Onze hoogtepunten van High End München - deel 2

Eerder bespraken we de vijf overkoepelende trends van de High End-beurs, het nirwana voor hifi-liefhebbers. Daarnaast waren er nog heel wat andere hoogtepunten te signaleren. Tijd om ze even op een rij te zetten!

Wat is High End München?

De High End-beurs is heel bijzonder. Anders dan de andere beurzen die we doorheen het jaar typisch bezoeken. IFA, MWC, ISE… allemaal gaan ze door in grote hallen die onderverdeeld zijn in stands. Bij CES in Las Vegas is dat ook zo, maar de hifi-merken zonderen zich af op enkele verdiepingen in het luxueuze The Venetian-hotel. Elk merk huurt er een peperdure hotelsuite en doet daar zijn demonstraties. Er zit echter aardig wat sleet op die formule en volgens ons komt er stilaan een einde aan.

Neen, dan lijkt de aanpak van High End bij hifi-merken veel meer in de smaak te vallen. De beurs vindt plaats in het MOC Veranstaltungs-center in München. Dit is ook een eventlocatie, maar wel een die veel meer aanvoelt als een winkelcentrum dan een grote beurshal. Elk merk heeft zijn eigen afgesloten ruimte, die kan ingericht worden als luisterruimte. De grotere namen nemen een ruimte in één van de zogenaamde atriums: grote open pleintjes met veel licht die omringd zijn door ‘etalages’ die naar de merkruimtes gaan. Deze stands zijn eerder groot en bevatten doorgaans het volledige aanbod aan producten van het desbetreffend merk. Je vindt hier grote namen als Denon & Marantz, KEF, ELAC, de Fine Sounds Group (de holding achter McIntosh, Sonus Faber, Audio Research en Wadia) en Focal/Naim.

High End München: de atriums

Rond de atriums zijn er op twee verdiepingen eveneens gangen met aan weerszijden meer gesloten kamers die echt als luisterruimte in te richten zijn. De temperatuur is er altijd wel hoog, maar de klank is soms verrassend goed. Het hangt er allemaal van af of een fabrikant de tijd en middelen had om wat akoestische maatregelen te nemen. Dit is het speelterrein van de high-end namen, al zie je sommige mainstreammerken hier ook met een echte luister- of een dealerruimte.

Ten slotte heb je op begane grond enkele klassiekere beurshallen, waar je kleine en grote merken ontmoet. Luisteren is hier nauwelijks mogelijk -- of het moet aan een stand van een hoofdtelefoonmerk zijn. Het is typisch de plaats waar nieuwe namen staan die op zoek zijn naar distributeurs of toeleveranciers van componenten en onderdelen.

De High End is dus zeker niet alleen ‘high end’ zoals een audiofiel dat zou verstaan. Het is best algemeen, al zou iemand die niets met hifi heeft het wellicht een merkwaardige plaats vinden vol met namen die hem onbekend voorkomen. Opvallend is dat de High End-beurs heel de audiowereld lijkt te dekken, maar dat eigenlijk niet doet. Er ontbreken ook echt wat belangrijke namen. Bowers & Wilkins om er maar één te noemen, al durft die in de jaren dat het iets te lanceren heeft, wel in een hotel in de buurt iets te organiseren. Het is een strategie die steeds meer merken doen, misschien wel omdat de ruimte in het MOC dit jaar al heel vroeg uitverkocht was. En omdat de focus toch iets meer op hifi ligt en minder op home cinema, mis je ook een aantal merken die echt in die home theater-sfeer zitten. Yamaha bijvoorbeeld. Toch was er een zekere aandacht voor thuiscinema. Zo lanceerde Dali een compacte driehoekige Atmos-speaker (circa 140 euro per stuk) die bovenaan je muur kunt bevestigen.

Echte high-end bestaat nog

De trends die we al benoemden, zitten heel sterk in de mainstreamsfeer. Het kan niet ontkend worden dat de industrie toch wel heel sterk hoopt op een terugkeer van meer consumenten naar hifi, iets dat toch eerder zal gebeuren als beter geluid ook aan haalbare prijzen beschikbaar is. Toch zijn er meer dan genoeg stands op High End met echte premiumproducten, installaties waarvan je droomt mocht je de loterij winnen.

