349 euro per jaar en is daarmee het duurste streamingabonnement ter wereld, maar biedt wel streaming tot 192 kHz / 24-bit aan. Tegen september zullen er zelfs DSD-streams zijn, vertelde het Franse bedrijf ons.

Het charmeoffensief van Roon lijkt beter geslaagd, want niemand is er echt tegen de software. Misschien wel omdat het een merk niets kost om Roon te gebruiken, wat wel anders is bij MQA. Het aantal merken dat Roon integreert stijgt en in München lanceerde het merk een eigen reeks Roon-servers genaamd Nucleus. Voor ons was dat geen verrassend nieuws, daar we het al een dag of twee eerder op een Dali-event in de Wisseloord Studios van Roon-marketingman Steve Silberman hadden gehoord.

Hoofdtelefoons

5. Hoofdtelefoons en alles wat er rond hangt

Echt grote aankondigingen rond hoofdtelefoons bleven uit op High End, maar tegelijkertijd waren ze wel overal. Bij Focal werd bijvoorbeeld nog eens benadrukt hoe succesvol de Elear en de Utopia wel zijn. We verwachten bij de Fransen binnenkort nog meer hoofdtelefoonnieuws. Ze krijgen het in Nederland wel wat lastiger, want grote rivaal Audeze heeft nu een betere distributie en zal misschien wel zichtbaarder worden. In München toonden ze alvast een in-ear tegenhanger voor hun LCD-4-vlaggenschip. Het blijft verbluffend hoe het Amerikaanse merk er in slaagt om de voorheen grote magnetic planar-technologie naar oortjes te brengen.

Die andere grote high-endrivaal, HiFiman, blijft echter niet bij de pakken zitten. Ze leggen de lat weer wat hoger qua premiumproducten met de Susvara, een nieuw magnetic planar-topmodel, die je nog het liefst moet gebruiken met de EF-1000-versterker. De uiteindelijk kostprijs is onbekend, maar we durven wedden dat de combinatie op meer dan 10.000 euro uitkomt.

Pioneer mikt wat lager, met een betaalbaardere versie van zijn ondergewaardeerde SE-Master 1 (die met de hand gebouwd wordt door één Japanse werknemer van Pioneer!). De 1.000-euro kostende SE-Monitor 5 is eveneens een over-ears hoofdtelefoon die er heel fraai en modern uitziet. Pioneer levert zowel ongebalanceerde als gebalanceerde kabels mee, een erkenning dat gebalanceerde luisteren bij hoofdtelefoonfans in de lift zit. Kijkende naar de specificaties, dan lijkt de nieuwe Pioneer goed geschikt om met een DAP als Pioneers XDP-300R te combineren.

Wie bezig is met betere hoofdtelefoons, investeert snel in randapparatuur zoals DAC’s en hoofdtelefoonversterkers. Niet toevallig was er op dat vlak veel te beleven op de show. Eén test waar we alvast naar uitkijken is van de Chord Electronics Hugo 2, een geüpdatete versie van één van de best scorende DAC/versterkers op de markt. De Hugo 2 komt er wat later aan dan verwacht omdat Chord als klein bedrijf meer energie dan verwacht moest stoppen in de Poly, een module voor de populaire Mojo. De Poly bouwt de Mojo om tot streamer en DAP én is zelfs Roon Ready, maar kende wel een lastige software-ontwikkeling. De problemen zijn echter van de baan, hoorden we van de Nederlandse importeur, en de Poly zou binnen afzienbare tijd beschikbaar zijn.

De mooiste hoofdtelefoonversterker die we spotten, stond bij een merk dat vooralsnog geen distributie in de Benelux heeft: Auris. Het is een Servische fabrikant die luxematerialen zoals leder en hout prachtig combineert met buizentechnologie, bijvoorbeeld in een topmodel als de Headonia. De versterker klonk in München behoorlijk straf, zelfs op de minder indrukwekkende hoofdtelefoon die Auris als demomodel gebruikte.

Ook heel elegant zijn de spullen van Questyle, in onze regio verdeeld door Terrason Audio. Ze hebben allerlei leuks voor hoofdtelefoonfans maar ook voor gebruik met luidsprekers, zoals de knappe goudkleurige Reference System.