High End München: het Nederlandse Kharma

Eén van de mooiste voorbeelden – en meteen ook baanbrekend qua geluid – komt van Nederlandse bodem: Kharma. Naar goede gewoonte had het bedrijf uit Breda weer een spectaculair systeem samengesteld voor de beurs, met een set Enigma Veyron EV-4-luidsprekers (200.000 euro per paar) aangedreven door een set MP1000-monoversterkers (40.000 euro per paar), een P1000-voorversterker (40.000 euro) en dan nog een kleine 100.000 euro aan bekabeling en racks. Moeten we je vertellen dat het best goed klonk?

Kharma was uiteraard niet de enige plaats waar spectaculaire geluid te ervaren viel. Eén van de mooiste demonstraties viel voor ons bij dCS te beleven, een merk dat toevallig dit jaar zijn dertigste verjaardag vierde. Om dat te vieren brengt dCS de Vivaldi One, een alles-in-één bron met cd-transport, streamer en DAC in één hoogwaardige behuizing. Sowieso een fraai ding, maar wie nog meer met zijn rijkdom wil pronken kan het apparaat met 24k-goud laten bekleden. Er worden maar 250 stuks gebouwd en de meeste zijn al besteld, dus niet te lang wachten als je er per se een wil. Kudos ook voor dCS omdat ze dit systeem demonstreerden met wat snelle bluesrock, in plaats van de alomtegenwoordige jazztrio-tracks.

Genieten deden we ook in de kamer van Rhaido Acoustics, die op het moment dat wij daar waren de slanke maar hoge D-4.1 demonstreerde. Voor de aansturing zorgden componenten van Aavik – een merk dat we nooit eerder hadden ontmoet, maar dat zo te horen wel weet hoe een versterker te bouwen. De hoofdrol was echter weggelegd voor de D-4.1’s, die bijzonder muzikaal uit de hoek kwamen.

High End München: of het wat luider mag

“Mag het wat luider”, je moest het niet roepen in bij de demo van Moon by Simaudio. Het merk lanceerde op High End een nieuwe monoblock-versterker die 888 watt output heeft. Voor de demo werden twee van deze 888 Power Amplifiers gekoppeld aan een paar machtige Wilson Alexx-speakers. Mooi en luid gold zeker ook voor het Canadese Paradigm, een merk dat veel meer is dan een mooi swirl-patroon op de tweeterrooster van hun speakers. Het is een merk dat als geen ander een eigen klank kan neerzetten die krachtig en snel klinkt. Paradigm had twee Persona-subwoofers van 7.500 dollar per stuk mee om de lastige luisterruimte beter te vullen, maar eerlijk gezegd was het overbodig. De knalrode Persona 7F-speakers konden de klus gemakkelijk zelf klaren.

Voor een heel andere aanpak moet je zoals altijd bij MartinLogan zijn. Hun Expression ESL 13A combineert de straffe detailweergave van een elektrostatische speaker met een subwoofer in de basis die voor het ontbrekende laag zorgt. In de luisterkamer van MartinLogan viel veel moois te bewonderen, want de speakers – waar je overigens kunt doorkijken – werden aangedreven door een heel mooie set van Aurender en Pass Labs.

De mooie middenklasse

Maar wat als je geen budget met vijf nullen achteraan hebt om uit te geven aan hifi? Ook dan bood High End voldoende perspectief op een goed geluid. Eén van de eerste stands die we bezochten was ELAC, die met zijn Debut- en UniFi-luidsprekerreeksen hebben aangetoond dat je voor weinig geld toch veel kunt krijgen. De nieuwe Andante-familie mikt nog een stukje hoger, maar blijft toch heel bereikbaar.

Net zoals bij de prachtige Concept 500 van Q Acoustics is er bij Andante veel nadruk gelegd op de luidsprekerkast zelf. Daarmee erkent ELAC – net zoals vele anderen op dit moment – dat een trillingsvrije behuizing een absolute vereiste is voor een gecontroleerde, hoogstaande klank. Doorbraken in computerontwerptechnieken maken het bovendien mogelijk om behuizingen echt wetenschappelijk te ontwerpen en te meten op resonantie en warmteontwikkeling.

High End München: slimme hifi

Andante bevat daarnaast heel wat nieuwe drivers, waaronder een nieuwe concentrische midrange-driver. ELAC brengt zowel een vloerstaander, boekenplankspeaker als een centerspeaker uit, waardoor zowel fans van hifi als van thuisbioscopen bediend worden. Heb je nog een sub nodig, dan staan de Duitsers uit Kiel klaar met een reeks subwoofers met ingebouwde meettechnologie, zoals de Sub 2070. Die slimme technologie is er nu ook bij de veel goedkopere subs uit de Debut-reeks. ELAC toonde ook zijn Elements-versterker, een compact ding met Bluetooth en de mogelijkheid om via een app op je telefoon aan kamercorrectie te doen.

Indrukwekkend op High End was Estelon, een merk uit Estland dat op steeds meer aandacht van audiofielen kan rekenen. Alfred Vassilkov, de oprichter van het bedrijf, lanceerde op de beurs de LYNX. Niet enkel zijn het designmatig heel knappe luidsprekers, het zijn bovendien zeer slimme dingen. De LYNX is actief en bevat aardig wat software (waaronder Roon Ready en HQPlayer), waardoor draadloze streams worden omgezet naar een DSD-stroom die rechtstreeks aan de speakers wordt aangeleverd. Technisch zeer interessant – en qua geluid ook.

High End München: Phantom Gold

Devialet zelf was niet op de beurs present, maar we spraken wel met de Fransen af in hun Duitse hoofdkwartier elders in München. Echt iets nieuws hadden ze niet te tonen, maar we kregen wel heel wat boeiende informatie over de Phantom Gold, de vernieuwde versie van de krachtige draadloze Phantom-speaker. De Gold is uitgerust met een nieuwe tweeter en dat merk je meteen. Er is veel meer detail merkbaar, zonder dat de stevige bassen waar deze Franse speaker voor bekend staat worden aangetast. De Phantom Gold heeft eveneens Airplay aan boord. Het goede nieuws is dat de Silver en gewone Phantoms deze functie ook zullen ontvangen.

Naim en Focal delen een stand, vanwege de zakelijke relatie tussen de twee merknamen. Voor Naim was het een belangrijke High End-beurs, want eindelijk konden de Britten uitpakken met de Uniti-lijn. De software-ontwikkeling van deze nieuwe alles-in-één-toestellen kende wat vertraging en dus wou Naim in München aantonen ze nu wél klaar zijn. De Uniti Atom hebben we recent nog getest op HiFi.nl, op de beurs zagen we ook de Nova en Star. Die behouden het concept van de Atom, maar voegen er een uitgebreidere versterkermodule aan toe en – in het geval van de Star – een cd-lezer die muziek-cd’s afspeelt en ript naar aangesloten opslag. De Uniti-lijn spreekt vast de liefhebber van grote hifi-installaties met veel losse onderdelen wat minder aan, maar voor de velen andere zijn compacte toestellen als de Atom en Nova heel aantrekkelijk. Ze zien er zeer fraai en premium uit, en doen in één designverpakking eigenlijk alles wat je kan wensen: streaming, multiroom en versterking. Of anders gezegd: sluit een set speakers aan en je kunt luisteren. Meer heb je niet nodig.

Als het over speakers gaat moest je ook niet ver lopen op de stand, want de Naim-toestellen passen wonderwel goed bij de luidsprekers van zustermerk Focal. Op München pakte die letterlijk groots uit, met de nieuwe Utopia Evo III-speakers. De nieuwste versie met vernieuwde tweeter blijft een droomspeaker, beschikbaar in de hoogstaande laklagen die we van Focal gewoon zijn. De blauwe metaalkleur mag er echt wel zijn, maar welvarende klanten kunnen uiteraard wel hun eigen RAL-kleurtje probleemloos bestellen.

High End München: meest verbluffende

Misschien het verbluffendste dat we hoorden was tijdens de allerlaatste luistersessie op de beurs. Ergens ver weg in een gang, in een ruimte die we enkel vonden omdat we een tip krijgen van een collega, vonden we Sonitus (niet te verwarren met Sonitus Acoustics). Het leek wel een treintje, de luisterstoelen die achter elkaar opgesteld stonden in deze luisterruimte. Sonitus liet ons kennismaken met spitstechnologie die antigeluidsgolven gebruikt om te zorgen dat je linkse oor enkel geluidsinformatie van het linkerkanaal ontvangt en het rechteroor enkel geluid van het rechterkanaal. Er werden onder meer binaurale opnames van Chesky afgespeeld en de weergave was verbluffend.

Qua positionering van geluidsbronnen in de ruimte was het realismegehalte enorm. Bij gewone stereo-opnames was het effect kleiner, maar de soundstage bleef nog altijd immens groot. Helaas werkt het eigenlijk enkel goed in één luisterpositie – vandaar die stoelen achter elkaar. De onderzoekers achter deze technologie hebben wel zicht op een techniek om het effect naar meerdere luisteraars in de kamer te brengen, maar dat zou nog jaren duren om op punt te brengen, luidt het. Als ze daar in slagen, dan zal dit behoorlijk groots worden, voorspellen we alvast.